طبقات راویان احادیث مهدویت از طریق اهل سنت
| نام کتاب | طبقات راویان احادیث مهدویت از طریق اهل سنت |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | |
| پدیدآورندگان | عبداللهی، عبدالکریم (نويسنده) |
| زبان | فارسی |
| کد کنگره | BP 117/25 /م9ع2 |
| موضوع | محدثان اهل سنت
محمد بن حسن(عج)، امام دوازدهم، 255ق. - احادیث اهل سنت مهدویت - احادیث اهل سنت |
| ناشر | آستان قدس رضوی، بنياد پژوهشهای اسلامى |
| مکان نشر | مشهد مقدس - ایران |
| سال نشر | 1386 هـ.ش |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE13439AUTOMATIONCODE |
معرفى اجمالى
طبقات راويان احاديث مهدويت از طريق اهل سنت اثر فارسى عبدالكريم عبداللهى، طبقه‌بندى جامعى است، از راويان احاديث مهدويت از طريق عامه و دستمايه‌اى براى بازشناسى صحابه و پيشينيان آنان كه به نقل اخبار مهدويت پرداخته‌اند.
آنچه باعث اهميت كتاب شده، وارسى ميزان وثوق و اعتبار هر يك از اين روايان است كه در پژوهش‌هاى ديگرى از اين دست مفيد و راهنما خواهد بود.
ساختار
كتاب با دو مقدمه از آيت‌الله واعظ خراسانى و مؤلف آغاز شده و مطالب در دو بخش تنظيم شده است: طبقات راويان و احاديث نبوى درباره حضرت مهدى(عج).
تنظيم احاديث براساس حروف الفبايى اسامى صحابه تنظيم شده است، به جز كسانى كه نام مشخصى نداشته باشند؛ مانند ابوهريره و به جز احاديث نقل شده توسط اُمّ حبيبه (رمله) و حفصه كه پس از نقل حديث خسف، توسط اُمّ سلمه، آمده است.
نقل روايات از كتاب‌هاى روايى به ترتيب اهميت، تاريخ نگارش و ترتيب موضوعى احاديث بوده است.
راويان احاديث خَسف كه مستقيما مربوط به حضرت مهدى(عج) نمى‌باشد، در طبقات راويان يادآورى نشده و در مورد راويانى كه تاريخ فوت آنان به دست نيامده، فقط به ذكر طبقه اكتفا شده است.
از كتاب طبقات ابن سعد و خليفه بن خياط، به ترتيب، با عناوين الطبقات الكبرى و الطبقات، ياد شده است و با توجه به اين كه در آغاز تمامى رواياتى كه از كتاب مسند احمد بن حنبل نقل شده، عبارت «حدثنا عبدالله، حدثنى أبى» تكرار شده است، به منظور اختصار، عبارت مكرر، حذف گرديده است.
بخش پايانى مطالب، به ذكر متن احاديث مسند از پيامبر(ص) درباره حضرت مهدى(عج) اختصاص داشته و روايات، به منظور دستيابى آسان در ارجاعات مربوط به طبقات راويان، شماره‌گذارى شده است.
رموز يا نشانه‌هاى اختصارى كه در كنار نام صحابه آمده است، به پيروى از نوشته، ابن حجر در مقدمه تقريب التهذيب و نيز مِزِّى در مقدمه تهذيب الكمال مى‌باشد.
گزارش محتوا
در مقدمه آيت‌الله خراسانى، ضمن اعتراف به اين كه تاكنون كارى چنين تخصصى و مستند، درباره اين‌گونه روايات صورت نگرفته، نكاتى پيرامون اين پژوهش بيان شده است؛ از جمله اين كه از مجموع اين روايات، اين مطلب به دست مى‌آيد كه اصل مسأله مهدويت و ظهور آن حضرت، امرى قطعى بوده و اگر كسى در مضامين يا سند برخى از اين روايات تشكيك كند، به اصل مسئله ضررى نمى‌رساند.
مقدمه مؤلف، ضمن بيان شيوه‌اى كه در نگارش احاديث، صحابيان و منابع، اعمال شده، به تعريف برخى از اصطلاحات موجود در كتاب؛ از جمله: طبقه، صحابه، عَبادِِلَه، تابعين، مُخَضرَم و مَولى پرداخته و در پايان، القاب علمى راويان را به ترتيب اهميت، توضيح داده است كه عبارتند از: مُسنِد، مُحدِّث، حافظ، حُجَّت، حاكم.
بخش اول: ذكر طبقات راويان است كه بخش اصلى كتاب را تشكيل داده و در آن، راويان و شرح حال آنان، به ترتيب حروف تهجى با شماره طبقه هر كدام، در سيزده طبقه و با پيروى از نظر ابن حجر عسقلانى در صورت اختلاف نظر ميان عالمان رجالش‌ناس در معرفى اشخاص به نام، كنيه و يا در طبقه‌بندى، بيان شده است.
از راويان طبقه نخست، مى‌توان به روات زير اشاره كرد:
- ابوهريره دَوسىّ، يكى از صحابيان مشهور كه در نام او و نام پدرش، اختلاف فراوان بى‌مانندى وجود دارد.
- انس بن مالك كه ده سال در خدمت پيامبر(ص) بوده و در سال 93ق در سن 103 سالگى در بصره در گذشت.
- ثوبان هاشمى كه اسير شده و پيامبر(ص) وى را خريد و آزاد كرد و او را در پيوستن به كسان خود و ماندن نزد خويش آزاد گذاشت؛ ولى او ماندن در حضور پيامبر(ص) را برگزيد.
برخى از روات طبقه دوم عبارتند از:
- اسود بن يزيد نخعى كه در سال 74 يا 75ق در كوفه درگذشت.
- سعيد بن مّسيِّب بن حزن كه به عقيده نويسنده، به لحاظ فقهى، وارستگى و عبادت، از سروران تابعان است.
- شقيق بن سلمه كه هفت سال از جاهليت را درك كرده و صحاح شش‌گانه رواياتى از او نقل كرده‌اند.
در طبقه سوم، ابوبكر بن ابى موسى، ابوجراح مولى ام حبيبه، ابوخالد بجلى احمسى و...، در چهارم، اسحاق بن عبدالله بن ابى طلحه، اسماعيل بن ابى خالد احمسى، جبر بن نوف همدانى و...، در پنجم، ابراهيم بن محمد ابن حنفيه، ابراهيم نخعى، ايوب سختيانى و همين طور در هر طبقه‌اى روات آن، با ذكر اطلاعات شخصى مختصر، تعداد روايات و كسانى كه از او روايت كرده‌اند، توضيح داده شده است.
دوم، به متن عربى روايات هر يك از صحابه، به ترتيب موضوعى، با ذكر تمام سند و مكررات آن، اختصاص دارد.
ويژگى اين بخش، آن است كه روايات يك صحابى و موضوعاتى كه وى درباره حضرت مهدى(عج) نقل كرده، با سندهاى مختلف منتهى به آن صحابى، در كنار هم عرضه شده است؛ از اين رو مى‌توان ديد، راويان بلاواسطه هر يك از اصحاب چه كسانى بوده‌اند و هر كدام از آنان چند موضوع را درباره حضرت مهدى(عج) روايت كرده‌اند.
به عنوان مثال، با مراجعه به روايات ابوهريره، مى‌توان پى برد كه راويان از وى، ده نفر بوده و هر كدام چند روايت، به ترتيب زير دارد:
- ابوصالح: دو روايت.
- بشير بن نهليك: يكى.
- محمد بن سيرين: دوتا و...
از اين جدول با عناوين ذكر شده، چند مطلب به دست مى‌آيد:
- از بين صحابه، بيشترين روايات درباره حضرت مهدى(عج) را ابوهريره نقل كرده است.
- در روايات ابوهريره عمدتاً هشت عنوان آمده است؛ از جمله: ظهور مردى از خاندان پيامبر(ص) قطعى است، مقام والاى مهدى(عج)، نزول عيسى و امامت حضرت مهدى(عج) و...
- اين روايات هر چند در كتاب‌هاى مختلف از طرق گوناگون رسيده است، ولى بسيارى از آن‌ها مكرر است.
- با ارجاع مكررات به يك روايت، تعداد روايات ابوهريره بسيار كمتر از سى و دو روايت است.
در پايان مى‌توان، چنين ادعا كرد كه با اين نوع گردآورى روايات، راه تحقيق در صحت و سقم آن‌ها، آسان گشته صرف‌نظر از خود صحابه، راويان هر كدام از آن‌ها را مى‌توان شناخته و ارزيابى كرد.
وضعيت كتاب
فهرست مطالب در ابتدا و فهرست احاديث به ترتيب الفبا، موضوعى احاديث به ترتيب الفبايى راويان صحابى، موضوعى بر اساس شماره احاديث، طبقات راويان، راويان به ترتيب الفبا همراه با شماره طبقه و روايت، شمارى از راويان معروف به «ابن...»، شمارى از راويان معروف به كنيه، راويان به ترتيب الفبا و منابع و مآخذ مورد استفاده مؤلف، در انتهاى كتاب آمده است.
پاورقى‌ها بيشتر به ذكر منابع پرداخته است.
منابع
- مقدمه و متن كتاب.
- پارسا با مشاركت بنياد فرهنگى حضرت مهدى موعود(عج) و انتشارات مسجد جمكران، (1388)، «امام مهدى(عج) در آينه قلم كارنامه منابع پيرامون امام مهدى(عليه‌السلام) و مهدويت»، قم، مؤسسه اطلاع‌رسانى اسلامى مرجع، ج2 ص761.
- سايت خبرى حوزه نت.
پیوندها
مطالعه کتاب طبقات راویان احادیث مهدویت از طریق اهل سنت در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور