الذيل علی رفع الإصر أو بغية العلماء و الرواة
| نام کتاب | الذیل علی رفع الإصر أو بغیة العلماء و الرواة |
|---|---|
| نام‌های دیگر کتاب | رفع الاصر عن قضاه المصر |
| پدیدآورندگان | هلال، جوده (محقق)
صبح، محمد محمود (محقق) سخاوی، محمد بن عبدالرحمن (نويسنده) بجاوی، علی محمد (مراجعه) |
| زبان | عربی |
| کد کنگره | BP 149 /الف2 ر7013 |
| موضوع | فقیهان اهل سنت - سرگذشت نامه
مصر - تاریخ - 640 - 1250م. مصر - سرگذشت نامه مصر - قاضیان |
| ناشر | الهیئة المصریة العامة للکتاب |
| مکان نشر | قاهره - مصر |
| سال نشر | 1421 هـ.ق |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE10314AUTOMATIONCODE |
معرفى اجمالى
الذيل على رفع الاصر يا «بغيه العلماء و الرواه» نوشته عبدالرحمن سخاوى (متوفى 902ق) عالم شافعى، به زبان عربى است. سخاوى اين كتاب را ذيل و مستدركى بر كتاب استادش ابن حجر «رفع الاصر عن قضاه مصر» قرار داده و شرح حال 49 تن از علما و راويان اهل سنت را در آن آورده است.
ساختار
كتاب همانند ساير كتب تراجم، با عنوان نام مختصر افرادى كه شرح حال آنها گزارش مى‌شود، آغاز گرديده است. در شرح حال افراد نيز اقوال مختلف در مكان و تاريخ ولادت و وفات، سفرهاى او، مشاغل علمى و دينى او، حوادث و اتفاقات زندگى، اساتيد و آثار او بدون عنوان‌بندى خاصى ذكر شده است.
گزارش محتوا
در مقدمه كه به قلم محققين نوشته شده است، ابتدا تاريخچه‌اى از تدوين قرآن كريم، سنت نبوى و علوم نحوى و ادبى و سپس اسامى مهمترين تأليفات گذشتگان در علوم مختلف به تفكيك ذكر شده است. در ادامه، شرح حال نسبتاً مفصلى از سيوطى و آثار او آمده كه به لحاظ كثرت فعاليت‌هاى علمى او قابل توجه است.
اسامى برخى از علماى مطرح شده در كتاب عبارت است از: برهان الدين ابن الديرى، عزالدين ابوالبركات، حافظ ابن‌حجر، شهاب‌الديندميرى، قاضى نورالدين و سراج الدين رازى.
نويسنده در صفحه 75 كتاب، به شرح حال استادش حافظ بن حجر (852-783ق) پرداخته و با كلماتى مانند: «شيخى الاستاد» و «شيخ الاسلام»، كمال تواضع و احترام خويش را به استاد اظهار داشته است. سپس به توصيف احوالات استادش پرداخته و در انتها چنين مى‌نويسد: محاسن وى فراوان است كه در اين مختصر نمى‌گنجد، يا من كسى نيستم كه مانند او را توصيف نمايم، بويژه اين‌كه اكابرى مانند: تقى فاسى، تقى مقريزى، علاء بن خطيب ناصرى و ديگران در كتاب‌هاى خود وى را توصيف نموده‌اند.
نويسنده داراى شيوه خاصى در نگارش است. به عنوان مثال: در موارد فراوان، به هنگام شرح حال يك عالم، به ذكر مطلبى از ابن‌حجر، به نقل از فرزندانش مى‌پردازد.
آراء و نظرات وى درباره ديدگاه‌هاى گذشتگان قابل توجه است و فراوان مطالب منقول را مورد نقد قرار مى‌دهد. در اثبات فضل و علم هر عالم، فراوان به اقوال دوستان و اساتيد خود، مانند ابن‌حجر استشهاد مى‌كند. او در نسبت دادن بدى‌ها و رذائل به ديگران، بسيار عفيف است و از اين كار پرهيز دارد. چه بسا بعضى از عبارات و مصطلحات عاميانه جارى بر زبان مردم را نيز به‌كار برد؛ مانند كلمه «الّا» كه غلط فاحش است.
وضعيت كتاب
از اين اثر سه نسخه موجود است كه يكى از آنها نسخه اصلى است و آندوى ديگر از آن استنساخ شده است و لذا محققين در تصحيح كتاب بر آن نسخه اعتماد كرده‌اند.
در انتهاى اثر، فهرست مدارس علميه با شرحى مختصر، مراجع، تراجم، اعلام، شهرها، امكنه و بقاء، جوامع و مساجد، كتب، آيات قرآنى، احاديث نبوى، اشعار و مشاغل به تفكيك آمده است.
كتاب داراى پاورقى‌هاى ارزشمندى است و دو محقق آن، جوده هلال و محمد محمود صبح، در شرح مصطلحات كتاب، از كتب تاريخ مانند: النجوم الزاهره و معيد النعم، الخطط مقريزى، خطط على مبارك و...، در ضبط شهرها از معجم البلدان، در لغت از لسان‌ا لعرب و القاموس المحيط و... استفاده كرده است.
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب.