تاریخ نگارش‌های عربی

    از ویکی‌نور
    تاریخ نگارش‌های عربی
    نام کتاب تاریخ نگارش‌های عربی
    نام های دیگر کتاب تاريخ التراث العربي. فارسی

    تاريخ التراث العربي

    پدیدآورندگان سزگین، فؤاد (نويسنده)

    خانه کتاب (مترجم)

    فيروز آبادي، سعيد (بکوشش)

    ارزنده، مهران (مترجم)

    مؤسسه نشر فهرستگان (مترجم)

    جهانداري، کيکاووس (مترجم)

    شادفر، شيرين (مترجم)

    رحيمي ريسه، احمد رضا (ويراستار)

    زبان فارسی
    کد کنگره ‏Z‎‏ ‎‏7052‎‏ ‎‏/‎‏س‎‏4‎‏ ‎‏ت‎‏2041
    موضوع ادبيات عربي - سرگذشت نامه و کتاب‎شناسی

    تمدن عربي - ماخذ - کتاب‎شناسی

    تمدن عربي - نسخه‏‌هاي خطي - فهرست‏ها

    نسخه‎هاي خطي عربي - فهرست‏ها

    کشور هاي اسلامي - تاريخ - ماخذ - کتاب‎شناسی

    کشورهاي اسلامي - تاريخ - نسخه‏‌هاي خطي - فهرست‏ها

    ناشر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي، سازمان چاپ و انتشارات
    مکان نشر ايران - تهران
    سال نشر مجلد1: 1380ش ,

    مجلد3: 1380ش ,

    مجلد4: 1380ش ,

    کد اتوماسیون AUTOMATIONCODE11605AUTOMATIONCODE

    تاریخ نگارش‌های عربی، ترجمه‌ای سلیس و روان از «تاريخ التراث العربي» فؤاد سزگین است. ترجمه و تدوین این اثر توسط گروهی از مترجمین به سرویراستاری احمدرضا رحیمی ریسه به انجام رسیده و به «ترجمه خانه کتاب» معروف است. از آنجا که کتاب‌شناسی «تاريخ التراث العربي» در برنامه موجود است، در این نوشتار مطالبی درباره ترجمه ارائه می‌شود: شناسه و پیشینه نشر و ترجمه «تاريخ التراث العربي» برای بار نخست به سال 1967م، به زبان آلمانی در مؤسسه بریل لیدن انتشار یافت و بدین‌وسیله‌ جلد‌ نخست‌ این مجموعه روانه کاروان علم‌ و ادب‌ گردید و انتشار جلدهای بعدی این اثر از سال 1970م، دوباره دنبال شد و در سال 2000م پایان یافت.

    چاپ نخست این اثر که به قلم خود سزگین، تألیف شد، نسبت به چاپ‌های دیگر آن که به‌ زبان‌ های‌ عربی و فارسی هستند، از کاستی‌های کمتری برخوردار است؛ آن‌گونه‌ که خود سزگین نیز از نواقص و کاستی‌های راه‌یافته به ترجمه عربی اثر خویش‌ گله‌‌مند‌ بوده و ترجمه فارسی اثر خویش را مطابق با متن اصلی آن‌ (آلمانی)‌ و مشروط به عدم استفاده از ترجمه عربی آن، قبول کرده است.

    در ایران نیز دکتر چنگیز‌ پهلوان‌ نخستین کسی بود که با صبر و حوصله به برگردان قسمت‌هایی از کتاب سزگین پرداخت، ولی در آن‌ زمان‌ اندیشه او مورد بی‌مهری واقع شد، لکن با کوشش مستمر خود توانست کتاب‌شناسی بخش‌های علوم قرآن، حدیث، تاریخ‌نگاری، تاریخ فرهنگ و ادبیات، فقه، کلام و تصوف‌ را‌ از اثر سزگین به فارسی ترجمه و با تنظیم و نگارش فهرستی جامع به چاپ برساند. مدتی بعد جناب وزیر کاردان آقای احمد مسجدجامعی با طرح پیشنهادی، ترجمه کامل مجموعه اثر سزگین‌ را‌ با‌ مؤسسه نشر فهرستگان و خانه کتاب ایران در‌ میان‌ نهاد و با پیگیری‌های مستمر خود و با تلاش مترجمان، ویراستاران و دیگران این کار به سامان‌ رسید‌ و ترجمه فارسی این اثر نیز با چاپی منقَّح، زیبا و کامل در چهار مجلَّد به بازار دانش ارائه گردید[۱].

    در برگردان فارسی، اساس کار مترجمان، متن آلمانی کتاب‌ سزگین‌ بوده،‌ لکن به ترجمه عربی و بخش ترجمه فارسی دکتر پهلوان نیز‌ مراجعاتی‌ جهت اطمینان بیشتر صورت پذیرفته است. بر آغاز جلد اول این مجموعه چهار جلدی، آقای احمدرضا‌ رحیمی‌ ریسه‌ (سرویراستار ترجمه فارسی) مقدمه‌ای کوتاه نگاشته و در ضمن آن به‌ مراحل‌ مختلف‌ این ترجمه، معرفی اجمالی از سزگین و اثر او به‌همراه شیوه و علایم‌ ترجمه‌ فارسی‌ و مطالبی چند اشاره نموده است[۲].

    ناگفته نماند که در برگردان فارسی این اثر افزوده‌‌هایی‌ به قلم سرویراستار، درباره نمایه و شناسه شماری از متون کهن که در‌ سال‌‌های‌ اخیر به چاپ رسیده و در کتاب سزگین از آنها یاد نشده، آورده شده‌ است.‌ این افزوده‌ها که به‌طور عمده درباره مؤلّفان امامیه و آثار آنهاست،‌ در‌ بخش‌‌های مختلف این مجموعه، به‌ویژه جلد یک و بخش فقه در داخل علایم ()‌ مشخص‌ شده‌اند و جناب رحیمی ریسه، نقدهایی بر شیوه و اثر سزگین‌ دارند[۳].

    احمدرضا رحیمی ریسه، درباره ترجمه و شیوه آن چنین می‌نویسد:

    1. عنوان مقالات در متن آلمانی با حروف خمیده آمده و نام نشریه‌ها با حروف ایستاده؛ در ترجمه نام تمام مقالات فارسی و عربی را داخل «» و مقالات لاتین را داخل "" قرار داده و عنوان نشریه را حروف خمیده آورده‌ایم.
    2. عنوان تمامى مقالات و کتاب‏هایى که به زبان‏هاى اروپایى است (مگر موارد بسیار اندک) به فارسى ترجمه شده است و نام مقاله و کتاب به زبان اصلى در پانویس آمده است.
    3. نام‏هاى مؤلفان، مصحّحان و ویراستاران اروپایى با حروف فارسى آمده است. در انتهاى کتاب نیز نمایه‏‌اى به ترتیب الفباى فارسى از همه‏‌ى این نام‏ها با اصل لاتینى آن‏ها به دست داده‌ایم.
    4. مؤلف گاه اصطلاحات حوزه‏‌ى تمدن اسلامى را ترجمه و گاه عیناً آن را آوانگارى کرده و با حروف خمیده آورده است. در غالب موارد سعى کرده‌ایم تا اصطلاحات آوانگارى شده را داخل «» بیاوریم تا خواننده‏‌ى فارسى متوجه این نکته باشد که این اصطلاح ترجمه‌‏ى ما از واژه‏‌ى آلمانى نیست؛ از این دست است اصطلاحات «فقه»، «ادب»، «انساب»، «صحابه» و...
    5. شیوه‏ى کلّى در چیدن عددها از چپ به راست است؛ مثلا 99- 77. در غالب موارد و البتّه به‌لحاظ ضرورت‏هاى صفحه‏بندى، عددهاى تکرارى عدد سمت راست (بزرگ‏تر) حذف شده: 9-127، به‌جاى 129-127؛ 73-1467، به‌جاى 1473-1467.
    6. در ضبط نام‏هاى مؤلفان معاصر اروپایى سعى کرده‏ایم تا شیوه‏ى قرائت آن نام را در زبان اصلى آنان بیابیم و سپس آن را به خط فارسى برگردانیم؛ اما از آنجا که به دست آوردن ملیت همه‏‌ى مؤلفان دشوار است و از سوى ‏دیگر مؤلفانى هستند که به زبانى غیر از زبان مادرى خود مى‏‌نویسند، همیشه در این کار موفق نبوده‌‏ایم. در اینجا از دو مرجع مهم در زبان فارسى یاد مى‌کنیم که در غالب موارد با مراجعه به آن‏ها بسیارى از مشکلات ما حل شده است: نخست دایرةالمعارف فارسى به سرپرستى مرحوم غلامحسین مصاحب و دوم ترجمه‏ى خلاصه‏ى زندگى‏نامه‏ى علمى دانشوران زیر نظر احمد بیرشک. در مورد نام‏ها، همچنین به‌ناچار از بعضى فرهنگ‏هاى بین‌المللى همچون‏neduD و مانند آن به‌خصوص براى نام‏هاى ناآشناى اروپایى استفاده کرده‏ایم.
    7. تمام ارجاعات سزگین از یک جلد به جلدهاى دیگر کتاب مطابق با صفحات، ترجمه‏ى فارسى شده است[۴].

    در ابتدای جلد اول، فهرست اجمالی و در انتهای آن نیز فهرست تفصیلی آمده است. در سایر جلدهای کتاب فهرست تفصیلی در ابتدا آمده است.

    پانویس

    1. ر.ک: راد، علی، ص18-20
    2. ر.ک: همان، ص19
    3. ر.ک: همان
    4. ر.ک: ج2، یادداشت سرویراستار، ص15-17

    منابع مقاله

    1. مقدمه و متن کتاب.
    2. راد، علی، «تاريخ التراث العربي و مؤلف آن»، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله آینه پژوهش، فروردین و اردیبهشت 1383، شماره 85، صفحه 15 تا 30.


    وابسته‌ها

    تاريخ التراث العربي

    پیوندها

    مطالعه کتاب اتاریخ نگارش‌های عربی در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور