التنوير
| نام کتاب | التنویر |
|---|---|
| نام‌های دیگر کتاب | |
| پدیدآورندگان | امام، محمدکاظم (مصحح)
قمری بخاری، حسن بن نوح (نويسنده) اصفهانی، محمدمهدی (مقدمه نويس) |
| زبان | فارسی |
| کد کنگره | R 123 /الف38 ت9* |
| موضوع | پزشکی - واژهنامهها |
| ناشر | دانشگاه علوم پزشكی ايران، موسسه مطالعات تاريخ پزشکی، طب اسلامی و مکمل |
| مکان نشر | تهران - ایران |
| سال نشر | 1387 هـ.ش |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE12566AUTOMATIONCODE |
معرفى اجمالى
التنوير، ترجمه و تفسير اصطلاحات پزشكى به زبان فارسى است. ابومنصور، حسن بن نوح اين كتاب كوچك را نخست به زبان عربى نوشته و سپس آن را به زبان فارسى بى‌كم‌وكاست ترجمه كرده است.
وى انگيزه‌اش را از نگارش اين اثر چنين بيان مى‌دارد: «از آنك من نيك بدانسته‌ام كه فضل علم پزشكى بر همه علم‌هاى ديگر تاجى است... و اندر اين وقت خواستم كه ازكتاب‌هاى طب و از كناش‌ها، لفظهايى برچينم كه معنى آن نزديك به اهل علم معروف است... و آن نتوان يافتن اندر كتاب، مگر پراكنده و اين كس كه نو بود اندر علم بتواند به دست آوردن تا رنج بسيار نبيند و بود كه از آن رنج به ستوه شود (التنوير، ص 35).
ساختار
كتاب، مشتمل بر 10 باب است.
سبك نثر پارسى اين متن كوچك، بسيار ساده و شيوا و از كهن‌سال‌ترين و اولين نمونه‌هاى نگارش پارسى درى است كه سبك محاورات ساده و معمولى آن عهد در ماوراءالنهر خراسان بوده است.
گزارش محتوا
مؤلف، در اين كتاب كوچك، بسيارى از بيمارى‌ها، معالجات، داروها، خوراك‌ها، طبايع و اعضاى بدن را نام برده و تعريف و تفسير نموده است.
عناوين باب‌هاى كتاب بدين شرح است:
- اندر نام‌هاى بيمارى‌ها كه از موى سر تا ناخن پاى پديد آيد؛
- اندر نام‌هاى بيمارى‌ها كه بر روى تن پديد آيد؛
- اندر نام‌هاى تب‌ها و آنچه در خور وى است؛
- اندر آنچه در تن مردم است از اندام و آنچه مانند وى است؛
- اندر نام‌هاى طبايع‌ها و آنچه در معنى وى است؛
- اندر نام‌ها كه اندر علاج به كار داشته آيد؛
- اندر نام‌هاى طعام‌ها و شراب‌ها؛
- اندر نام‌هاى قرابادين‌ها و لفظها؛
- اندر نام‌هاى سنگ‌ها و پيمان‌ها؛
- اندر شناختن چيزهايى كه چاره نيست (التنوير، ص 36).
ابومنصور، مانند ديگر فضلا و دانشوران ايران در آن عهد، بر دو زبان پارسى و عربى تسلط داشته است، زيرا پارسى، زبان نژاد و خاندان او بوده و زبان عربى را نيز در آغاز تحصيلات، به‌خوبى و با كوشش در نزد استادان ايرانى فرامى‌گرفته است. وى با اين توانايى، نسخه عربى را با شيوه‌اى استادانه و ماهرانه به پارسى درى ساده و محاوره‌اى برگردانيده است. ترجمه اصطلاحات و جملات عربى به اصطلاحات و جملات پارسى، بى‌اندازه ماهرانه و بسى جالب توجه مى‌باشد.
وضعيت كتاب
اين اثر، به همت سيد كاظم امام بر اساس نسخه‌اى خطى كه در كتابخانه ملى وجود داشته، تصحيح شده است.
نگاشتن تاريخچه زندگى و آثار طبى ابومنصور بخارى و بحث پيرامون دانش پزشكى ايران اسلامى به‌عنوان مقدمه، تدوين و تنظيم فرهنگ لغات كتاب و تنظيم فهارس اعلام و اماكن و كتاب‌ها، كارهايى است كه مصحح انجام داده است.
كتاب، در 144 صفحه چاپ و منتشر شده است.