الإمامة الإلهية
| نام کتاب | الإمامة الإلهية |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | |
| پدیدآورندگان | سند، محمد (محاضر)
بحر العلوم، محمد علي (گردآوردنده) |
| زبان | عربي |
| کد کنگره | BP 223 /س9الف8 |
| موضوع | اصول فقه شيعه
امامت ولايت |
| ناشر | الاجتهاد |
| مکان نشر | ايران - قم |
| سال نشر | مجلد1: 2006م , 1427ق
مجلد2: 2006م , 1427ق مجلد3: 2006م , 1427ق مجلد4: 2009م , 1430ق |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE04511AUTOMATIONCODE |
معرفی اجمالی
الإمامة الإلهية تقریرات درس شیخ محمد سند، پیرامون موضوع امامت در تشیع که توسط شاگردان ایشان تقریر شده است. نویسنده در این کتاب ضمن تبیین دیدگاه تشیع در رابطه با امامت و طرح موضوعاتی چون توسل و شفاعت به شبهات مخالفان پاسخ گفته است.
ساختار
کتاب در پنج جلد تنظیم شده است. هر یک از جلدهای کتاب مشتمل بر یک مقدمه است؛ علاوه بر آن جلد اول یک مدخل نیز در خود جای داده است. مطالب در جلد اول تا سوم در ضمن هشت فصل پیاپی ارائه شده است. پس‌ازآن، جلد چهارم در چهارفصل و جلد پنجم در سه فصل مجزا تألیف شده است. مقرر جلد اول سید محمدعلی بحرالعلوم، جلد دوم و سوم محمدرضا ساعدی، جلد چهارم قیصر تمیمی و جلد پنجم حسن عالی است.
نویسنده در ارائه مباحث خود از آیات قرآن کریم فراوان بهره گرفته است. در استفاده از دیگر منابع نیز تنها به منابع اهل سنت بسنده نکرده بلکه از منابع شیعی و حتی سخنان علمای شیعه نیز استفاده کرده است.
گزارش محتوا
نویسنده در مدخل کتاب چنین می‌نویسد که بحث پیرامون موضوع امامت به جهت عمق معنا و تعدد جوانب آن بحثی ساده نیست. کمترین درجه شناخت نسبت به امام این است که او همانند نبی است جز این‌که دارای مقام نبوت نیست. کار زمانی سخت‌تر می‌شود که محقق بخواهد تمامی شبهات و اشکالاتی که در طول ده‌ها سال مطرح شده را پاسخ گوید[۱]. سپس تذکر پنج نکته را لازم دانسته که اولین و آخرین نکته بدین شرح است:
- بحث حول امامت دشوار‌تر از توحید است؛ چراکه توحید یعنی اثبات الوهیت و نفی شرک در مقام ذات که بسیاری از مردم حتی غیر مسلمانان می‌پذیرند اما امامت سوی دیگری از ایمان به خدا یعنی اطاعت و تسلیم از امر الهی به اطاعت از امام است و ایمان به آن نیازمند تمرین اعتقادی و عملی است. لذا اهتمام به آن و اولویت دادن به آن در بحث -برای اثبات این‌که حق تعالی این اتصال بین زمین و آسمان را پایدار نموده- بسیار مهم است[۲].
- گروهی تصور کرده‌اند که بحث پیرامون امامت به تفرقه در جامع اسلامی می‌انجامد؛ به تعبیر دیگر این بحث مخالف با وحدت اسلامی است. این اعتقاد اشتباه است چراکه هنگامی‌که به وحدت اسلامی می‌نگریم لازم است اصطلاح امامت را مطابق معیارهای فقه امامی تحلیل کنیم نه این‌که تعبیر امروزی به کار ببریم[۳].
جلد اول کتاب در ضمن سه فصل مطرح شده است. نویسنده اولین فصل را با عنوان شیوه معرفت دینی آغاز کرده است. وی چهار دلیل کتاب، سنت، عقل و معرفت قلبی را در این زمینه مطرح کرده و پیش از ورود به بحث، طرح دو مقدمه را ضروری دانسته است: اول این‌که حکم شرعی به دو بخش فقهی و اصولی تقسیم می‌شود. مراد از اولی حکم شرعی واقعی است که به جعل اولی مانند وجوب نماز و قرائت سوره و وجوب خمس ناظر به‌واقع است. اما دومی حکمی طریقی و هدف از آن احراز حکم واقعی است [۴]. دومین مقدمه پیرامون اهمیت شناخت مکاتب مختلفی است که محقق علم عقاید نیازمند شناخت آن‌هاست که از آن جمله‌اند: مکتب مشاییین، مکتب اشراقیین، مکتب عرفانی و مکتب متکلمین. نویسنده هر یک از این مکاتب را به‌اختصار معرفی کرده است[۵].
وی در بخشی از فصل سوم، اصطلاح امامت را از موضوعاتی دانسته است که سبب بحث و جل بین متکلمین و فقهایی از صحابه و تابعین و غیر آن‌ها از آغاز عصر رسالت شده است. وی سپس اقوال متکلمین -که امامت زعامت دنیوی و دینی است- را مطرح کرده و معنای امامت را از این هم وسیع‌تر می‌داند. وی امامت را محور اتصال بین زمین و آسمان و خالق و مخلوق دانسته که از ابتدای خلقت آغاز شده و تا روز قیامت ادامه دارد. وی امامت را مقام الهی می‌داند که مختص مذهب امامیه اثناعشری است[۶].
در فصل چهارم که در جلد دوم مطرح شده، موضوع غلو و تقصیر مطرح شده است. نویسنده روایات و اقوال علما را در تخطئه هر دو تفکر نقل کرده است[۷].
در فصل پنجم چهارده روش برای اثبات امامت ائمه اطهار(ع) ذکر شده است. پیشی و سبقت گرفتن بر جمیع بشریت معاصر و غیر معاصر در تمامی کمالات و فضائل؛ شناخت کامل لفظی و معنوی به کتب و شرایع سابق و اثبات علم لدنی برای ایشان ازجمله این روش‌هاست[۸].
در ابتدای جلد سوم، شب قدر حقیقت امامت دانسته شده است. سپس این سؤال مطرح شده که روح و ملائکه در شب قدر بر چه کسی نازل می‌شوند. نویسنده با بررسی و ضمیمه نمودن آیات مختلف قرآن کریم چنین نتیجه می‌گیرد که کسانی که روح بر آن‌ها نازل می‌شود اهل آیه تطهیر هستند[۹].
موضوع جلد چهارم کتاب، توسل و ضرورت آن است. نویسنده توسل به نبی اکرم(ص) و اهل‌بیت(ع) را از شرایط توبه و قبول و صحت ایمان و عبادات و نیز شرط توجه به حضرت ربوبی برای نیل به مقامات الهی می‌داند. وی سپس شبهاتی را که از سوی مخالفان در منافات توسل با توحید یا آیات قرآنی مطرح شده و پاسخ داده شده است. وی در آخر چنین نتیجه‌گیری می‌کند که توسل، توجه، تشفع، تبرک و تشفی عناوین مختلف برای یک ماهیت است که همان ضرورت واسطه بین عبد و رب اوست. توسل نه تنها شرک و کفر نیست بلکه خالص توحید و ضرورتی عقلی، تاریخی، قرآنی و روایی است[۱۰].
نویسنده در جلد آخر کتاب نیز موضوع توسل را پیگیری کرده و مجدداً تأکید می‌کند که ادله قرآنی، احادیث شریف و براهین عقلی، ما را از این حقیقت مطلع می‌کنند که شناخت توحید ذات تنها با توسل تحقق می‌یابد. اشاره به استغاثه معصومین(ع) از رسول‌الله(ص) و ذکر کلام برخی علمای شیعه و سنی در رابطه با توسل، آخرین مباحث کتاب را تشکیل داده است[۱۱].
وضعیت کتاب
فهرست مطالب هر جلد - به‌جز جلد دوم که با جلد سوم در انتهای آن تجمیع شده- در انتهای آن ذکر شده است. فهرست منابع تنها در انتهای جلد چهارم ارائه شده است.
آدرس آیات و روایات و مستند مطالب در پاورقی‌های کتاب ذکر شده است.
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.