شیوه‌نامه عمومی
شیوه‌نامه ویرایشی
با توجه به اینکه این مقالات به زبان فارسی تدوین می‌شود، لذا مناسب است برای پاسداشت زبان فارسی و یکسان‌سازی نگارش مقالات، همه پژوهشگران از آخرین ضوابط نوشتاری و ویرایشی مصوب فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی، تبعیت کنند. موارد ذکر شده تنها به عنوان نمونه ارائه شده است.
ضوابط ويرايشی
- جداسازی اجزای مختلف متن با استفاده از پاراگراف‌بندی نيز کمک زيادی به روانی، سادگی و فهم مطلب می‌کند. پاراگراف‌های طولانی نيز مانند جملات طولانی می‌تواند خسته‌کننده بوده و خواننده را سردرگم کند.
- در حد امکان، از الفاظ بیگانه پرهیز و نیز برای کلمات غيرفارسی از معادل‌های فارسی متداول استفاده شود.
- تا حد ممکن از به‌کارگيری کلمات «می‌باشد»، «گرديد»، «بوده باشد» و مانند آنها که تکلف‌آور، غلط مصطلح و يا غيرشيوا هستند، اجتناب شود. کلمات روان و ساده مانند «است» و «شد» می‌توانند اغلب مفاهيم را به راحتی منتقل کنند.
علائم ویرایشی
- در کاربرد پرانتز بايد توجه شود که عبارت داخل آن براي توضيحي است که از اجزای جمله محسوب نشده و در صورت حذف، خللي به آن وارد نمي‌شود. در مقابل، گيومه برای برجسته کردن جزئی از جمله به‌کار می‌رود.
- پرانتزها، قلاب‌ها [ ]، ابرو‌ها { } و گيومه‌ها « » بايد به کلمات داخل خود متصل بوده و از کلمات قبل و بعد از آن به اندازه يک حرف فاصله داشته باشند، مگر در جملات معترضه دعائی مانند: (ص)، (ع) که این کلمات به کلمه قبل از خود متصل و از کلمه بعد از خود، فاصله دارند.
- دقت شود که تمام نقاط آخر جملات، دونقطه، ويرگول (کاما) و نقطه‌ويرگول بايد به کلمه قبل از خود بچسبند و از کلمه بعدی يک کاراکتر فاصله بگيرند.
ويرگول می‌تواند اجزای يک جمله را در جايی که نياز به مکث هست، از هم جدا کند؛ حال آنکه نقطه‌ويرگول برای جداسازی دو جمله که با هم ارتباط معنايی دارند، به‌کار می‌رود.
ضوابط نگارشی
- براى آنكه مقالات فرهنگ‌نامه براى غيرمتخصصان نيز قابل استفاده باشد، بايد به زبان ساده و دور از تكلفات و پيچيدگىهاى فنى باشد و از به‌كار بردن الفاظ متروك و نامأنوس پرهيز گردد. بهتر است تلاش شود از جملات رسا، گويا و در حد امکان کوتاه استفاده شود و در حین ایجازگویی و اختصار، مطالب پرمحتوا ارائه شود.
- درستی نوشتار براساس قواعد املای فارسی ضروری است. در اينجا به عنوان مواردی که اشتباه در آن زياد اتفاق می‌افتد، به چند مورد اشاره می‌شود. لازم است با مراجعه به کتاب‌های موجود در اين زمينه، به اين موضوع دقت کافی مبذول شود.
- در افعال مضارع و ماضی استمراری که با «می» شروع می‌شوند، دقت شود که در عين جدا نوشتن، از جزء ديگر فعل جدا نيفتد. برای اين منظور بايد از «نیم‌فاصله» استفاده شود. همين‌طور، در نوشتن «ها»ی جمع، آن را به کلمه جمع بسته‌شده با نیم‌فاصله متصل می‌کنیم؛ همچنین وقتی دو کلمه، یک کلمه محسوب می‌شوند (مانند: برون‌رفت)، باید با نیم‌فاصله به هم بپیوندند.
- بهتر است همواره حرف اضافه «به» از کلمه بعدی خود جدا نوشته شود، مگر آنکه اين حرف جزء يک فعل يا صفت يا قيد باشد؛ مانند: «به‌کاربستن»، «به‌جا» و «به‌ندرت». که باید به‌جای «بـ» از «به» و با نیم‌فاصله به کلمه بعدی بچسبد.
- کلمات فارسی يا لاتين نبايد با قواعد عربی جمع بسته شوند؛ پس «پيشنهادها» صحيح و «پيشنهادات» اشتباه است.
- در مورد کلمات حاوی همزه، قواعدی وجود دارد که در اين نوشتار نمی‌گنجد؛ اما برای نمونه به املای کلمات «مسأله»، «مسئول» و «منشأ» دقت شود. همچنين، همزه در انتهای کلماتی که به الف ختم می‌شوند، نوشته نمی‌شود و درصورت اضافه شدن به کلمه بعدی از «ی» استفاده می‌شود: «القا: القای شبهه»، و «اجرا: اجرای برنامه».
- متن مقاله با دقت مطالعه شود و اگر اشتباه چاپی دارد و یا اینکه علائم (سجاوندی، ویرگول و )... گذاشته نشده است اصلاح شود.
- در متن مقالات دقت شود که حتماً فاصله بین کلمات رعایت شود؛ بین هر کلمه یک فاصله داده شود هر چند کلمه از نوع کلماتی باشد که با ندادن فاصله به کلمه بعدی نمی¬چسبد.
ارجاع‌نویسی
هرگاه در متن مقاله مطلبي از يك كتاب يا مجله يا.. به صورت مستقيم يا غيرمستقيم، نقل شود، بايد آن را مستند ساخت. اين مستندسازي شيوههاي مختلفي دارد كه در اينجا به بخشهايي از آن اشاره ميشود. شایسته است نویسنده، دقت لازم را در شناسایی منابع، جمع‌آوری مطالب و چینش خوب و منطقی آنها به‌عمل آورد.
برای ذکر آدرس در پانوشت، نام مؤلف، تاريخ انتشار (در صورتی که آثار مولف متعدد باشد)، شماره صفحه به ترتيب ميآيد و پس از آن، نقطه آورده ميشود؛ مانند: (منطقي، 1382، ص 27).
اگر تأليف داراي دو يا سه مؤلف باشد، نام آنها به ترتيب ذكر شده در اثر به همراه شماره صفحه ميآيد؛ ولي در آثار با بيش از سه مؤلف، نام اولين مؤلف ذكر ميشود و به دنبال آن عبارتِ «و همكاران» ميآيد؛ مانند: (سرمد، بازرگان و حجازي، ص 50) يا (نوربخش و همكاران، ص 75).
هرگاه به دو يا چند اثر مهم اشاره شود، همه آنها در داخل پرانتز، و به ترتيب تاريخ نشر پشت سرهم ميآيند؛ مانند: (والاس، 1980، ص 15؛ 1988، ص 27؛ 1990، ص 5). و اگر چند اثر يك مؤلف در يك سال منتشر شده باشد، آثار مختلف او با حروف الفبا از هم متمايز ميگردند؛ مانند: (احمدي، 1365الف، ص22؛ 1365ب، ص 16).
كلمههاي بيگانه در داخل متن حتماً بايد به فارسي نوشته شود و اگر نیاز به ذکر صورت خارجي آنها باشد، بايد آنها را مقابل صورت فارسي در داخل پرانتز نوشت.
برای انتقال آدرس منبع به پانویس، به ابتدای آدرس علامت <ref> و به انتهای آن خطای یادکرد: برچسب بازکنندهٔ <ref> بدشکل است یا نام بدی دارد اضافه می‌کنیم.
فهرست منابع:
محقق بايد در پايان مقاله فهرستي از منابع و مراجعي كه در متن به آنها استناد كرده است، به ترتيب حروف الفباي نام خانوادگي در منابع فارسي و عربي (يا انگليسي در صورت استفاده) بياورد. مقصود از فهرست منابع، به دست دادنِ صورت دقيق و كامل همه مراجعي است كه در مقاله به آنها استناد شدهاست.
در ذكر هر منبع، حداقل پنج دسته اطلاعات، ضروري به نظر ميرسند كه در همه ارجاعات مشتركاند:
1. نام مؤلف يا مؤلفان؛ 2. عنوان اثر؛ 3. نام شهر(ايالت)؛ 4. نام ناشر؛ 5. تاريخ انتشار اثر
جداسازی اين اطلاعات از هم با ویرگول صورت ميگيرد. در ارجاع منابع داراي دو مؤلف يا بيشتر، اسامي مؤلفان به ترتيبِ نامِ ذكرشده در كتاب، ذكر ميشود و بين نامخانوادگي و نام آنها ويرگول و بين اسامي مؤلفان نقطه ويرگول (؛) ميآيد؛ مانند:
سرمد،زهره؛ بازرگان،عباس و حجازي، زهره، روشهاي تحقيق در علوم رفتاري (چاپ سوم)، تهران، نشر آگاه، 1379ش.
در معرفي كتابهاي ترجمه شده، پس از ذكر نام مؤلف و تاريخ اثر، نام مترجم و تاريخ انتشار ترجمه ذكر ميشود. در آثاري كه تاريخ نشرشان مشخص نيست، به جاي تاريخ نشر، علامت بی‌تا ميآيد؛ مانند:
صدرالدين شيرازي، محمد، شواهد الربوبيه، ترجمه جواد مصلح، چاپ دوم، تهران، انتشارات سروش، بی‌تا.
در معرفي كتابهايي كه با عنوان سازمانها يا نهادها منتشر شدهاند، به جاي نام اشخاص، نام مراكز ذكر ميشوند: مركز اسناد و مدارك علمي، وزارت آموزش و پرورش، واژهنامه آموزش و پرورش: فارسي - انگليسي، انگليسي – فارسي، تهران، نشر مؤلف، 1362ش.
كتابهايي كه به جاي مؤلف، ويراستاري يا به صورت مجموعه مقالاتي بوده كه به وسيله افراد مختلف نوشته شدهاست؛ اما يك يا چند نفر آنها را گردآوري كردهاند، بدين‌صورت ميآيند:
شفيعآبادي، عبداللّه (گردآورنده)، مجموعه مقالات اولين سمينار راهنمايي و مشاوره، تهران، انتشارات دانشگاه علامه طباطبايي، 1374ش.
براي ارجاع به مقالههايي كه در مجلههاي علمي-تخصصي به چاپ ميرسند، ابتدا نام مؤلف يا مؤلفان، پس از آن، عنوان مقاله، و به دنبال آن، نام مجله و شماره آن ذكر ميشود، سپس شماره صفحات آن مقاله در آن مجله با حروف مخفف صص در فارسي و pp در انگليسي آورده ميشود.
در ارجاع رسالهها و پاياننامهها، پس از عنوان، بايد ذكرشود كه آن منبع پاياننامه كارشناسي ارشد يا رساله دكترا و به صورت چاپ نشده، است؛ سپس بايد نام دانشگاهي را كه مؤلف در آن فارغالتحصيل شدهاست، آورد:
ايزدپناه، عباس، مباني معرفتي مشّاء و اهل عرفان، پاياننامه كارشناسي ارشد، چاپ نشده، دانشگاه قم، 1380ش.
در ارجاع دائرهالمعارفها نام سرپرست آورده شده و سپس بقيه اطلاعات ضروري، همانند كتاب به ترتيب ميآيد؛ مانند:
پاکتچی، احمد، دائرهالمعارف بزرگ اسلامي زیرنظر کاظم موسوی بجنوردی، (چاپ دوم)، تهران: مركز دائرهالمعارف بزرگ اسلامي، 1387.
امروزه نقل از منابع اينترنتي يكي از منابع ارجاع است كه در ذكر آن، اطلاعات ضروري به ترتيب زير بيان ميگردد:
نام خانوادگي نويسنده: نام نويسنده، [اگر نويسندگان چند نفر باشند: نويسنده اول؛ نويسنده دوم؛ و... ] سال [داخل پرانتز ]. عنوان مقاله. عنوان نشريه. شماره و دوره، شماره صفحه ياصفحه‌ها،تاريخ دسترسي، نشاني دسترسي.
لازم است مولفین تا حد امکان به منابع مکتوب ارجاع دهند و در صورت لزوم از سایت های علمی- پژوهشی و معتبر استفاده کنند.