ومضات من نور القرآن الكريم
| نام کتاب | ومضات من نور القران الکریم: قبسات من الآیات العلمیه مدخلا للکتاب الله... |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | ومضات من نور القران الکریم: اعجازه و نزوله و ترکیبه و حروفه المقطعه و اسماء سوره |
| پدیدآورندگان | حامد، عبدالحافظ سلامه (نويسنده) |
| زبان | عربی |
| کد کنگره | BP 69/5 /ح2و8 |
| موضوع | قرآن - امثال
قرآن - بررسی و شناخت قرآن - علوم قرآنی قرآن - قصهها قرآن - وحی |
| ناشر | مرکز الکتاب للنشر |
| مکان نشر | قاهره - مصر |
| سال نشر | 1424 هـ.ق |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE17738AUTOMATIONCODE |
معرفى اجمالى
ومضات من نور القرآن الكريم، اثر عبدالحافظ سلامه حامد، كتابى است تفسيرى كه در آن، مطالب گوناگونى پيرامون قرآن كريم از جمله، حروف مقطعه و اسامى سوره‌ها مطرح گرديده است.
كتاب به زبان عربى و در دوران معاصر نوشته شده است.
ساختار
كتاب با مقدمه نويسنده آغاز و مطالب در پنج باب، تنظيم شده است.
نويسنده در ابتدا، به بررسى معجزات علمى قرآن كريم پرداخته و سپس، نزول و تركيبات در قرآن كريم، حروف مقطعه و اسماء سور را بررسى نموده است.
گزارش محتوا
در مقدمه، به ويژگى‌هاى قرآن كريم و مزاياى آن اشاره گرديده است، از جمله به «آسانى تلاوت و فهم آن». نويسنده، معتقد است كه فهم بسيارى از آيات قرآن با كمك سياق خود آيات، سياق آيات قبل و بعد و همچنين سياق سوره و موارد ديگرى همچون اسباب نزول آيات و... آسان و قابل دسترسى مى‌باشد. در تأييد اين گفته، وى به دو آيه زير، اشاره نموده است: «و لقد يسرنا القرآن للذكر فهل من مدكر» [۱] و «أ فلا يتدبرون القرآن أم على قلوب أقفالها» [۲] و...[۳]
در باب اول، به پاره‌اى از اطلاعات علمى كه در كتاب خدا ارائه گرديده، نگاهى افكنده شده و در اين زمينه، برخى از آيات، مورد بحث و بررسى قرار گرفته است. در ابتداى اين باب، اشكالات و شبهات كافران، ملحدان و منافقان پيرامون جعلى بودن و وحيانى نبودن قرآن كريم مطرح گرديده و آيات مربوطه ذكر شده است. اين اشكالات و شبهات، عبارتند از: شاعر بودن پيامبر(ص)؛ آموزش ديدن وى نزد ديگران؛ نزول قرآن توسط جن يا شيطان؛ ساختگى و جعلى بودن آن؛ جمله واحده نازل نشدن آن و...[۴]
نويسنده در ادامه، به بحث پيرامون آياتى پرداخته كه دليل بر اعجاز علمى قرآن كريم بوده و پس از بررسى آن‌ها، به اين نكته اشاره كرده است كه براى هيچ بشرى، هرچند از تمام معلومات علمى برخوردار باشد، امكان دسترسى به اين معلومات و گردآورى آن‌ها در كتابى واحد، وجود نداشته و اين خود، دليل بر اعجاز علمى قرآن مى‌باشد. اين آيات، تحت عناوين زير بررسى شده است: خلق آسمان و زمين و خروج آب از زمين[۵]؛ بيضوى بودن كره زمين[۶]؛ وجود ميكرواورگانيسم و زندگى موجودات در زير خاك[۷]؛ خلقت انسان از زمين[۸]؛ علم تقسيم[۹]؛ علم حيوان‌شناسى (در مواردى همچون اشاره به گفتگوى حشرات و حيوانات، خانه‌سازى حيوانات و حشرات)[۱۰]؛ وجود موجودات زنده و زندگانى در فضا[۱۱]؛ مراحل تكوين انسان[۱۲] و علم تاريخ[۱۳]
از ديگر وجوه اعجاز قرآن كريم كه نويسنده به آن اشاره كرده است، عبارتند از اينكه:
- حتى حرفى از حروف اين كتاب، از ابتداى نزول تا روز قيامت، تغيير نخواهد كرد؛ «إنا نحن نزلنا الذكر و إنا له لحافظون» [۱۴]
- تمام جن و انسان هم كه جمع شوند نمى‌توانند سوره‌اى مانند آن بياورند، حتى امروزه كه علم و تكنولوژى بسيار پيشرفت كرده است.
- اينكه قرآن در صدور مسلمين محفوظ مى‌باشد؛ چنان‌كه اين مطلب در تورات و انجيل نيز ذكر شده است[۱۵]
در ادامه اين باب، به برخى از سؤالاتى كه توسط مستشرقين و حتى بعضى از مسلمانان مطرح شده، پاسخ داده شده است. اين سؤالات، پيرامون مسائل زير مى‌باشد: مشتمل بودن قرآن بر الفاظ غير عربى، از جمله حبشى، فارسى، رومى و...؛ امى بودن پيامبر(ص)؛ ساخته و پرداخته شدن قرآن توسط شخص پيامبر و...[۱۶]
در باب دوم، مسائلى مطرح گرديده كه مربوط به نزول و تركيبات موجود در قرآن كريم مى‌باشد. نويسنده در بخشى از مباحث اين باب، قرآن را از آن جهت كه با اسامى و صفاتى از قبيل: «منزل»، «الكتاب»، «قرآن»، «قرآنا عربيا» و «آيه» معرفى شده، بررسى كرده است[۱۷]
وى در بخشى ديگر، از آدابى كه هنگام قرائت و حمل قرآن كريم، بايد مورد رعايت قرار گيرد، با استفاده از آيات قرآن، سخن گفته است؛ آدابى از قبيل: رعايت طهارت و پاكيزگى، پناه بردن به خداوند از شر شيطان رانده‌شده، سكوت و گوش فرادادن هنگام قرائت قرآن، تدبر در آيات، همنشينى نكردن با جماعتى كه آيات الهى را به استهزا مى‌گيرند و شروع كردن با «بسم الله الرحمن الرحيم» [۱۸]
باب سوم، به حروف مقطعه قرآن، اختصاص يافته است. از ميان 114 سوره قرآن، بيست و نه سوره آن، با حروف مقطعه آغاز شده كه به اعتقاد نويسنده، اين امر از امور متشابه قرآن بوده و تفسير آن، نزد خداوند سبحان مى‌باشد. در اين باب، از پيوند بخش‌هاى مختلف سوره‌هاى مزبور با يكديگر و ارتباط سور يادشده با ساير سور سخن به ميان آمده است[۱۹]
پيرامون حروف مقطعه، به نكاتى اشاره شده است كه به‌عنوان نمونه، به چند مورد از آن‌ها، اشاره مى‌شود:
- تمامى حروف مقطعه در ابتداى سوره بوده و داخل در خود سوره نمى‌باشد و هيچ آيه‌اى پيش از آن‌ها قرار ندارد، لذا اين حروف در جميع سوره‌ها، آيه اول مى‌باشند[۲۰]؛
- در تمامى سوره‌هايى كه با «حم» شروع مى‌شوند، آيه‌اى كه بلافاصله بعد از حروف مقطعه مى‌آيد، به اين نكته اشاره دارد كه قرآن از جانب خداوند عزيز و حكيم نازل شده و آن كتابى مبين است كه مشتمل بر قصص انبياست و همچنين اين سوره‌ها مشتمل بر آيات كونيه مانند خلق آسمان‌ها و زمين مى‌باشد[۲۱]؛
- در تمامى سوره‌هايى كه با «الم» شروع مى‌شوند، به صدق قرآن و نازل شدن آن از سوى خداوند عزيز و حكيم اشاره شده و تمامى آن‌ها مشتمل است بر دلايل قدرت و ذكر معجزات خداوند مانند خلق آدم، ميلاد مسيح، مظاهر قيامت، آثار قدرت خداوند، خلق كائنات و...[۲۲]
در باب چهارم، به بررسى دلالت لفظ «كتاب» در قرآن كريم پرداخته شده است. پيرامون ارتباط انسان و «كتاب»، نويسنده به مؤلفه‌هاى مختلفى اشاره و آياتى كه بر آن امر دلالت دارند را ذكر كرده است كه برخى از آن‌ها، عبارتند از: خلقت انسان، «و الله خلقكم من تراب ثم من نطفة ثم جعلكم ازواجا...» [۲۳]؛ نفس، «و نفس و ما سواها» [۲۴]؛ سر و علانيه، «إن الله عالم غيب السموات و الأرض إنه عليم بذات الصدور» [۲۵]؛ رزق، «و في السماء رزقكم و ما توعدون» [۲۶]؛ علم، «و علم آدم الأسماء كلها ثم عرضهم على الملائكة» [۲۷] و مرگ، «و ما كان لنفس أن تموت إلا بإذن الله» [۲۸] و...[۲۹]
ارتباط پيامبر(ص) با كتب آسمانى ديگر، فرق بين قرآن و تورات، «الساعة» در كتاب الله، اسماء روز قيامت (از جمله يوم‌الدين، يوم القيامة، يوم الحسرة، يوم البعث، يوم الجمع، يوم التغابن و...)، وضع كتاب و ميزان، حساب امم و شهادت اعضا، از جمله مباحث مطرح‌شده در اين باب مى‌باشد[۳۰]
در باب پنجم، به بررسى اسماء سور در قرآن كريم پرداخته شده است. نويسنده در اين باب، ابتدا اسماء سوره‌هايى كه اسم جلاله در آن‌ها ذكر شده را يادآور گرديده است كه عبارتند از: نور؛ ملك؛ الأعلى؛ الرحمن؛ فاطر و غافر[۳۱]
در ادامه، اسامى سور قرآن كريم و سوره‌هايى كه اين اسامى در آن‌ها ذكر شده، معرفى و بررسى شده است. اين اسامى عبارتند از: فاتحة الكتاب، فرقان، ص، ق، طه، يس، القصص، فصلت و البينة[۳۲]
از ديگر عناوين مطرح‌شده در اين باب، عبارتند از: اسامى سوره‌هايى كه بر يكى از انبيا و يا معجزاتشان دلالت دارد از جمله: نوح، هود، ابراهيم، يوسف، يونس، لقمان، آل عمران، مريم و محمد؛ اسامى سوره‌هايى كه به يكى از صفات پيامبر(ص) اشاره دارد از جمله: المزمل، المدثر، عبس، الشرح و التحريم؛ اسامى سوره‌هايى كه دلالت بر يكى از معجزات دارند مانند: مائده، اسراء، دخان، فتح و نصر؛ اسامى سوره‌هايى كه دربردارنده نامى از آسمان يا زمين يا آنچه مربوط به آن است مى‌باشد مانند: المعارج، البروج، النجم، الطارق، الشمس، القمر، الطور، الكهف، الحديد، البلد، الأحقاف، الحجر، الزخرف، المرسلات، الذاريات و الرعد؛ اسامى سوره‌هايى كه بر زمان دلالت دارند، مانند: القدر، الجمعة، الفجر، الفلق، الضحى و العصر و...[۳۳]
وضعيت كتاب
فهرست مطالب در انتهاى كتاب آمده است.
كتاب، فاقد پاورقى مى‌باشد.
پانويس
- ↑ القمر / 17
- ↑ محمد / 25
- ↑ مقدمه، ص 9
- ↑ متن كتاب، ص 23 - 24
- ↑ همان، ص 25
- ↑ همان، ص 26
- ↑ همان
- ↑ همان، ص 27
- ↑ همان، ص 28
- ↑ همان، ص 29 - 30
- ↑ همان، ص 31
- ↑ همان
- ↑ همان
- ↑ الحجر / 9
- ↑ همان، ص 32 - 33
- ↑ همان، ص 33 - 43
- ↑ همان، ص 50 - 52
- ↑ همان، ص 53 - 55
- ↑ همان، ص 69
- ↑ همان، ص 71
- ↑ همان، ص 75
- ↑ همان، ص 78
- ↑ فاطر: 11
- ↑ الشمس: 7
- ↑ فاطر: 38
- ↑ الذاريات: 22
- ↑ البقره: 31
- ↑ آل عمران: 145
- ↑ همان، ص 102 - 108
- ↑ همان، ص 115 - 120
- ↑ همان، ص 126 - 129
- ↑ همان، ص 130 - 132
- ↑ همان، ص 133 - 162
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب.