قصص القرآن
| نام کتاب | قصص القرآن |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | |
| پدیدآورندگان | جادالمولي، محمد احمد (نويسنده)
شحاته، سيد (نويسنده) ابراهيم، محمد ابوالفضل (نويسنده) بديوي، يوسف علي (محقق) بجاوي، علي محمد (نويسنده) |
| زبان | فارسي |
| کد کنگره | BP 66/7 ب4ق7* |
| موضوع | قرآن - قصه‌ها |
| ناشر | مکتبه التربيه |
| مکان نشر | لبنان - بيروت |
| سال نشر | مجلد1: 1998م , 1419ق , |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE12873AUTOMATIONCODE |
معرفی اجمالی
قصص القرآن اثر محمد احمد جاد المولی ، محمد ابوالفضل ابراهیم، علی محمد بجاوی و سید شحاته، کتابی است دربردارنده قصه‌های قرآن کریم و داستان پیامبران الهی(ع).
تحقیق کتاب، توسط یوسف علی بدیوی، صورت گرفته است.
اهمیت کتاب
شاید بتوان گفت اثر حاضر، یکی از بهترین کتاب‌هایی است که تاکنون، درباره داستان‌های قرآن، نوشته شده است[۱]
ساختار
کتاب با مقدمه محقق و سه مقدمه نویسنده از چاپ اول تا سوم آغاز و مطالب، به ترتیب تاریخی و زمانی، دربردارنده داستان‌های قرآنی و قصص پیامبران الهی(ع)، از حضرت آدم(ع) تا خاتم‌الانبیاء(ص) است.
نویسندگان در تألیف این اثر، از مصادر فراوانی استفاده نموده که می‌توان آن‌ها را چنین تقسیم‌بندی نمود: الف) قرآن کریم؛ که اصلی‌ترین، اساسی‌ترین و موثق‌ترین منبع اثر حاضر بوده و ارکان مطالب کتاب، بر آن استوار است. ب) سنت شریف نبوی؛ اخبار و روایات موثقی که پیرامون قصص قرآنی و داستان پیامبران الهی(ع) است. ج) تفاسیر؛ که مهم‌ترین ماده در قصص قرآنی و در این اثر، از هفت تفسیر معتبر: طبری؛ کشاف؛ فخر رازی ؛ ابوالسعود؛ بیضاوی ؛ آلوسی و منار. د) کتب تاریخ؛ از جمله «تاریخ الأمم و الملوك » ابن جریر طبری و «البداية و النهاية » ابن کثیر دمشقی. ه) کتب سیره؛ مخصوصاً کتبی که دربردارنده مطالبی پیرامون زندگانی و سیره خاتم‌الانبیا(ص) است مانند: «سيرة ابن هشام »، «سيرة حلبية»، «نور اليقين»، «حياة محمد(ص)» و... . و) کتب الأدب؛ از جمله: «نهاية الأرب في فنون الأدب » شهاب‌الدین نویری . ز) معاجم؛ که به سه دسته تقسیم می‌شود:
- مهاجم فهرستی برای آیات قرآنی مانند «معجم تفصيل آيات القرآن الكریم».
- معاجم شهرها؛ مانند «معجم البلدان» یاقوت حموی و «معجم ما استعجم » بکری .
- معاجم لغت؛ مانند «لسان العرب» ابن منظور و «القاموس المحيط » فیروزآبادی [۲].
گزارش محتوا
در مقدمه محقق، ابتدا به بیان اهداف وجود قصه در قرآن و واقعیت و حقیقی بودن قصص قرآن پرداخته شده و سپس، ضمن اشاره به مصادر و منابع مورد استفاده نویسندگان، اسلوب و روش کار ایشان و نیز اقدامات تحقیقی صورت گرفته در کتاب، توضیح داده شده است[۳].
در مقدمات نویسندگان، ابتدا به بیان موضوع و اهمیت کتاب پرداخته شده و سپس، به تفاوت هریک از چاپ‌ها از قبیل افزوده شدن قصه‌های قرآنی به هریک، اشاره شده است[۴].
قرآن كریم به‌عنوان آخرین كتاب الهى كه از سرچشمه وحى الهام گرفته، گنجینه‌اى منحصربه‌فرد و در میان همه كتب الهى بى‌رقیب است و اندیشمندان و دانشوران هریك در حد توان خود در این بحر ژرف و عمیق به غور پرداخته و به سهم خود در زمینه معارف و علوم قرآنى قلم‌فرسایی كرده‌اند و قصص قرآن، یكى از علوم قرآنى و شاید دل‌چسب‌ترین آن‌هاست، زیرا قصه‌ها و داستان‌ها، از دیرباز در حیات آدمى نقش بسزایى داشته‌اند و كتب آسمانى به‌ویژه قرآن، به شایستگى از قصه و داستان براى ابلاغ پیام و اتمام‌حجت استفاده كرده‌اند[۵] قصه و داستان‌گویى مهم‌ترین وسیله و ابزار كتب آسمانى براى تبشیر و انذار بشر بوده است. برخلاف بسیارى از قصه‌هاى ادبى كه عنصر خیال و حوادث پندارى نقش بسزایى در آن‌ها دارد و هرچه این عنصر نفوذ بیشترى در ساختار داشته باشد، تأثیر آن در شنونده بیشتر است، در قرآن، قصه‌ها نه‌تنها بر واقعیت تطبیق دارند، بلكه این وقایع مهم‌ترین و حساس‌ترین وقایع تاریخى انسان هستند؛ وقایعى كه هرکدام كاروان آدمى را به سو و جهت خاصى سوق داده‌اند و تا ابد نقش خود را بر پیشانى او خواهند داشت و براى او بیدارگر، زنده و روشنگر خواهند ماند و قرآن از مجراى این قصص بزرگ‌ترین لغزش‌ها و معمول‌ترین انحرافات بشرى را به شیوه‌اى بى‌نظیر، زیبا و جذاب به نمایش مى‌گذارد[۶]
اما قصص قرآنى که در این اثر، گردآمده است، به نحو معقول، منظم و شیرین و با لحنى پندآموز آمده است و با بیان حدیث دیگران راه سعادت و شقاء را بر پویندگان مى‌نمایاند و چنین بیانى خود دلیل حقانیت و موجب اطمینان قلب است و مطالعه این قصص به‌تدریج وجدان الهى و قواى معنوى انسان را بیدار و هوشیار مى‌سازد[۷]
این کتاب، بر اساس آیات قرآن استوار است و نویسندگان آن سعی کردهاند تا آنجا از تاریخ ضمیمه نمایند که آیات قرآن روشن گردد و به همین جهت، جزئیات مطالب تاریخ، درج نگردیده است و به‌صورت داستان‌سرایی خالص هم نیست؛ به‌عبارت‌دیگر، در کتاب حاضر، سعی شده آیات داستانی قرآن جمع‌آوری گردد و به یکدیگر، ضمیمه شود و ارتباط بین آن‌ها، روشن شود به همین جهت جزئیات مطالب تاریخ درج نگردیده است و نیز به‌صورت داستان‌سرایی خالص هم نیست به‌عبارت‌دیگر در کتاب حاضر سعی شده آیات داستانی قرآن جمع‌آوری گردد و به یکدیگر ضمیمه شود و ارتباط بین آن‌ها روشن گردد[۸]
برخی از ویژگی‌های این اثر نفیس را می‌توان در امور زیر، خلاصه نمود:
- استفاده از اسلوب و روش غالب در کتب مشرق زمین در انتخاب و چیدن الفاظ، تصاویر نموداری مختلف و توان آشکارسازی (ابهام‌زدایی) از جملات و ترکیب‌های گسترده.
- به‌کارگیری الفاظ و واژگانی مناسب به‌گونه‌ای که معانی این واژگان همان معانی معجمی آن‌ها است بنابراین این یک روش تعلیمی مناسب به شمار می‌آید.
- ارائه تحلیلی واضح از هر یک از شخصیت‌های داستان.
- به‌کارگیری و استفاده از عبارات قوی، اما درعین‌حال ساده و همه‌فهم و به‌دوراز تعقیدات و پیچیدگی عبارات.
- بهره‌گیری از سبک روایت تاریخی، به‌صورت روایت سلسه‌وار حوادث و رویدادها، از ابتدا تا انتها که در فهم بهتر مطالب و حوادث و تحلیل وقایع، به خواننده کمک خواهد کرد.
- استفاده از ذوق نحوی دقیق با استفاده از الفاظ دال بر معانی غیر غامض و پیچیده و نیز استفاده از استعمال مجازی کلمات که به خواننده، فرصت تفکر و تخیل را می‌دهد[۹].
وضعیت کتاب
از جمله اقدامات تحقیقی صورت گرفته در کتاب، عبارت‌اند از:
- تخریج آیات قرآنی و ذکر اسم سوره و شماره آیات و ترسیم آن به خط عثمان طه.
- ضبط نصوص آیات و ارجاع به منابع و معاجم معتبر.
- تشریح و توضیح کلمات مشکل متن.
- توضیح برخی از مبهمات کتاب و توضیح معنای مقصود نویسندگان.
- اعتماد بر اقول علمای موثق و مورد اعتماد در ضبط، تحقیق، تعلیق، تصحیح و ذکر مصادر.
- تصحیح بعضی از اقوال تاریخی یا تفسیری و ارجاع به مراجع و منابع معتبر در هر مورد.
- افزودن مقدمه‌ای به کتاب و توضیح اسلوب و روش کار نویسندگان.
- تهیه فهارس فنی برای کتاب[۱۰].
فهرست مطالب، در انتهای کتاب آمده است.
پانویس
منابع مقاله
- مقدمه و متن کتاب.
- جاد المولی، محمد احمد و دیگران «قصه‌های قرآن»، ترجمه مصطفی زمانی ، قم، انتشارات فاطمة الزهراء(س)، چاپ نهضت، 1374.
- جاد المولی، محمد احمد و دیگران «قصه‌های قرآن»، ترجمه مصطفی زمانی ، قم، پژواک اندیشه، چاپ دوم، 1380.