الدر المنضد في ذكر أصحاب الإمام أحمد رضي‌الله‌عنه
| نام کتاب | الدر المنضد في ذكر أصحاب الإمام أحمد رضي‌الله‌عنه |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | |
| پدیدآورندگان | ابو اليمن عليمي، عبد الرحمن بن محمد (نويسنده)
عثيمين، عبدالرحمن بن سليمان (محقق) |
| زبان | عربي |
| کد کنگره | BP 54/8 /الف2د4 |
| موضوع | حنبليه - سرگذشت نامه |
| ناشر | مکتبة التوبة |
| مکان نشر | عربستان |
| سال نشر | |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE11597AUTOMATIONCODE |
الدر المنضد في ذكر أصحاب الإمام أحمد رضي‌الله‌عنه، تألیف مجیرالدین عبدالرحمن بن محمد علیمی حنبلی (860-928ق)، با تحقیق عبدالرحمن بن سلیمان عثیمین، کتاب تراجمی است که به ذکر اسم امام احمد حنبل و نسب و وفات وی به‌صورت مختصر و ذکر اسامی یاران و شاگردان مشهور وی، اختصاص یافته است[۱].
کتاب به زبان عربی و در اوایل قرن دهم هجری نوشته شده است.
این اثر در اصل، تلخیصی از کتاب دیگر نویسنده، به نام «المنهج الأحمد في تراجم أصحاب الإمام أحمد» اثر خود نویسنده می‌باشد که توسط خود او، مطالب آن، تلخیص شده است[۲].
در انتساب این کتاب به مجیرالدین علیمی، تردیدی وجود ندارد و محقق سه دلیل در مقدمه خویش، بر این مطلب اقامه نموده است:
- بودن یک نسخه از این کتاب به خط خود او.
- تصریح خود نویسنده در مقدمه کتاب به این امر که این اثر، خلاصه «المنهج الأحمد» بوده که آن را «الدر المنضد» نامیده است.
- ابن حمید نجدی، به نقل از جارالله ابن فهد که از شاگردان علیمی می‌باشد، این کتاب را جزء تألیفات او شمرده است[۳].
ساختار
کتاب با دو مقدمه از محقق و نویسنده آغاز و نخست اسامی فقهای پیرو احمد و سپس اسامی غیر پیروانی که مصاحب وی بوده‌اند و حدیث و غیر آن را بر وی قرائت کرده‌اند و از وی روایت نموده‌اند و سرانجام طبقه دوم تا پانزدهم از کسانی که احمد را ندیده‌اند، مجموعا در دو جلد تنظیم شده است.
این کتاب چیزی افزون بر کتاب اصلی، یعنی «المنهج الأحمد» ندارد، اما از حجم مطالب و شرح حال‌ها کاسته شده و در اغلب موارد، فقط به نام، کنیه، لقب، تاریخ تولد و وفات و معروف‌ترین تألیفات افراد، بسنده شده است[۴].
گزارش محتوا
در مقدمه محقق، ابتدا توضیح مختصری پیرامون کتاب ارائه گردیده و سپس، شرح حال نویسنده و آثار وی، ذکر شده است [۵].
در مقدمه کوتاه مؤلف، به موضوع کتاب اشاره گردیده است[۶].
مطالب کتاب، با اشاره کوتاهی به زندگی و سیره امام احمد حنبل آغاز شده است. تقریبا این شرح حال، باآنکه از چند صفحه تجاوز نمی‌کند، اما مفصل‌ترین شرح حال‌های مذکور در کتاب می‌باشد[۷].
پس از این شرح حال، معروف‌ترین فقهایی که از او اخذ فقه و غیر آن کرده و در اصول و فروع پیرو او بوده‌اند، درحالی‌که اسامی آنها به ترتیب وفیاتشان می‌باشد، معرفی و در مواردی، شرح حال بسیار مختصری از ایشان نیز، ذکر گردیده است. عدد این افراد، به 133 نفر می‌رسد[۸].
سپس اسامی یاران و مصاحبانی که از او روایت کرده و حدیث و غیر آن را بر وی قرائت کرده‌اند، ولی در فروع فقه پیرو او نبوده‌اند و برخی از آنان مسائلی در فقه را نیز از او نقل کرده‌اند و نیز امام احمد حنبل از برخی از آنان روایت نموده است، به ترتیب وفیاتشان ذکر شده است. در این قسمت، ابتدا کسانی که تاریخ وفاتشان مشخص بوده، سپس کسانی که وفاتشان نامعلوم است و پس از ایشان، بانوان ذکر شده‌اند[۹].
پس از این مرحله، به معرفی طبقه دوم تا آخر طبقه پانزدهم – از کسانی که احمد را ندیده‌اند - پرداخته شده است. هر طبقه، در دو مرتبه، خلاصه شده است که هر مرتبه، ده سال را در بر گرفته و هر مرتبه‌ای با کسانی که وفات آنها مقدم‌تر بوده آغاز شده و با کسانی که تاریخ وفاتشان مشخص نیست، اما احتمال دارد اهل آن مرتبه باشند، پایان یافته است. این روش دقیقا همان روشی است که در «المنهج الأحمد» نیز رعایت شده است[۱۰].
کتاب در نهایت با معرفی شیخ محمد بن محمد بن ابوبکر سعدی مصری (ت 902ق)، صاحب «مناسك الحج علی الصحيح من المذهب» به پایان رسیده است[۱۱].
وضعیت کتاب
فهارس کتاب، در انتهای جلد دوم جای گرفته است. این فهرست‌ها، عبارتند از: فهرست موضوعات و اهم تراجم؛ مترجمین به‌ترتیب حروف الفبا؛ اسامی مردان استدراک‌شده در حواشی؛ اسامی زنان استدرک‌شده در حواشی؛ کتب مذکور توسط مؤلف و فهرست مصادر و مراجع.
پاورقی‌ها توسط محقق نوشته شده و در آنها، علاوه بر استدراک برخی از افراد[۱۲]، به ذکر منابعی پرداخته شده که ترجمه مفصل اشخاص را می‌توان در آنها یافت[۱۳].
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.