ابن عطیه، عبدالحق بن غالب
| نام | ابنعطیه، عبدالحق بن غالب |
|---|---|
| نام‌های دیگر | ابنعطیه، ابومحمد
ابنعطیه، عبدالحق بن اب‍ی‌ب‍ک‍ر ابنعطیه م‍ت‍اخ‍ر محاربی، ابومحمد عبدالحق بن غالب |
| نام پدر | |
| متولد | 1088 م |
| محل تولد | |
| رحلت | 542 هـ.ق یا 1147 م |
| اساتید | |
| برخی آثار | المحرر الوجيز في تفسير الكتاب العزيز |
| کد مؤلف | AUTHORCODE2711AUTHORCODE |
ابومحمد عبدالحق بن غالب بن عبدالرحمن بن غالب محاربى متولد 481 ق-1088م و متوفاى 541 ق-1147 م، مفسر و محدث مالكى مذهب و از رجال سياسى اندلس در دورۀ مرابطون. نياى بزرگ وى عطيه از مهاجران عرب به اندلس بود و نسبش به تيرۀ محارب از بنى مضر مى‌رسيد.موطن او غرناطه بود.وى در خاندانى از اهل علم و ادب پرورش يافت و پدرش از نخستين استادان او بود كه در شكل‌گيرى شخصيت علمى وى نقش بسزايى داشت.
پدربزرگش، عبدالرحمن و جد پدرش غالب نيز از عالمان اندلس بودند.
ابن عطيه در جوانى با حكومت مرابطون رابطۀ خوبى نداشت ولى اين اختلاف مانع از آن نشد كه در 503ق (1109 م) براى شركت در جنگ با مسيحيان به مرز طلبيره رود.مرور زمان و احتمالا حضور ابن عطيه در صحنه‌هايى چون نبرد طلبيره موجب شد تا حاكمان مرابطى نسبت به وى خوشبين گردند و او را به خود نزديك سازند، چنانكه ابن عطيه در جريان جنگ ميان مسلمانان و مسيحيان در سر قسطه همراه امير بود.ابن عطيه حتى از اينگونه فرصتها نيز براى كسب علم بهره مى‌جست و در اين سفرها نزد علماى آن ديار به كسب دانش مشغول مى‌شد.در بسيارى از جنگهاى مرابطون شركت مى‌كرد.وى علاوه بر حضور مستقيم با به خدمت گرفتن نفوذ اجتماعى و سخنورى خود در اين جنگها نقش مغالى ايفا مى‌كرد.وى در 529ق از جانب مرابطون به قضاى المريّه گمارده شد و بدانجا رفت.بنا به روايتى ابن عطيه به هنگام تصدى قضاى المريه مورد سوء ظن مردم قرار گرفت و به وى نسبت زندقه داده شد.اينكه نويسندۀ معاصر ابن عطيه، ابن خاقان با لقب «وزير» از او ياد كرده، چنانكه ابن خلدون گفته مى‌تواند به معنى كاتبى باشد كه در پاره‌اى امور مربوط به سلطان اختياراتى داشته است.ابن عطيه در 541ق به عنوان قاضى مرسيه منصوب و راهى آن ديار گرديد، ولى از ورود او به آن شهر جلوگيرى شد و به هنگام بازگشت در لورقه درگذشت.
اساتيد و شاگردان
ابن عطيه علاوه بر مقام اجتماعى كه داشت، به عنوان يك عالم جامع الاطراف نيز مورد توجه بوده است.اگر چه آثار باقى مانده از وى او را به عنوان يك مفسر و محدث معرفى مى‌كند، ولى شرح حال نويسان از تبحر او در فقه و اصول، و فنون ادب نيز سخن گفته‌اند.او از مشايخ بزرگ عصر خود در رشته‌هاى گوناگون بهره برد، از ابوعلى حسين بن محمد غسانى، ابومحمد عبدالعزيز بن عبدالوهاب قيروانى ابوعبدالله محمد بن على تغلبى، ابوعبدالله محمد بن عمر بن ابى عصافير، ابوبحر سفيان بن عاصى اسدى، ابوالقاسم ابن نحاس و...استماع حديث و اجازه دريافت داشته است.از مشايخ ديگر شهرهاى اندلس و حتى مغرب و مصر چون مالقه، مهديه و اسكندريه نيز اجازه روايت دريافت داشت.
از شاگردان و راويان او نيز مى‌توان كسانى چون ابن خير اشبيلى، ابن حبيش و ابن ابى جمره را نام برد.
آثار
مهم‌ترين اثر باقيماندۀ ابن عطيه کتاب تفسير او با عنوان «المحرر الوجيز في تفسير الكتاب العزيز» است.اثر ديگر ايشان، فهرس يا البرنامج اوست كه در آن 30 تن از مشايخ خود را ذكر كرده است.
اين فهرست نه تنها از نظر تاريخى و رجال شناسى بلكه از جهت کتاب شناسى نيز حائز اهميت است.
منبع مقاله
دايرة المعارف بزرگ اسلامى ج 4 ص 314 نوشته بخش علوم قرآنى و حديث