تاریخ هرودت
| نام کتاب | تاریخ هرودت |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | تواریخ |
| پدیدآورندگان | هدایتی، هادی (ترجمه و تحشیه)
هرودوت (نويسنده) |
| زبان | فارسی |
| کد کنگره | D 58 /ﻫ4ت2 |
| موضوع | تاریخ باستان |
| ناشر | دانشگاه تهران، مؤسسه انتشارات و چاپ |
| مکان نشر | تهران - ایران |
| سال نشر | 1383 هـ.ش |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE11288AUTOMATIONCODE |
معرفى اجمالى
تاريخ هرودت، تأليف هرودت(484-409 پيش از ميلاد)، نويسنده يونانى به قلم دكتر هادى هدايتى به فارسى ترجمه شده است. تاريخ شش جلدى هرودت كه در پنج مجلد منتشر شده، دربردارنده تاريخ تمدن يونان باستان، يكى از كشورهاى شگفت انگيز دنياى كهن است. نويسنده در اين اثر مى‌كوشد تا خلاصه‌اى از تاريخ گذشته يونان را به خواننده ارائه كند و در اين راستا سعى كرده است تا منشاء اختلافات دو قوم پارسى و يونانى را در خلال تاريخ كشف كند و در كلامى فشرده خلاصه كند. اين اثر قديمى‌ترين و كهن‌ترين تاريخ در جهان و نيز به عنوان يكى از مهم‌ترين منابع تاريخ ايران باستان محسوب مى‌شود.
ساختار
نويسنده، كتاب شش جلدى حاضر را تحت عناوين كلييو، اوترپ، تالى، ملپومن، ترپسيكور و اراتو كه به معناى خداوند تاريخ، موسيقى، كمدى، تراژدى، رقص و حزين است، آورده است. مطالب كتاب بدون تبوب و فصل‌بندى خاصى به صورت سلسله‌وار ذكر شده است و مترجم كتاب تنها با ذكر شماره‌هايى قدرى از يكنواختى آن كاسته است. نثر كتاب از لحاظ طرز بيان و شيوه انشاء از سادگى و روانى برخوردار است و همين سادگى و روانى لطفى خاص به نوشته هرودت داده كه آن را از نثر پيچيده و غامض قرون بعد ممتاز كرده است.
گزارش محتوا
يونان باستان يكى از كشورهاى شگفت انگيز عهد باستان است كه بيش از هر سرزمين ديگر براى بشر نويسنده و متفكر و فيلسوف باقى گذارده است. نويسندگان يونان باستان بيشتر درباره چگونگى تأسيس شهرهاى قديم، شكوه، جلال، كبر و غرور خانواده‌هاى بزرگ و اشراف داد سخن داده‌اند و كوشيده‌اند با استدلالى غالباً واهى و خيالى اصل و نسب كسانى را كه مورد نظر بوده‌اند به خدايان و قهرمانان باستان برسانند. از اين حيث در حقيقت اين دسته از مورخان باستان پيش‌قدمان مكتب بيوگرافى‌نويس در عالم تاريخ محسوب مى‌شوند. كتب آنان غالباً شامل مجموعه‌اى از حوادث و وقايع مربوط به خدايان باستان و افسانه‌هاى منسوب به آنان بود.
فرق بزرگ هرودت با اين دسته از مورخان باستان در اين است كه او در طرح‌ريزى كتاب خود وسعت نظر بيشترى داشته و اگر كه آن را استثناء كنيم، مى‌توان مدعى شد كه هرودت از حيث اهميت كتاب و بزرگى هدفى كه در نظر داشته و وحدت كتابى كه تأليف كرده، با هيچ يك از مؤلفان قبل از زمان خود قابل قياس نمى‌باشد.
مؤلف حيات بشرى را شبيه يك صحنه نمايش بزرگ مى‌دانسته كه مراحل مختلف آن؛ مانند سلسله زنجير حوادث يك داستان به هم مربوط است. او پس از وقوف به اصل وحدت تاريخ جهان در تصور اين وحدت به حدى مبالغه كرده است كه در نخستين فصل از كتاب خود، دو قوم يونانى و پارس را با هم روبرو و اين دو قوم را به صورت دو قهرمان بزرگ تاريخ جهان معرفى مى‌كند. تاريخ هرودت در حقيقت تاريخ نزاع و برخورد آسيا و اروپا و ستيز اين دو تمدن مغاير است. وى در ضمن بيان جريان اين رقابت و ستيز بزرگ بين دو تمدن آسيايى و اروپايى كوشيده است، آنچه به قول او «زيبايى‌ها و شگفتى‌هاى جهان از يونانيان و اهالى آسيا باقى مانده است»، در كتاب خود نقل كند.
برخلاف تصور جمعى از محققان شيوه تاريخ‌نويسى هرودت فقط جمع‌آورى ساده متون و اسناد و افسانه‌هاى تاريخى نبوده و حق اين است كه گفته شود، اين مؤلف كهن سبك و شيوهاى خاص در تركيب مطالب بكار برده و جلوهاى خاص به اثر خود بخشيده است. او مطالب و افسانه‌هاى تاريخى را به قسمى بيان كرده كه فهم آن براى همه كس آسان است؛ ولى چون مردى است كه زياد سفر كرده و به تحقيقاتى پرزحمت و دشوار دست زده دريغش آمده است كه اطلاعات و معلومات وسيع خود را خلاصه كند و عصاره و چكيده آن را براى خوانندگان ارمغان گذارد و به همين جهت است كه همه جا و از همه چيز با تفصيل زايدى سخن مى‌گويد، به قسمى كه گاه اطاله كلام خواننده را كسل و ناراحت مى‌كند.
با وجود فصول زيادى كه هرودت به شرح جزئيات عجايب و شگفتى‌هاى زمان خود اختصاص داده است، شگفتى‌هايى كه امروز در نظر ما كودكانه و ناچيز جلوه مى‌كند، در خلال همين مطالب، كتاب پرارزش او تاريخ جهان را مشاهده مى‌كنيم كه آهسته و آرام ورق مى‌خورد.
در سرفصل كتاب داستان بزرگ كرزوس پادشاه افسانه‌اى ليدى و فرمانرواى شهر سرود و سرزمين‌هاى وسيع بر اقوام يونى در آسياى صغير فائق مى‌شود. طولى نمى‌كشد كه كورش پادشاه فاتح پارس امپراتورى وسيع او را فتح كرده و كرزوس را از تخت شاهى بزير مى‌كشد و به اسارت مى‌برد. افسانه جوانى كوروش و ظهور مؤسس خاندان هخامنشى نيز به سهم خود جالب است.
هرودت ضمن بيان يكى از اين افسانه‌ها سراسر تاريخ آسيا را بيان مى‌كند و ضمن استفاده از فرصت به تفصيل از اوضاع مصر سخن مى‌گويد.مطالبى كه او در اين قسمت از كتاب خود درباره مصر نوشته به حدى مفصل است كه شايد بتوان گفت در هيچ قسمت از كتاب درباره هيچ يك از كشورهاى آن زمان چنين به تفصيل سخن نگفته است. از موقعى كه كمبوجيه براى فتح مصر حركت مى‌كند تا موقعى كه مصر به دست اين پادشاه فتح مى‌شود، يك جلد تمام از كتاب به شرح اوضاع مصر اختصاص دارد.
پس از آن هرودت انقلابات داخلى پارس و چگونگى جلوس داريوش را بر اريكه سلطنت شرح مى‌دهد و به تهيه مقدمات جنگ‌هاى مديك كه در زمان اين پادشاه پايه‌گذارى شد، اشاره مى‌كند. او قبل از بيان جزئيات اين جنگ بزرگ و تاريخى به ذكر جنگ‌هاى داريوش با اقوام با سيت مى‌پردازد و آنگاه به تفصيل از جنگ سيرن ياد مى‌كند و درباره اقوام و ملل مختلف كه در اين جريان با آنها برخورد كرده است، داد سخن مى‌دهد.
مؤلف پس از بيان سرگذشت داريوش، شورش مردم يونى و قيام شهر سارد را شرح مى‌دهد و در اين قسمت است كه خواننده با حساس‌ترين لحظات تاريخ بشر روبرو مى‌شود. اسامى فراموش نشدنى تاريخ جهان، ماراتن، سالامين، پلاته و ميكال افسانه بزرگ‌ترين جنگ‌هاى حماسى و پهلوانى تاريخ باستان را در ذهن خواننده منعكس مى‌كند. جنگ ماراتن يكى از بزرگ‌ترين جنگ‌هاى تاريخ جهان محسوب مى‌شود. لشكركشى داريوش از راه دريا و پياده شدن سربازان متهور پارس در دشت ماراتن در برابر دروازه‌هاى شهر آتن نخستين برخورد دو تمدن متضاد جهان باستان بود.
دوره تاريخ هرودت با شرح جنگ‌هاى پلاته و ميكال كه آخرين برخورد تمدن شرق و غرب محسوب مى‌شود به پايان مى‌رسد. در جدال و ستيز بزرگى كه بين اين دو تمدن درگرفت غرب موقتاً پيروز شد و شرق به داخل چهارديوارى قاره وسيع خود رانده شد. قصد اصلى مؤلف از تأليف نه جلد كتاب تاريخ بيان ماجراى همين زورآزمايى بزرگ بوده و آنچه هرودت بعد از ذكر اين وقايع نقل مى‌كند در حقيقت دنباله زائدى از شرح همين وقايع است.
وضعيت كتاب
ترجمه فارسى كتاب با استفاده از دو نسخه ترجمه فرانسوى صورت گرفته و مترجم در تكميل يادداشت‌ها و توضيحات خود از حواشى يكى از نسخه‌ها نيز استفاده كرده و پاورقى‌هاى مفيدى را ارائه كرده است. در ابتداى هر يك از مجلدات فهرست مطالب و در انتها نيز فهرست اسامى اشخاص و اماكن آمده است.
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب.