مسیر طالبی یا سفرنامه میرزا ابوطالب خان
| نام کتاب | مسیر طالبی یا سفرنامه میرزا ابوطالب خان |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | |
| پدیدآورندگان | اصفهانی، ابوطالب بن محمد (نويسنده)
خدیو جم، حسین (محقق) |
| زبان | فارسی |
| کد کنگره | DA 625 /الف2م5 |
| موضوع | انگلستان - سیر و سیاحت
ترکیه - سیر و سیاحت سفر نامهها سفر نامههای ایرانی فرانسه - سیر و سیاحت هند - سیر و سیاحت |
| ناشر | شرکت انتشارات علمی و فرهنگی |
| مکان نشر | تهران - ایران |
| سال نشر | 1383 هـ.ش |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE10131AUTOMATIONCODE |
معرفى اجمالى
مسير طالبى يا سفرنامه ميرزا ابوطالب خان، به زبان فارسى و به قلم ابوطالب بن محمد اصفهانى، شرح سير و سياحت نويسنده در بلاد فرنگ است.
وى يادداشت‌هاى سفر خود را پس از بازگشت به هند (موطن خويش) در سال 1219ق، تنظيم نموده است.
كتاب، توسط سيد حسين خديوجم تصحيح شده است.
ساختار
كتاب، دربردارنده سخنى از مصحح مى‌باشد و مطالب آن ضمن سه جلد تنظيم گرديده و فاقد تبويب و فصل‌بندى است.
در آخر كتاب، تصاويرى از شهرهاى سر راه مؤلف، در آغاز قرن نوزدهم ميلادى، زمان مسافرت نويسنده، توسط مصحح تهيه گرديده و به كتاب ملحق شده است.
گزارش محتوا
«مسير طالبى»، در سه جلد تدوين شده است. جلد اول، حاوى شرحى از حال و كار پدر مؤلف و خانواده وى و نيز خود وى مى‌باشد. مؤلف در اين جلد بيان مى‌كند كه چطور شد با رها كردن زندگانى و اموال خويش از راه دريا رهسپار هند شد. در اين مجلد، حوادث و ديده‌هاى خود را در دريا، اقامت‌هاى بين راه و رسيدن به «انگلند» به‌تفصيل بازگو مى‌كند. ادامه يادداشت‌هاى جلد اول را در جلد دوم مى‌توان پى گرفت. در اين جلد همچنين در باره ديدنى‌ها، شنيدنى‌ها و... در اين كشور سخن مى‌گويد و استنتاج‌هايى را كه از خلق‌وخوى مردم آن ديار مى‌كند، بيان مى‌دارد.
جلد سوم، به شرح ماجراهاى بازگشت نويسنده از انگلند به هند است. مسير بازگشت نويسنده، از فرانسه، پرس، ايتاليا، مالت، تركيه امروز و عراق مى‌گذرد و به بمبئى مى‌رسد و در كلكته خاتمه مى‌پذيرد.
اين سفرنامه داراى ويژگى‌هاى متعددى است كه آن را حائز اهميت و توجه مى‌سازد؛ ويژگى‌هايى از قبيل:
- از نخستين سفرنامه‌هايى است كه يك ايرانى‌زاده در باره سفر خود به ديار فرنگ، به‌ويژه انگليس مى‌نويسد. نويسنده، بسيار بامعلومات، هوشيار، تيزبين و ريزبين است؛ به‌گونه‌اى كه گاه همچون يك جامعه‌شناس و گاه مانند يك روان‌شناس نكته‌سنج آشكار مى‌شود؛
- نويسنده در آن، نگرشى تك بعدى ندارد. مسائل را سياه يا سفيد نمى‌بيند، بلكه وجوه مختلف را مورد توجه قرار مى‌دهد. نكته‌هاى مثبت و منفى را از زاويه ديد خود برمى‌شمارد و به‌صورت مستند قضاوت مى‌كند؛
- نويسنده آن، نمونه روشنى از يك روشنفكر مطلع و باسواد، ولى در برخورد با مسائل فرهنگى، سياسى و اجتماعى نيمه‌مدهوش و نيمه‌هوشيار است. به نظر مى‌رسد وى سخت مسحور قدرت انگليسى‌ها، به‌ويژه در بعد اقتصادى و نظامى شده است. همين حالت وى را در ابعاد فرهنگى و رفتارى تا حد زيادى تحت تأثير فرهنگ و سنت‌هاى معمول انگليسى‌ها قرار داده است.
- نيمه‌هوشيارى وى وقتى خود را نشان مى‌دهد كه از اسلام و فرهنگ اسلامى دفاع مى‌كند و نيمه‌مدهوشى وى در سراسر كتاب هويدا است؛ زيرا هرگز در مقابل مواضع و عملكردهاى قواى سياسى و نظامى انگليس، هيچ انتقادى از وى ديده نمى‌شود؛
- مسير طالبى از نظر فارسى‌نويسى اهميت زيادى دارد؛ زيرا حاوى واژه‌ها و اصطلاحاتى است كه در ايران امروز به‌تمامى متروك شده‌اند، اما بسيارى از همين واژه‌ها در گفتار و نوشتار امروزين فارسى‌زبانان تاجيكستان (و افغانستان) ديده مى‌شود. مى‌توان گفت زبان اين سفرنامه به فرهنگ زبانى اين دو كشور نزديك‌تر است تا ايران؛ زيرا بسيارى از واژه‌هاى معمول در نوشتار ميرزا ابوطالب خان در مكتوبات هم‌عصران وى در ايران ديده نمى‌شود، اما هنوز در تاجيكستان و افغانستان متداول است. بايد انصاف داد كه پاره‌هاى بسيار زيبايى از نوشته‌هاى ميرزا ابوطالب در اين كتاب بر حظ خواننده مى‌افزايد.
وضعيت كتاب
ترجمه انگليسى مسير طالبى كه توسط چارلز استوارت تهيه شده بود، زودتر از متن فارسى آن در سال 1810م، منتشر شد. پس از آن در سال 1228ق، متن فارسى آن به تصحيح ميرزا حسين‌على، پسر ميرزا ابوطالب، در كلكته به چاپ رسيد.
در سال 1813م، اين سفرنامه به زبان هلندى ترجمه و چندى بعد، در سال 1819م، ترجمه آن به زبان فارسى منتشر شد.
نسخه حاضر در برنامه به تصحيح مرحوم دكتر حسين خديوجم و به همراه پاورقى‌هاى وى به چاپ رسيده و مشتمل بر فهرست تفصيلى مطالب، فرهنگ لغات و تركيبات و فهرست راهنما (نمايه) مى‌باشد.
منابع مقاله
- زاده‌گرجى، ابراهيم، ميرزا ابوطالب خان در انگلش، ماهنامه كيهان فرهنگى،ش 233.
- مقدمه مصحح، آقاى حسين خديوجم.