معجم المعاجم
| نام کتاب | معجم المعاجم |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | تعریف بنحو الف و نصف الف من المعاجم العربیه التراثیه |
| پدیدآورندگان | اقبال، احمد شرقاوی (نويسنده) |
| زبان | عربی |
| کد کنگره | |
| موضوع | |
| ناشر | دار الغرب الإسلامي |
| مکان نشر | بیروت - لبنان |
| سال نشر | 1993 م |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE13251AUTOMATIONCODE |
معرفى اجمالى
معجم المعاجم اثر احمد شرقاوى اقبال در موضوع علم لغت به زبان عربى است.
مولف در اين كتاب سعى كرده كه تمام كتب لغت را كه تا زمان مولف نوشته شده است به صورت موضوعى دسته‌بندى و به اختصار معرفى كند.
ساختار
كتاب با مقدمه‌اى از مولف آغاز شده است. متن كتاب حاوى معرفى 1407 كتاب لغوى است كه مولف آن را در 9 مجموعه معرفى كرده است.
گزارش محتوا
مولف در مقدمه جمعى از محققين غربى و شرقى كه معاجم عربى را مورد تحقيق و نشر قرار داده‌اند را برمى‌شمارد. سپس از منابعى كه مورد استفاده قرار داده نام مى‌برد.
معاجمى كه در مجموعه‌هاى كتاب ذكر شده به ترتيب عبارت است از:
- مجموعه لغات: در اين مجموعه از 397 كتاب لغت نام برده شده كه از آن جمله است:غريب القرآن، لغت القرآن، الوجوه و النظائر فى القرآن، معرب القرآن، غريب الحديث، كتب المصطلحات، كتب اللهجات، كتب النوادر، كتب المعربات، كتب اللحن و التصويب.
- مجموعه موضوعات: معجم‌هايى كه بر اساس موضوعات مرتب شده‌اند كه از آن جمله است: كتب خلق الانسان، كتب خلق الفرس، كتب الابل، كتب الوحوش، كتب الحشرات... كه مجموع معاجم اين بخش به 345 كتاب مى‌رسد.
- مجموعه قلب و ابدال و ما اشتبه فى كيفية نطقه او صوره خطه: مولف در اين مجموعه 76 كتاب را برشمرده است.
- مجموعه اشتقاق: كه حاوى 35 كتاب است.
- مجموعه معاجمى كه بر حروف بنا شده است: كه خود بر سه شكل هستند، يا بر اساس مخارج مرتب شده‌اند، يا بر اساس حرف آخرشان مرتب شده‌اند و يا بر اساس حروف الفبا مرتب شده‌اند. كه در اين قسم 153 كتاب ذكر كرده است.
- مجموعه الابنيه: كه حدود 139 كتاب است.
- مجموعه المعانى: كه حاوى 139 كتاب است.ب
- مجموعه الاوشاب (پراكنده): كه حاوى 97 كتاب است.
- مجموعه الطرائف: مولف در اين مجموعه نيز 40 كتاب را ذكر كرده است.
شرقاوى در ذكر كتابهاى معجم، ابتدا نام كتاب و مولف آن، سپس نام كسانى كتاب را منسوب به اين مولف دانسته‌اند ذكر مى‌كند، در ادامه نسخه‌هاى خطى كتاب كه موجود مى‌باشد را بيان مى‌كند و در پايان، اگر كتاب منتشر شده است، نام انتشارات و محل آن را ذكر مى‌كند. به عنوان مثال:
- غريب القرآن: اثر ابى عبدالله محمد بن سلام بن عبيد الله بن سالم جمحى متوفى 231ق است. اين كتاب را ابن نديم در فهرست، و ياقوت در ارشاد، سيوطى در البغيه و داودى در طبقات المفسرين به محمد بن سلام جمحى نسبت داده است.
- الابدال: اثر ابوطيب عبدالواحد بن على الحلبى اللغوى متوفاى 351ق كه توسط عزالدين تنوخى تحقيق شده و در سال 1960م در دو جلد منتشر شده است.
وضعيت كتاب
در آخر كتاب، فهرست معاجم، اعلام و مولفين مجهول ذكر شده است.
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب