تحفة الملوك (كشفی)
| نام کتاب | تحفة الملوک |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | گفتارهایی درباره حکمت سیاسی |
| پدیدآورندگان | فراتی، عبدالوهاب (مصحح)
دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم. مرکز مطالعات و تحقیقات اسلامی. واحد تدوین اندیشه سیاسی اسلام (محقق) کشفی، جعفر بن ابی‌اسحاق (نويسنده) |
| زبان | فارسی |
| کد کنگره | BP 231 /ک5ت3 |
| موضوع | اخلاق - متون قدیمی تا قرن 14
اخلاق اسلامی اسلام و دولت اسلام و سیاست عقل (اسلام) فلسفه - متون قدیمی تا قرن 14 نثر فارسی - قرن 13ق. |
| ناشر | بوستان کتاب قم (انتشارات دفتر تبليغات اسلامی حوزه علميه قم) |
| مکان نشر | قم - ایران |
| سال نشر | 1267 هـ.ق |
| کد اتوماسیون | 11386 |
معرفى اجمالى:
«تحفة الملوك» تاليف سيد جعفر بن ابى اسحاق دارابى كشفى، كتابى است به زبان فارسى در حكمت سياسى. كشفى اين كتاب را به درخواست شاهزاده محمدتقى ميرزا در سال 1233ق تاليف كرده و ضمن قصيده‌اى كه در پايان كتاب درج شده است، آن را به فتحعلى‌شاه قاجار تقديم نموده است.
تحفة الملوك در واقع تكمله‌اى بر اثر پيشين مولف به نام ميزان الملوك با همان نگرش در فهم مسائل سياسى است.
ساختار:
كتاب در دو جلد تدوين شده است. جلد اول مشتمل بر مقدمه‌اى به قلم محقق عبدالوهاب فراتى، مقدمه مولف و سه بخش (طبق). هر طبق نيز مشتمل بر چند تحفه مى‌باشد. جلد دوم نيز مشتمل بر 18 تحفه و دو مجمع مشتمل بر تحفه‌هايى است.
گزارش محتوا:
جلد اول:
با مقدمه‌اى كوتاه در سبب نگارش كتاب آغاز شده است.
طبق‌هاى كتاب، فصول متعددى را دربر دارد كه كشفى بر هر يك نام «تحفه» نهاده است. طبق اول در بيان حقيقت عقل و متعلقات آن در هفده تحفه. نويسنده در اين بخش به تفسير روايتى از امام صادق(ع) پرداخته است كه به موجب آن عقل صادر اول، يعنى نخستين آفريده خداوند است و جهل نيز به عنوان ضد عقل و به تبع آن و بالعرض آفريده شده است؛ زيرا ظهور عقل بدون وجود ضد آن ممكن نيست.
طبق دوم درباره كيفيت علاقه عقل به موجودات و مسائل مربوط به آن در سى تحفه است. نويسنده در اين بخش با تكيه بر اصل «تعرف الاشياء باضدادها» با تفصيل بيشتر درباره جهل به عنوان ضد عقل و فلسفه خلقت آن و ماهيت و صفات آن سخن مى‌گويد. درباره سرشت اهل عقل و اهل جهل بر آن است كه اين دو فرقه همواره در ذاتيت خود باقى و برقرارند و هيچ‌گاه متحول نمى‌شوند. به علاوه نشان مى‌دهد كه فلسفه را خلاف حكمت و تصوف را خلاف شريعت مى‌داند.
طبق سوم نيز از خواص، آثار و علامات عقل و متعلقات آن سخن مى‌گويد. كشفى در اين طبق با نقل روايتى، ده اثر عقل را كه هر كدام به نوبه خود، منشأ ده خصلت ديگر است بيان مى‌كند. نكته مهم در اين مباحث آن است كه وى براى هر خصلت، سه ضد برمى‌شمارد و در تجزيه و تحليل آنها، راه‌هاى تحصيل و شيوه‌هاى دفع موانع و مضرات آنها را نيز بيان مى‌كند.
جلد دوم:
مشتمل است بر هجده تحفه و دو مجموعه. مجموعه اول در علم تدبير منزل در 26 تحفه و مجموعه دوم در علم سياست مدن در هشت تحفه. تحفه هفتم از اين بخش به عهدنامه مالك اشتر به همراه ترجمه فارسى آن اختصاص يافته است.
تحفه الملوك كشفى نثرى ساده و روان دارد و با آيات و احاديث فراوان و شواهد شعرى فارسى از سروده‌هاى شاعران نامى، چون سعدى، حافظ و مولوى و سروده‌هاى خود مولف آراسته شده است.
از ويژگى‌هاى كتاب مى‌توان به نقاشى‌ها و تصاوير و جداول اشاره كرد كه نويسنده كوشيده است تا به يارى آنها نظريات خود را شرح دهد.
وضعيت كتاب:
اين كتاب نخست در سال 1273ش. در روزگار ناصرالدين شاه در اصفهان و پس از آن در سال 1276ش. در تبريز چاپ سنگى شد.
نسخه حاضر در برنامه كه با عنوان فرعى «گفتارهايى درباره حكمت سياسى» انتشار يافته، مشتمل بر پاورقى‌هايى به قلم عبدالوهاب فراتى (محقق) و فهرست‌هاى ذيل مى‌باشد: آيات، روايات، عهدنامه مالك اشتر، اشعار، معصومين(ع)، انبياء(ع)، اعلام، اصطلاحات، اماكن، گروه‌ها و جماعات و طوايف و نيز كتب، در انتهاى اثر آمده است.
منابع مقاله:
1-مقدمه و متن كتاب
2-شكوهى، فريبا، دانشنامه زبان و ادب فارسى، جلد دوم، ص272-273.
3-زارعى، سعدالله، حكمت كشفى، كيهان فرهنگى، آذر1384، ش230، ص40-43.
پیوندها
مطالعه کتاب تحفة الملوک در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور