الفوائد الرجالية (حسيني صدر)
| نام کتاب | الفوائد الرجالیة |
|---|---|
| نامهای دیگر کتاب | دراسات جامعة و قواعد نافعة في علم الرجال |
| پدیدآورندگان | حسینی صدر، علی (نويسنده) |
| زبان | عربی |
| کد کنگره | |
| موضوع | |
| ناشر | دليل ما |
| مکان نشر | قم - ایران |
| سال نشر | 1378 ش یا 1430 ق |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE14569AUTOMATIONCODE |
الفوائد الرجالية (دراسات جامعة و قواعد نافعة في علم الرجال)، تأليف سيد على حسينى صدر، از جمله آثار رجالى معاصر است كه قواعد رجالى را به زبان عربى مورد بحث و بررسى قرار داده است.
ساختار
كتاب، مشتمل بر مقدمه نويسنده، متن اثر در چهل فائده و سپس دو مطلب در تتمه است كه در آن فهرست روات معتبر ذكرشده در كتاب، با شماره صفحه ليست شده است؛ پس از آن فهرستى از اسانيد شيخ القميين على بن ابراهيم از كتاب‌هاى تفسير و كافى گردآورى و به تفكيك كتاب در جداولى ارائه شده است.
گزارش محتوا
نويسنده، كتاب را با تعريف لغوى و اصطلاحى علم رجال آغاز كرده است. وى علم رجال را علمى مى‌داند كه از احوال راويان از حيث اتصاف آنها به آنچه موجب قبول روايات يا عدم قبول از حيث وثاقت و صدق، جرح و ضعف و... مى‌شود، بحث مى‌كند. موضوع اين علم، روات احاديث منقوله از اهل‌بيت(ع) هستند.[۱]
اولين كسى كه در اين علم به تصنيف كتاب در علم رجال اقدام نمود، «عبدالله بن ابى‌رافع» از مواليان رسول‌الله(ص) و كاتب اميرالمؤمنين(ع) بوده كه كتابى با نام «تسمية من شهد مع أميرالمؤمنين الجمل و صفين و النهروان من أصحاب رسول‌الله(ص)» نوشته است.[۲]
در اولين فايده كتاب به تبيين حجيت حديث پرداخته شده است. سند قوى كه از رجال عادل و ثقه يا ممدوح تشكيل شده، يكى از موجبات اطمينان و وثوق به صدور است كه مناط در حجيت حديث است. دليل علمى موجب قطع به حجيت اخبار معصومين(س) دانسته شده و به تعدادى از احاديث متظافر اشاره شده است.[۳]
تقسيم احاديث به لحاظ سندى به سه قسم متواتر، مستفيض و خبر واحد و قسم آخر به صحيح، حسن، موثق و ضعيف از موضوعات مهمى است كه در فايده دوم بيان شده است. نكته قابل توجه، تفاوت اصطلاح صحيح نزد متقدمين و متأخرين است. بسيارى از احاديث ضعيف طبق اصطلاح متأخرين، به عقيده قدماى اماميه در شمار احاديث صحيح است؛ زيرا متقدمين، قراين و ضمايم خارجيه را در نظر مى‌گرفته‌اند، اما متأخرين اين قراين را ناديده مى‌گيرند. در اين فايده به هشت مورد از اين قراين اشاره شده است.[۴]
به اولين كتابى كه در تدوين احاديث معصومين نگاشته شده، در اصطلاح علم حديث «اصل» گفته مى‌شود. يكى از اركان اعتبار حديث، بلكه صحت آن نزد قدما وجود آن در اصول اربعمائه مى‌باشد. امتياز اين اصول شريف كه منابع مادر احاديث اهل‌بيت(ع) بشمار مى‌رود، به نگارش آنها در عصر معصومين(ع) است؛ بلكه برخى از اين احاديث در خود مجلس امام(ع) كتابت شده است.[۵]
«اصحاب اجماع» يكى از مهم‌ترين مباحث معروف رجالى است و حكم حجيت مجموعه زيادى از احاديث شريفى كه اصحاب اجماع روايت كرده‌اند بر آن مبتنى است. به گفته محدث نورى، هزاران حديث كه از حريم احاديث صحيح خارج هستند با اين قاعده متصف به صحت مى‌شوند. محدث عاملى اين اجماع را تعبدى و كاشف از قول معصوم(ع) مى‌داند، اما نويسنده تواتر در نقل اين اجماع را سبب علم به روايت مى‌داند.[۶]
توضيح چهارده اصطلاح رجالى، بخش ديگرى از مباحث كتاب را به خود اختصاص داده است. اين اصطلاحات نزد علماى علم رجال رايج بوده و در شرح حال روات و توصيف اشخاص از آنها استفاده مى‌كنند. «اصفياء اميرالمؤمنين» از جمله آن اصطلاحات است. برقى بر چهارده نفر (جابر بن عبدالله انصارى، عمرو بن الحمق الخزاعى، ميثم بن يحيى تمار و...) اعتماد كرده و آنها را از اصفياء اميرالمؤمنين(ع) قرار داده است.[۷]
آخرين فايده كتاب به رموز و اشارات متداول در برخى جوامع روايى و همچنين كتب رجالى اختصاص يافته كه نويسنده برخى از آنها را در پنج عنوان دسته‌بندى كرده است. «سين» براى اصحاب امام حسين(ع) و «ق» براى اصحاب امام صادق(ع) از جمله اين رموز است.[۸]
وضعيت كتاب
فهارس آيات، احاديث، مصادر كتاب و محتواى كتاب، در انتهاى آن ذكر شده است. در پاورقى‌ها آدرس منابع با ذكر جلد و صفحه ذكر شده است.
پانويس
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب.