أخبار مكة في قديم الدهر و حديثه (فاكهی)
| أخبار مکة في قديم الدهر و حديثة (فاکهي) | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | فاکهی، محمد بن اسحاق (نويسنده) ابن دهیش، عبدالملک (محقق) |
| ناشر | مکتبة الأسدي |
| مکان نشر | مکه مکرمه - عربستان |
| سال نشر | 1424 ق |
| چاپ | 4 |
| موضوع | مکه - تاریخ |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 6 |
| کد کنگره | DS 248 /م7 ف28 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
أخبار مكة في قديم الدهر و حديثه نوشته ابوعبدالله محمد بن اسحاق فاكهي است. گر چه تاريخ دقيق دوران حيات او بر ما پوشيده مانده، ليكن بي‌ترديد در سال 272 در قيد حيات بوده است. با تأسف جزو اوّل کتاب مفقود شده و نسخه موجود؛ شامل جزو دوم کتاب و بخش‌هايي از جزو اول است كه در ضمن کتاب‌هاي ديگر نقل شده بوده و با تلاش مصحّح محترم گردآوري گرديده است.
فاكهى با اَزرقى معاصر بود. مهم‌ترين اثر ارزشمند او اخبار مكه است كه فاسى درباره او گفته: کتاب اخبار مكه بسيار خوب است و فوايد زيادى در آن وجود دارد و ما را از کتاب ازرقى بى‌نياز كرده است.
ساختار
کتاب، شامل مطالب کتاب در شش جلد بيان شده است.
گزارش محتوا
در اين کتاب نصوص فراوانى از کتاب‌هايى كه به دست ما نرسيده، يافت مى‌شود، به طور مثال، مى‌توان از کتاب عروة بن زبير و مغازى موسى بن عقبه نام برد. فاكهى از کتاب عروه پنج روايت، و از کتاب مغازى موسى بن عقبه، سيزده روايت آورده است. وى از قول ابن عقبه، بيعت كنندگان در عقبه را نيز يادآور شده است. به عنوان نمونه، وى از موسى بن عقبه عن ابن‌شهاب آورده است، هفتاد و دو تن از افرادى كه از قبايل گوناگون در عَقَبه حضور داشته‌اند، ياد كرده است. به عنوان نمونه، وى از موسى بن عقبه از ابن‌شهاب آورده است.
محدث و تاريخ‌نگار معاصر ازرقى نيز کتابى با عنوان اخبار مكة في قديم الدهر و حديثه نگاشته كه به لحاظ قدمت، پس از کتاب ازرقى جاى دارد. مباحث مشترك فروانى ميان دو کتاب هست؛ ولى او از ازرقى ياد نكرده است. فاكهى اهل مكه و سال‌ها پس از ازرقى زنده بوده و ازرقى و کتابش در روزگار او شهرتى داشته‌اند. با اين حال، فاكهى تنها از جدّ ازرقى، احمد بن محمد، ياد كرده و گزارش‌هايى را بى‌واسط نواده‌اش از او آورده است. ممكن است هر دو نويسنده از منبع يا منابعى مشترك سود برده باشند؛ ولى احتمال اقتباس فاكهى از ازرقى منتفى نيست. پس از اخبار مكه‌ى ازرقى و فاكهى مهم‌ترين اثر، کتاب شفاء الغرام بأخبار البلد الحرام، نوشت تقى‌الدين الفاسى المكّى (م. 832ق.) است كه بسيارى از مطالب آن به گفت مؤلف، برگرفته از کتاب ازرقى است.
مشابهت مطالب اين کتاب با اخبار مكه ازرقي قابل انكار، ولي مي‌توان نزدیکی دوران دو نويسنده و بهره‌گيري از منقولات مشابه را از مهم‌ترين عوامل اين تقارب به شمار آورد.
مباحثي كه در تعيين مصداق اركان مي‌تواند مورد تمسك قرار گيرد، عبارتند از:
1 - جايگاه مقام ابراهيم(ع)
فاكهي، جايگاه مقام را در جوار كعبه، با عبارتي مشابه ازرقي نقل كرده و تنها تفاوتش اين است آن را به جاي جدّ ازرقي، به برخي از مكّيان اسناد داده است. مشابهت عبارت و حتي ترديد ميان دو عددِ هفتم و نهم، احتمال اقتباس فاكهي از ازرقي را تقويت مي‌كند.
فاكهي در موارد ديگري هم منقولات ازرقي از جدّش را با تعبير بعض المكّيين روايت مي‌كند. چنانكه محلّ نماز پيامبر را بنا به نقل برخي از مكّيان همين جايگاه اوليه مقام ابراهيم(ع) مي‌داند؛ در حالي كه ازرقي همين معنا را با عبارتي مشابه از جدش نقل مي‌كند.
2 - فاصله ركن شامي تا مقام ابراهيم
فاكهي نيز ركن شامي را در سمت مقام ابراهيم مي‌داند و فاصله مقام از ركن را با دقت، همچون ازرقي گزارش مي‌كند:
3 - فاصله اركان كعبه تا مناره‌ها
ركن شامي را فاكهي نيز در محاذات مناره مروه مي‌داند و فاصله آن دو را با عبارتي؛ مانند ازرقي نقل مي‌كند.
4 - فاصله ركن شامي تا باب بني‌شيبه
عبارت فاكهي در اين مورد؛ همانند عبارت ازرقي است.
منابع مقاله
متن و مقدمه کتاب.