الكشكول (بحراني)
| نام کتاب | الکشکول |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | انیس المسافر و جلیس الخواطر |
| پدیدآورندگان | بحرانی، یوسف بن احمد (نويسنده) |
| زبان | عربی |
| کد کنگره | AC 106 /ب3ک5 |
| موضوع | ادبیات عربی - قرن 12ق. - مجموعهها
اسلام - مسایل متفرقه مسایل متفرقه |
| ناشر | دار و مکتبة الهلال |
| مکان نشر | بیروت - لبنان |
| سال نشر | 1998 م |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE10194AUTOMATIONCODE |
معرفى اجمالى
الكشكول، اثر شيخ يوسف بحرانى، به زبان عربى، حاوى موضوعات متنوع در رشته‌هاى مختلف علمى است. اين كتاب، گر چه به اين نام مشهور است، ولى نام اصلى آن، طبق گفته مؤلف، «انيس المسافر و جليس الخاطر» مى‌باشد.
ساختار
كتاب، در سه مجلد نگارش شده است و مطالب پراكنده ادبى و حكمى و اخلاقى و... بدون در نظر گرفتن نظمى خاص، با عباراتى رسا و شيوا و سليس، در آن گردآورى شده است.
گزارش محتوا
شيخ يوسف بحرانى، توانسته است كتاب خود را با استفاده از دانش متنوع و گستردگى معلوماتش، از تنوع و نوآورى بيشترى نسبت به كشكول‌هاى پيشين، برخوردار سازد.
او، در مقدمه، درباره نگارش اين اثر، كلامى با اين مضمون دارد: «بر افراد تيزهوش، پنهان نيست كه آدمى در دنيا در معرض غم‌ها و ناراحتى‌هاى بى‌شمار قرار دارد و اين امور در خيلى از موارد، زندگى را تلخ و اذهان را پريشان مى‌كند و انسان را از رسيدن به اهداف عالى بازمى‌دارد؛ در اين مواقع، بر انسان لازم است كه روح خسته و پريشان و مضطرب خود را با نكته‌هاى ظريف، شادى‌آفرين و فرح‌بخش بانشاط و شاداب كند، چون همان‌طور كه بدن انسان خسته و پريشان مى‌شود و نياز به استراحت دارد، روح نيز چنين است و بايد آن را با نكات تازه و ظريف آرامش و آسايش بخشيد».
كتاب حاضر، مجموعه نثر و نظم است و حاوى نكات و مباحث و فوايد بى‌شمار علمى، ادبى، تاريخى، تفسيرى، احاديث پيامبر اكرم(ص) و ائمه(ع)، داستان‌هاى سرگرم كننده و تراجم اشخاص مى‌باشد و نيز در بخش‌هايى به‌طور جداگانه ابياتى بديع از سخن‌پردازان بزرگ ذكر شده است.
پاره‌اى از مطالب جلد اول، عبارت است از:
1. شرح زندگى 28 نفر از علماء، به‌طور مختصر و فشرده ذكر شده است؛ از جمله مقدس اردبيلى، طبرسى مؤلف «الاحتجاج»، ابن فهد حلى، شيخ احمد بن يوسف بحرانى، شيخ صفى‌الدين اردبيلى (جد صفويان)، محقق حلى، شيخ جواد كاظمى، شيخ ابراهيم عاملى، ميرزا ابراهيم ظهير‌الدين صوفى، شيخ ابراهيم تقى‌الدين آملى و... (منابع مؤلف، در اين قسمت، نوشته‌هاى سيد نصر الله حسينى حائرى است كه برگرفته از نوشته‌هاى شاگردان علامه مجلسى است و مؤلف، آنها را به ترتيب حروف الفبا تنظيم و ذكر نموده است)؛
2. داستان‌هاى سرگرم كننده (19 مورد)، مثل قصه آزادمرد، قصه ملا حسين و عبدالله سلام، قصه ابى منيع قرواش، قصه طوق خالد، داستان عبدالملك بن مروان و مردم بحرين، قصه جزيره خضراء و...؛
3. احاديثى كه در موضوعات مختلف، همچون مزاح، برترى على(ع)، شايستگى‌هاى شيعه، طينت و... وارد شده است؛
4. آنچه مؤلف از كتب «الاوائل»، «نهج‌البلاغة» و «المزهر» انتخاب كرده است؛
5. قصايد و اشعار مختلف، مانند قصيده شريف رضى، قصيده شيخ بهايى، منظومه اغانى سيد صدرالدين شيرازى، اشعار محمد رضى ازدى، قصيده ابى فراس حمدانى و...؛
6. مناظرات و محاورات، مانند محاوره‌ى بين امام باقر(ع) و يك زن، مناظرات ركن الدوله با شيخ صدوق(ره)، مناظره امام صادق(ع) با مرد شامى و...؛
7. مباحث تاريخى؛
8. اخبار عرب و داستان‌هاى آنها.
پاره‌اى از مطالب جلد دوم عبارت است از:
1. صدقه دادن على(ع) انگشتر خويش را در نماز؛
2. قصيده طولانى مؤلف در رثاى سالار شهيدان حضرت ابا عبدالله الحسين(ع)؛
3. نامه مؤلف به فرزندش؛
3. مكاتبات مؤلف با بعضى از برادران؛
4. قصايد و اشعار مختلف؛
5. قصص، حكايات و داستان‌ها؛
6. مباحث تاريخى؛
7. تفسير برخى از احاديث مشكل؛
8. برخى از مسائل نحوى.
پاره‌اى از مطالب جلد سوم عبارت است از:
1. اخبارى در فضيلت قرآن؛
2. در رابطه با حضرت قائم(ع) و خلفاى او؛
3. در مورد حسد؛
4. در مورد زوال خلافت بنى عباس؛
5. احاديثى درشأن اهل بيت(ع) از صحيح بخارى؛
6. مباحث تاريخى؛
7. بحث‌هاى كلامى؛
8. قصايد و اشعار.
در پايان، قابل ذكر است كه مؤلف، منابع و مصادر هر آنچه از احاديث، تواريخ، قصه‌ها و حكايات، تراجم و اشعار و قصيده‌ها و مطالب ديگر را كه در اين سه جلد گردآورى نموده، ذكر كرده است و اين، يكى از مزاياى اين كشكول است.
مؤلف در گزينش اشعار شاعران گذشته، اعمال سليقه نموده و سروده‌هايى نغز و لطيفه‌هايى آموزنده را برگزيده، زيرا خود، داراى طبع شعر عالى و ذوق ادبى ظريفى بوده است و اين، يكى ديگر از ويژگى‌هاى اين اثر مى‌باشد.
وضعيت كتاب
در پايان هر جلد، فهرست مطالب ذكر شده است.
منابع مقاله
1. مقدمه و متن كتاب؛
2. گلشن ابرار، مجتبى سپاهى، ج 1، ص272.