الدر الكمين بذيل العقد الثمين في تاريخ البلد الأمين
| نام کتاب | الدر الکمين بذيل العقد الثمين في تاريخ البلد الأمين |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | العقد الثمین فی تاریخ البلد الامین |
| پدیدآورندگان | ابن فهد، عمر بن محمد (نويسنده)
ابن دهیش، عبدالملک (محقق) |
| زبان | عربی |
| کد کنگره | DS 248 /م7 ق256012 |
| موضوع | اسلام - سرگذشت نامه
مکه - سرگذشت نامه |
| ناشر | دار خضر |
| مکان نشر | بیروت - لبنان |
| سال نشر | 1421 هـ.ق |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE10699AUTOMATIONCODE |
معرفى اجمالى
الدر الكمين بذيل عقد الثمين فى تاريخ البلد الامين، كتابى است به زبان عربى كه درباره تاريخ مكه و شرح حال اعيان اين شهر نگاشته شده است. اين كتاب ذيلى است بر كتاب «العقد الثمين بتاريخ البلد الامين»، تقى فاسى، از عالمان اهل سنت، معاصر ابن فهد، كه به بررسى تاريخ مكه از قرن اول هجرى تا زمان وفات فاسى؛ يعنى سال830ق. مى‌پردازد.
درباره زمان تألیف كتاب آگاهى دقيقى در دسترس نيست؛ اما به نظر مى‌رسد نجم الدين از سال830ق. به فراهم نمودن يادداشت‌هايى در اين باره اقدام نموده و اين كار تا سال885ق؛ يعنى زمان وفات وى ادامه داشته است.
ساختار
«الدر الكمين»، در سه جلد تنظيم شده و داراى مقدمه‌اى به قلم محقق كتاب، كه خود مشتمل بر چهار فصل است، مى‌باشد. متن كتاب نيز به دو بخش اصلى قابل قسمت است: در بخش اول، مؤلف به تراجم مردان بر اساس ترتيب حروف الفبا پرداخته و در بخش دوم به تراجم زنان بر اساس ترتيب مذكور مى‌پردازد. بخش اول، خود مشتمل بر يك باب است كه در اين باب چهار فصل وجود دارد و به كنيه افراد مذكور اختصاص داده شده است. بخش دوم نيز مشتمل بر يك فصل است كه به كنيه زنان مورد نظر اختصاص يافته است.
گزارش محتوا
مؤلف اين كتاب را بر اساس مشاهدات و شنيده‌هاى خود در خلال مدتى كه د ر مكه مكرمه مى‌زيسته فراهم آورده و در آن به بيان شرح حال واليان، قضات، عالمان، اديبان، ظريفان، عبّاد و...مكه مكرمه؛ اعم از زن و مرد، و نيز كسانى كه بدين شهر وارد شده و مدت زمانى را در آن زيسته‌اند و همچنين كسانى كه به عمارت و آبادانى اين شهر مقدس و كعبه معظمه، طى تاريخ، عنايت و توجه داشته‌اند مى‌پردازد.
نجم الدين در اين كتاب به شيوه و روش فاسى در العقد الثمين عمل كرده؛ يعنى شرح حال افراد را بر اساس حروف الفبا منظم نموده است، با اين تفاوت كه بر خلاف فاسى، شرح حال كسانى را كه نام آنها «محمد» و «احمد» بوده به جهت شرافت اين نام، بر سايرين مقدم داشته است. حجم شرح حال‌هاى اين اثر، بر حسب جايگاه افراد، با يكديگر متفاوت است. از اين رو شاهديم كه برخى شرح حال‌ها از يك سطر فراتر نمى‌رود؛ در حالى كه برخى تراجم يك صفحه كامل را به خود اختصاص داده است.
مؤلف در ترجمه هر يك از افراد ابتدا از نام وى و سپس نسب وى ياد مى‌كند. پس از آن از تاريخ ولادت و مكان ولادت و رشد و نمو شخص مورد نظر ياد كرده و در برخى موارد به معرفى نام مادر وى نيز مى‌پردازد. در ادامه به يادكرد مسموعات فرد مورد نظر پرداخته و گاهى اين مسموعات را بر اساس ساليان عمر وى مرتب مى‌سازد. سپس به يادكرد كسانى كه از وى علومى را فراگرفته‌اند پرداخته و از برخى آثار شخص مورد نظر، در صورتى كه اثرى از خود بر جاى گذارده باشد، نيز نام مى‌برد. وى سر انجام به نقل حديثى كه خود از طريق فرد مورد نظر روايت كرده مى‌پردازد.
يكى از ايراداتى كه بر نويسنده وارد مى‌شود، اين است كه وى به افرادى كه شرح حال ايشان را در كتاب خويش گرد آورده، كمال حسن ظن را دارد از اين رو به لغزش‌ها و اشتباهات آنها را در نظر نگرفته و فقط از محاسن آنان ياد مى‌كند.
وضعيت
كتاب؛ مشتمل بر پاورقى‌هايى به قلم محقق كتاب آقاى عبدالملك بن عبدالله بن دهيش و نيز فهرست‌هاى ذيل مى‌باشد:
فهرست آيات، احاديث، افرادى كه به شرح حال آنها پرداخته شده، اعلام، كتاب‌هايى كه در متن كتاب حاضر از آنها نام برده شده، گروه‌ها و قبايل، الفاظ و آثار فرهنگى، مشاغل و حرف، اشعار، منابع و مآخذ و فهرست محتوا.
منابع
1- رحيم لو، يوسف، دائره المعارف بزرگ اسلامى، ج4، ص428.
2- مقدمه محقق كتاب، دكتر عبدالملك بن عبدالله بن دهيش بر كتاب.
3- متن كتاب.
پیوندها
مطالعه کتاب الدر الکمين بذيل العقد الثمين في تاريخ البلد الأمين در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور