الأوائل (عسکری)
| نام کتاب | الأوائل |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | |
| پدیدآورندگان | وکیل، محمد السید (محقق)
عسکری، حسن بن عبدالله (نويسنده) |
| زبان | عربی |
| کد کنگره | AG 241 /ع5الف8 |
| موضوع | اطلاعات عمومی - متون قدیمی تا قرن 14
شگفتیهای جهان - متون قدیمی تا قرن 14 |
| ناشر | دار البشير |
| مکان نشر | طنطا - مصر |
| سال نشر | 1408 هـ.ق یا 1987 م |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE2513AUTOMATIONCODE |
معرفى اجمالى
الأوائل، اثر ابوهلال عسكرى، به معرفى كسانى مى‌پردازد كه نخستين بار سخنى يا شعرى گفته‌اند و يا كارى كرده‌اند و يا امرى بر ايشان گذشته است.
كتاب به زبان عربى و در سال 395ق نوشته شده است.
مؤلف انگيزه تأليف را پرسش مردم و اشتياق ايشان جهت دانستن امورى در مورد مردمى كه اولين كارها را انجام داده و يا اولين اسامى كه نهاده شده، عنوان نموده است.
ساختار
كتاب با دو مقدمه از محقق و يك مقدمه از نويسنده آغاز و مطالب در ده باب، تنظيم شده است.
كتاب از عصر جاهلى آغاز كرده، به پيامبر(ص)، صحابه، خلفا، قاضيان، دانشمندان و ادبا مى‌رسد و عاقبت به نخستين اخبارى كه از عجم و عرب رسيده، ختم مى‌شود.
گزارش محتوا
در مقدمات محقق، نكاتى پيرامون نحوه چاپ كتاب، مؤلف و آثارش و در مقدمه مؤلف، انگيزه تأليف، بيان شده است ...[۱]
در باب اول، اولين امور مهمى كه در قريش اتفاق افتاد، ذكر و مختصرى در مورد هريك، توضيح داده شده است؛ به‌عنوان مثال، اولين كسى كه در قريش، ايلاف را به وجود آورد، عبدمناف بود. اولين كسانى كه ديه را صد شتر قرار دادند، عبدالمطلب و نضر بن كنانه بودند؛ اولين كسى كه از قريش، با وسمه (نوعى گياه كه برگ‌هاى رنگى دارد) خضاب كرد، عبدالمطلب بود؛ اولين كسى كه هنگام دخول به كعبه، كفش‌هاى خود را درآورد، وليد بن مغيره بود و... ...[۲]
در باب دوم، اولين امور مهم عامه مردم (قريش و غير قريش) بيان شده است. از جمله اين امور، عبارتند از: اولين كسى كه در مورد شخص خنثى قضاوت كرد، عامر بن ظرب عدوانى بود؛ اولين كسى كه حكم كرد «الولد للفراش» اكثم بن صيفى بود؛ اولين كسى كه گفت: «مرحبا و أهلا»، سيف بن ذى‌يزن بود؛ اولين كسى كه قمار را حرام كرد، اقرع بن حابس بود و... ...[۳]
اولين امورى كه به پيامبر(ص) منسوب شده، در باب سوم آمده است. برخى از اين امور، عبارتند از: گفتن اولين «بسم الله الرحمن الرحيم» ؛ اولين همسر ايشان، خديجه (س) بود؛ اولين فرزند ايشان، عبدالله بود و...
در باب چهارم، مطالبى پيرامون صحابه و تابعين آمده است. نويسنده در مورد اولين كسى كه از مهاجرين اسلام آورد، قائل به اختلاف شده، اما در تأييد اينكه اولين ايمان‌آورنده، على بن ابى‌طالب(ع) بود، رواياتى را آورده است ...[۴]
اولين كسى كه از انصار ايمان آورد، معاذ بن عفراء بود؛ عمر، اولين كسى بود كه تاريخ هجرى را نوشت، وى اولين كسى است كه بيت‌المال را ابداع كرد؛ حضرت على(ع)، اولين كسى بود كه به آيه نجوى عمل كرد؛ اولين كسى كه در بقيع دفن شد، عثمان بن مظعون بود و... ...[۵]
در باب پنجم، اولياتى از ملوك اسلام بيان شده است. برخى از اين امور، عبارتند از: معاويه، اولين كسى بود كه با فرزندش بيعت نمود و اولين كسى بود كه نشسته خطبه خواند؛ عمر بن عبدالعزيز، اولين كسى بود كه فدك را بازگرداند و... ...[۶]
اوليات در مورد امراء، وزرا و جلساء، در باب ششم آمده است، از جمله: اولين امراء بر مكه، مدينه، مصر، بصره، كوفه و شام؛ اولين اميرى كه در كوفه مرد، مغيرة بن شعبه بود؛ اولين كسى كه پشت سر جنازه، بدون رداء حركت كرد، مصعب بن زبير بود و... ...[۷]
در ابواب پايانى، مطالبى در مورد قضات، علما، ادبا، اصحاب مذاهب، نويسندگان، زنان، مردمان عجم و امور مختلف ديگر، آمده است.
وضعيت كتاب
تحقيق كتاب توسط محمد السيد الوكيل صورت گرفته است.
فهرست مطالب، در انتهاى كتاب آمده است.
در پاورقى‌ها، برخى از كلمات مشكل متن، تشريح و توضيح داده شده است.
پانويس
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب.