التنبيه و الرد علی أهل الأهواء و البدع
| نام کتاب | التنبیه و الرد علی أهل الأهواء و البدع |
|---|---|
| نام‌های دیگر کتاب | |
| پدیدآورندگان | محمد عزب، محمد زینهم (محقق و معلق)
ملطی شافعی، محمد بن احمد (نويسنده) |
| زبان | عربی |
| کد کنگره | BP 225/4 /م7ت9 |
| موضوع | بدعت و بدعت گذاران |
| ناشر | مکتبة مدبولي |
| مکان نشر | قاهره - مصر |
| سال نشر | 1413 هـ.ق یا 1993 م |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE1095AUTOMATIONCODE |
التنبيه و الرد علی أهل الأهواء و البدع، نوشته محمد بن احمد بن عبدالرحمن ملطى شافعى اندلسى، كتابى است مختصر، به زبان عربى در زمينه فرقه‌شناسى.
ساختار
اين اثر مشتمل بر مقدمه‌اى به قلم محقق؛ دكتر محمد زينهم محمد عزب، مقدمه مؤلف و پانزده باب مى‌باشد.
گزارش محتوا
اين كتاب يكى از نخستين آثار در زمينه مطالعات فرقه‌شناختى است كه ملطى آن را فراهم نهاده است. او در كتاب خود به بيان عقايد اهل سنت، نقد عقايد مخالفان و نيز بيان عقايد فرقه‌ها پرداخته است. ظاهرا كتاب او دربردانده چهار بخش يا چهار جزء بوده و آنچه اكنون از اين كتاب در دست داريم، از جزء يا بخش سوم آغاز مى‌شود كه به بيان عقايد فرقه‌ها مى‌پردازد. از ارجاع‌هاى مؤلف چنين پيداست كه بخش اول و دوم كتاب او به فرقه‌هاى يهوديان و مسيحيان اختصاص داشته است.
مؤلف در اين كتاب به سختى تحت تاثير ابوعاصم خشيش بن اصرم است و به فراوانى از كتاب الاستقامه او نقل مى‌كند و همسوى با آراء مقاتل بن سليمان بلخى پيش مى‌رود. از اين روى كتاب ملطى با آنكه از نخستين كتاب‌هاى فرق است، كتابى با رويكرد حشوى است.
لازم به ذكر است، اين اثر - همان‌گونه كه از عنوان آن پيداست - به هدف اثبات حقّانيت فرقه مورد پسند نويسنده نگاشته شده و سرشار از تعابير تند و زننده و جدلى و گاهى خارج از حد نزاكت درباره فرقه‌هايى است كه راه اهل سنّت و جماعت را باور ندارند.
نويسنده در بررسى ديدگاه‌هاى فرق، به گونه‌اى سخن گفته كه خواننده را درباره آن فرقه به موضع‌گيرى بكشاند. شمردن زنادقه نظير «مانويه» و «مزدكيه» جزو فرق اسلامى، ذكر فرقه‌اى از اماميه به نام «اهل قم»، كه اهل تشبيه و جبر هستند، عنوان كردن «قطعيه صغرى و عظمى» در برخى از فرقه‌هاى شيعى و بيان معتزله بغداد به عنوان چهارمين فرقه از زيديان، از جمله مواردى هستند كه تنها از جانب وى مطرح شده‌اند. وى در برخورد تند خود نسبت به گروه‌هاى شيعى، عنوان ناپسند «رافضه» را انتخاب كرده، همگى آنان را گمراه، پست و كوردل مى‌داند.
اين ملل و نحل‌نگار تندرو، پس از ارائه كيفرخواست شديد عليه شيعيان، داورى نهايى خود را درباره طيف‌هاى گوناگون شيعى بيان كرده و آن‌ها را اهل هر گونه فسق و فجورى معرفى نموده است.
نكته جالب در ناآگاهى وى از فرق شيعى، اينكه در بيان فرقه‌هاى شيعى مى‌گويد: فرقه سيزدهم از اماميه، اسماعيليه مى‌باشند كه قايل به امامت دوازده امام بوده، اهل تهجّد و ورع و سجّاده و نمازهاى پنجگانه و زكات و صدقه و زيارت قبور سادات مى‌باشند و از شدت گريه بر امام حسين عليه‌السلام، چشمان آن‌ها ضعيف شده، صورت‌هاى آن‌ها به زردى گراييده است!
وضعيت كتاب
ظاهرا نخستين چاپ از كتاب به همت لويس ماسينيون در دهه چهل ميلادى در استانبول انجام پذيرفته و چاپ بعدى آن به مقدمه و تصحيح محمد زاهد كوثرى در سال 1368ق. در قاهره منتشر شده است. اين كتاب تاكنون به زبان فارسى برگردانده نشده است.
نسخه حاضر در برنامه حواشى و تعليقات محقق و فهرست منابع و مآخذ تحقيق و نيز فهرست مطالب را در انتهاى خود دربردارد.
منابع مقاله
- آقانورى، على، شيعه و فرقه‌هاى شيعى از نگاه ارباب ملل و نحل (گزارش‌ها و كاستى‌ها)، شيعه‌شناسى، پاييز 1383،ش 7، ص 76 39.
- سايت موسسه فرهنگى جام طهور.
- متن كتاب.
- مقدمه محقق.
پیوندها
مطالعه کتاب التنبیه و الرد علی أهل الأهواء و البدع در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور