ممد الهمم در شرح فصوص الحكم
| نام کتاب | ممد الهمم در شرح فصوص الحکم |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | فصوص الحکم. شرح |
| پدیدآورندگان | حسنزاده آملی، حسن (شارح) |
| زبان | فارسی |
| کد کنگره | BP 283 /الف2 ف602 1378 |
| موضوع | ابن عربی، محمد بن علی، 560 - 638ق. فصوص الحکم - نقد و تفسیر
تصوف - متون قدیمی تا قرن 14 عرفان - متون قدیمی تا قرن 14 فاطمه زهرا (س)، 8؟ قبل از هجرت - 11ق. |
| ناشر | وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان چاپ و انتشارات |
| مکان نشر | تهران - ایران |
| سال نشر | 1378 هـ.ش |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE1315AUTOMATIONCODE |
معرفى اجمالى
«ممد الهمم در شرح فصوص الحكم»، شرحى است فارسى بر فصوص الحكم شيخ اكبر، محى الدين بن عربى كه حضرت استاد حسنزاده آملى دام ظله، آن را در شهرستان آمل، حين تدريس فصوص، بر جمعى از طالبان معرفت و كمال املا نمود و پس از گذشت ساليانى، آن را مرتب و مهياى طبع و نشر كرد. استاد، در آخر كتاب پس از پايان يافتن ترجمه و شرح همه فصوص، فصى را به نام«فص حكمة عصمتية فى كلمة فاطمية» به عنوان مستدرك و متمم كتاب فصوص الحكم، اضافه فرموده است.
ساختار
كتاب«فصوص الحكم»، داراى يك مقدمه و بيست و هفت فص است. استاد حسنزاده، در شرح خود بر اين كتاب، ابتدا، جمله‌اى از متن را ذكر و سپس به ترجمه و شرح آن پرداخته است. فصى كه استاد، خود، به عنوان مستدرك و متمم كتاب افزوده است، مشتمل بر بيست و دو موضوع مى‌باشد.
گزارش محتوا
هر فص از فصوص بيست و هفت‌گانه فصوص الحكم، به نام يكى از انسان‌هاى كامل است كه با لفظ كلمه از وى ياد شده است. در هر فص، محور بحث، يكى از مسائل مهم قرآنى است. نخستين فص، به نام آدم و آخرين فص، به نام حضرت خاتم(ص) است. بيست و هفت انسان كاملى كه فص‌ها به نام آنهاست، عبارتند از: آدم، شيث، نوح، ادريس، ابراهيم، اسحاق، اسماعيل، يعقوب، يوسف، هود، صالح، شعيب، لوط، عزير، عيسى، سليمان، داوود، يونس، ايوب، يحيى، زكريا، الياس، لقمان، هارون، موسى، خالد و محمد(ص).
پاره‌اى از مطالب كتاب«فصوص الحكم»، با توجه به ترجمه و شرح آن، اجمالا، عبارتند از: حمد عبد با اقسام سه‌گانه‌اش(حمد قولى، حمد فعلى و حمد حالى)؛ حمد خالق با اقسام سه‌گانه‌اش؛ بيان رؤياى مؤلف؛ فص حكمة الهية فى كلمة آدمية(اسم در اصطلاح حكما و در اصطلاح عرفا، فيض اقدس و فيض مقدس، طبيعت در اصطلاح حكما، طبيعت در اصطلاح اهل عرفان...)؛ فص حكمة نفثية فى كلمة شيئية(نفث، در لغت، ارسال كردن نفس، انواع دعا و اقسام سائلين، جود خداوند و دعاى بندگان)؛ فص حكمة سبوحية فى كلمة نوحية(بحثى در معانى امكان در فلسفه و عرفان، قلب المؤمن عرش الرحمن، تشبيه و تنزيه)؛ فص حكمة قدوسية فى كلمة ادريسية(العلو نسبتان، و من اسمائه الحسنى العلى، فعالم الطبيعة صور فى مرآة واحدة)؛ فص حكمة مهيمية فى كلمة ابراهيمية... فص حكمة فردية فى كلمة محمدية(حكمت فردية به كلمه محمديه(ص) اختصاص دارد، محمد(ص) اوضح دليل بر رب خود است...).
دو نمونه از كار مؤلف و شارح: 1. مؤلف، در فص يكم مى‌گويد: ...فاول ما القاه المالك على العبد من ذلك، فص حكمة الهية فى كلمة آدمية...
شارح، مى‌گويد: اول چيزى كه مالك، بر اين بنده، از آن كتاب، القا فرمود، فص حكمت الهيه در باره كلمه آدميت است. فص، نگين انگشتر است كه نام خود را بر آن حك مى‌كردند و گنجينه‌ها و خزاينشان را به آن مهر مى‌زدند، لذا قلب كلمه تامه را كه فص حلقه دو قوس نزولى و صعودى است و مجمع نقوش معارف و حقايق كه خلاصه و زبده هر چيز در او منتقش است، تعبير به فص كرده است و چون نگين، زينت است، آن‌گاه قلب انسان مزين مى‌شود كه نقوش معارف در آن منتقش شود...
2. مؤلف، در فص بيست و هفتم مى‌گويد: انما كانت حكمته فردية لانه اكمل موجود فى هذا النوع الانسانى و لهذا بدء به الامر و ختم فكان نبيا و آدم بين الماء و الطين ثم كان بنشأته العنصرية خاتم النبيين...
شارح، مى‌گويد: حكمت فرديه از آن روى به كلمه محمديه(ص) اختصاص دارد كه در اكمليت متفرد است، چه در نوع انسانى اكمل موجود است، لذا امر وجود به او آغاز شد كه در اول، روح او ايجاد شد و نبوت و رسالت بدو پايان يافت كه نبى بود و آدم بين ماء و طين بود، سپس به نشئه عنصرى‌اش خاتم نبيين است.
از آن‌جا كه فصوص كتاب، همگى، به مردان كامل اختصاص يافته، علامه حسنزاده، بسيار لازم و مناسب ديده‌اند كه از زنان كامل نيز سخن به ميان آيد، لذا فصى را به نام سرسلسله زنان كامل دوران، مردآفرين روزگار، بدر درخشان محمد مصطفى(ص)، همسر والاى على مرتضى(ع)؛ يعنى فاطمه زهرا(س)، اضافه فرموده‌اند و در آن، از مقام والا، پاكى، عصمت، عظمت و... آن حضرت سخن گفته‌اند.
پیوندها
مطالعه کتاب ممد الهمم در شرح فصوص الحکم در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور