نزهة المجالس و منتخب النفائس

    از ویکی‌نور
    نزهة المجالس و منتخب النفائس
    نام کتاب نزهة المجالس و منتخب النفائس
    نام های دیگر کتاب
    پدیدآورندگان صفوری، عبدالرحمن بن عبدالسلام (نويسنده)

    علی، عبدالوارث محمد (محقق)

    زبان عربی
    کد کنگره ‏‎‏BP‎‏ ‎‏247‎‏/‎‏55‎‏ ‎‏/‎‏ص‎‏7‎‏ن‎‏4
    موضوع احادیث اخلاقی - قرن 9ق.

    اخلاق اسلامی - مجموعه‌‏ها

    داستان‏های اخلاقی - مجموعه‌‏ها

    صفوری، عبدالرحمن بن عبدالسلام، - 894ق. - وعظ

    محمد(ص)، پیامبر اسلام، 53 قبل از هجرت - 11ق.

    ناشر دار الکتب العلمية، منشورات محمد علي بيضون
    مکان نشر بیروت - لبنان
    سال نشر 1419 هـ.ق یا 1998 م
    کد اتوماسیون AUTOMATIONCODE11390AUTOMATIONCODE


    معرفى اجمالى

    «نزهة المجالس و منتخب النفائس»، تأليف عبدالرحمن صفورى شافعى(متوفى 894ق)، به زبان عربى است. در اين اثر، همانند يك كشكول، اخبار و حكايات و مباحث مختلف اخلاقى، اعتقادى و فقهى را مطرح كرده است. نويسنده، انگيزه خود را جمع اخبار صالحين و عبادات آنها و مسائل فقهى و ديگر مطالب مى‌داند. كتاب، مملو از اسرائيليات و احاديث غير معتبر است.

    ساختار

    سخن با مقدمه مختصرى از مؤلف آغاز شده است. متن اثر، به شيوه باب باب تنظيم شده كه به تناسب مطالب، در ذيل برخى از ابواب، فصولى ذكر شده است و بعضى نيز داراى فصل نمى‌باشد. مطالب هر يك از ابواب و فصول در ذيل عناوين فوائد، حكايت، مسئله، لطيفه و فائده ارائه شده است.

    گزارش محتوا

    كتاب حاضر را مى‌توان از جمله كتب اخلاقى به شمار آورد كه به نقل گل‌چينى از متن كتاب و سنت پرداخته و مطالب مختلف را از منابع متفاوت بدون ذكر نام آنها گردآورى كرده است.

    ابواب، معمولاً با ذكر يك آيه و حديث نبوى آغاز شده است. اولين باب كتاب، پيرامون اخلاص است كه با حكايات و لطايف متعدد تشريح شده است. اين باب، با حديثى از پيامبر كه ريا را از راه رفتن آرام مورچه پنهان‌تر مى‌داند، به انتها رسيده است.

    دومين عنوانى كه از آن بحث شده است، عقايد و ذكر است. در باره صحت عقيده، به آيات فراوانى اشاره شده است و سپس فضايل و آثار اذكار مختلف و به‌ويژه «بسم الله الرحمن الرحيم» به تفصيل آمد است. در ادامه، نويسنده، به مباحث ذكر موت، أمل، صبر، رضا، ادب، تقوى و پرهيز از منكرات پرداخته است. از جمله مباحثى كه به تفصيل آمده است، فضيلت نماز و آداب و سنن يوميه و روز جمعه است كه مطابق فقه اهل سنت ارائه شده است.

    شيوه نگارشى كه نويسنده برگزيده بدين ترتيب است كه مباحث اعتقادى و اخلاقى را با هم ممزوج كرده است؛ به‌عنوان نمونه پس از طرح مباحث فوق، دوباره به مباحث اخلاقى، مانند دروغ، كبر، غيبت و نميمه پرداخته و با حكايات و لطايف فراوان سعى در درمان اين بيمارى‌ها دارد.

    در اسلام، برخى از ايام و ماه‌ها نسبت به ساير ايام از فضيلت برخوردار بوده و انجام فرائض و مستحبات در آنها، از ثواب مضاعف برخوردار است، لذا بخشى از ابواب كتاب به فضيلت ماه‌هاى رجب، شعبان و رمضان و روزهاى عرفه و عيدين اختصاص دارد.

    نويسنده، مطالبى نيز در فضيلت روزه روز عاشورا دارد كه به لحاظ سندى معتبر نمى‌باشد. از مطالب جالب توجه اينكه نويسنده، به مطالبى از تورات اشاره كرده و به نقل از آن آورده است كه: «كسى كه روز عاشورا را روزه بگيرد مانند آن است كه تمام دهر را روزه گرفته است». در هر حال بنى اميه اين روز را به شكرانه شهادت ابا عبدالله الحسين و اصحابش روزه گرفتند و لذا فقهاى شيعه روزه اين روز را مكروه مى‌شمارند.

    در انتهاى جلد اول، مباحث فقهى ديگرى مانند حج و اركان آن و جهاد مطرح و به فضايل اخلاقى، همچون نيكى به والدين، حلم، كرم و رد سلام سفارش شده است.

    در جلد دوم، مباحث اخلاقى مختلفى مانند زهد، قناعت، توكل، خوف و توبه ذكر شده است. فضيلت عدل و اجتناب از ظلم، از ديگر ابواب است كه نويسنده، در ابتداى فصل عدل، به تفسير آيه 108 سوره آل عمران پرداخته و رديه فخر رازى را بر تفسير معتزله پيرامون آيه ذكر مى‌كند. او، در ادامه، با ارائه مباحثى مختلف بر مهربانى با خلق خدا و اكرام مشايخ تأكيد مى‌كند.

    نيمه دوم اين مجلد، به مناقب اختصاص دارد كه با ذكر مناقب رسول مكرم اسلام(ص) و مولد شريف و فضيلت صلوات آغاز شده است. شرح معراج پيامبر و آيه اول سوره اسراء و نيز وفات آن حضرت از ديگر مطالب اين باب است.

    مناقب امهات المؤمنين، با ذكر مناقب خديجه كبرى(س) شروع شده است. در كرامات آن بانوى بزرگوار آمده است كه نبى اكرم(ص) فرمود: «اى خديجه! اين جبرئيل است كه به تو سلام مى‌كند». مناقب عايشه، حفصه، ام سلمه و ديگر زنان حضرت نيز ذكر شده است.

    مناقب صحابه، با ذكر مناقب ابوبكر كه مملو از احاديث مجعول است، آغاز شده است؛ از جمله آنها، روايتى منقول از امام على(ع) است كه خداوند تعالى ابوبكر را به زبان جبرئيل و محمد(ص) صديق ناميده است. اين روايت، همانند بسيارى از روايات ساختگى و القاب ديگر تحريف روايتى است كه در صفحه 294 از نبى اكرم(ص) به نقل از ابوذر آمده است كه به على(ع) فرمود: «تو صديق اكبر هستى و تو فاروقى هستى كه بين حق و باطل جدايى مى‌افكنى».

    در روايت ديگرى آمده است كه پيامبر، در ملأ اعلى از جبرئيل پرسيد كه آيا امت من مورد حساب واقع مى شوند؟ گفت: بله مگر ابوبكر. در باره عمر نيز از اين روايات فراوان جعل شده است؛ به‌عنوان نمونه، در صفحه 273 آمده است كه نبى اكرم(ص) فرمود كه هر كس عمر را دوست بدارد مرا دوست داشته و هر كس او را دشمن بدارد مرا دشمن داشته است. روايتى كه جعل از روى آن صورت گرفته، در صفحه 297 در شأن على(ع) در ضمن يك فائده آمده است و تتمه‌اى نيز دارد كه كسى كه على را اذيت كند مرا اذيت كرده و كسى كه مرا اذيت كند خداوند را اذيت كرده است.

    از بخش‌هاى خواندنى كتاب، ذكر مناقب فاطمه زهرا(س) است كه با روايتى از على(ع) آغاز شده است كه از رسول الله پرسيدم كه من نزد تو محبوب‌ترم يا فاطمه؟ حضرت فرمود: «او نزد من از تو محبوب‌تر است و تو از او گرامى‌تر هستى». هم‌چنين آمده است كه پيامبر خدا(ص) فرمود: «من درختى هستم كه فاطمه بار آن است و على مايه‌ى بارورى آن و حسن و حسين ميوه‌ى آن و شيعيان ما برگ‌هاى آن هستند و همه ما در بهشت هستيم».

    ذكر فضايل و مناقب حسنين(ع) و انبياى عظام، ابراهيم و موسى و عيسى و هم‌چنين خضر و الياس(ع) و ذكر بهشت از مهم‌ترين ابواب پايانى كتاب مى‌باشد.

    وضعيت كتاب

    تصحيح كتاب، توسط عبدالوارث، محمد على، بدون پاورقى به انجام رسيده است. فهرست مطالب مجلدات در پايان هر يك ذكر شده است.

    منابع

    مقدمه و متن كتاب.


    پیوندها

    مطالعه کتاب نزهة المجالس و منتخب النفائس در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور