رياض العلماء و حياض الفضلاء (ترجمه ساعدی)
«رياض العلماء و حياض الفضلا»، كتابى است نوشته ميرزا عبدالله افندى (متوفاى بين سال‌هاى 1120-1130ق) در موضوع شرح حال علما، از عصر غيبت تا زمان مؤلف كه به قلم محمدباقر ساعدى، به فارسى روان ترجمه شده است.
| نام کتاب | ریاض العلماء و حیاض الفضلاء |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | ریاض العلماء و حیاض الفضلاء. فارسی |
| پدیدآورندگان | افندی، عبدالله بن عیسی‌بیگ (نويسنده)
ساعدی خراسانی، محمدباقر (مترجم) |
| زبان | فارسی |
| کد کنگره | BP 55/2 /الف7 ر9041 |
| موضوع | افندی، عبد الله بن عیسی بیگ، 1066؟ - 1130ق. - سرگذشت نامه
شیعه - سرگذشت نامه و کتاب شناسی |
| ناشر | آستان قدس رضوی، بنياد پژوهشهای اسلامى |
| مکان نشر | مشهد مقدس - ایران |
| سال نشر | 1130 هـ.ق |
| کد اتوماسیون | 20985 |
از جمله فوائدى كه از مراجعه به اين كتاب ارزشمند به دست مى‌آيد، آشنايى با نسخه‌ها و مخطوطات موجود از مؤلفات عربى و فارسى است كه در عصر نويسنده در كتابخانه‌هاى عمومى و خصوصى نگهدارى مى‌شده و مؤلف آنها را رؤيت نموده و از مشخصات كتاب‌شناسى و نسخه‌شناسى آنها در كتابش ياد كرده است. ازاين‌رو اين كتاب را مى‌توان به‌عنوان مأخذ و مصدرى ارزشمند و متقن در خصوص مباحث مربوط به كتاب‌شناسى و نسخه‌شناسى تلقّى كرد؛ زيرا در واقع نگاشته مورد بحث مى‌تواند از جهتى فهرستى از نسخه‌هاى خطى كتابخانه‌هاى عمومى و خصوصى عصر مؤلف باشد. مجموع اين نسخه‌ها كه افندى معرفى كرده است بيش از هزار و اندى است كه در پايان دوره ترجمه رياض، تحت عنوان «فهرست نسخه‌هاى خطى» كه وصف آنها در اين كتاب آمده، معرفى خواهد شد. بر اين اساس و به دليل اهميت و فوائد بى‌شمارى كه در اين كتاب مشهود است، بنياد پژوهش‌هاى اسلامى به ترجمه و تحشيه و تعليق آن به زبان فارسى دست يازيد و از مترجم محترم كه تجربه ترجمه «روضات الجنات» را نيز دارند تقاضاى انجام دادن اين كار فرهنگى را كرده است (ر.ك: مقدمه ناشر، ج1، ص15).
قرار است كه ترجمه مجلدات متن عربى رياض بر اساس چاپ تصحيح‌شده سيد احمد حسينى (اشكورى) با شماره مسلسل منتشر شود و در مجلدى جداگانه تعليقاتى پيرامون لغزش‌هاى تاريخى، رجالى و كتاب‌شناسى مؤلف فراهم آيد و همراه با فهرست‌هاى هشت‌گانه عرضه شود (ر.ك: همان).
گفتنى است مترجم در سال 1383ش، رخت به علم باقى كشيد و با كمال تأسف امكان تحقق وعده يادشده در چاپ اوّل فراهم نيامد (ر.ك: همان، ص16).
مترجم پس از ترجمه جلد اول، به جاى مقدمه، اقدام به ترجمه احوال مؤلف نموده و توضيحات لازم را ذيل معرفى كتاب «رياض» در بخش آثار مؤلف ايراد كرده است. گفتنى است قبلا شرح حال كاملى از سوى آيت‌الله مرعشى به نام «زهر الرياض» نوشته شده و منضم به جلد اول كتاب عربى به چاپ رسيده بود و مترجم نيز اين رساله را كه به عربى بوده، اصل كار خويش قرار داده و مطالبى را كه خود تهيه كرده، بدان افزوده است (ر.ك: مقدمه مترجم، ص17-18).
وى همچنين از مقدمه سيد احمد حسينى اشكورى بر اصل كتاب نيز استفاده كرده و مطالبى را علاوه بر آنچه كه خود به‌مناسبت‌هايى در ذيل پاره‌اى از ترجمه‌ها آورده، از ايشان هم در پاورقى اين ترجمه به‌عنوان «پاورقى» يادآور شده است (ر.ك: همان).
مطالب كتاب، در شش جلد تنظيم شده و در ابتداى آن، مقدمه‌اى از ناشر و مترجم، افزوده شده است. در مقدمه ناشر، به موضوع و اهميت كتاب و نويسنده آن اشاره گرديده (مقدمه ناشر، ج1، ص133-16) و در مقدمه مترجم، شرح حال مفصلى از نويسنده، ارائه گرديده است (مقدمه مترجم، همان، ص17-64).
فهرست مطالب هر جلد، در انتهاى همان جلد آمده و نمايه آيات، احاديث، قوافى ابيات، كتاب‌ها، مكان‌ها و اشخاص مذكور در مجموعه، به‌همراه فهرست مآخذ و منابع، در انتهاى جلد ششم قرار گرفته است.
پاورقى‌ها توسط مترجم نوشته شده و در آنها علاوه بر ذكر منابع (ر.ك: پاورقى، ج1، ص82) به توضيح و تشريح برخى از مطالب متن پرداخته شده است (ر.ك: همان، ص85).
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب.