تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی در طول تاریخ
| نام کتاب | تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی در طول تاریخ |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | |
| پدیدآورندگان | انصاری، ناجی محمد (نويسنده)
آیتی، عبدالمحمد (مترجم) |
| زبان | فارسی |
| کد کنگره | NA 5978 /م4الف8 |
| موضوع | مسجد النبی، مدینه - تاریخ
مسجد النبی، مدینه - نگهداری و مرمت معماری - عربستان سعودی - مدینه |
| ناشر | مشعر |
| مکان نشر | تهران - ایران |
| سال نشر | 1378 هـ.ش |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE3941AUTOMATIONCODE |
معرفى اجمالى
تعمير و توسعه مسجد شريف نبوى در طول تاريخ، تأليف ناجى محمدحسن عبدالقادر انصارى است كه به قلم عبدالمحمد آيتى به فارسى ترجمه شده است. هدف از نگارش اثر اين بوده كه خواننده بر موارد توسعه و ترميم و اصلاح مسجد شريف نبوى بر طبق سال‌ها و دوره‌هاى تاريخى آگاه گردد ..[۱]
ساختار
كتاب، شامل مقدمه نويسنده، شش فصل و يك خاتمه است كه به روشى علمى و مستند نگارش شده و با نقشه‌ها، نمودارها و تصاويرى ديرياب آراسته شده است.
گزارش محتوا
در فصل اول، نيروها و عوامل اقليمى كه در بناى مسجد شريف نبوى مؤثر بوده‌اند بررسى شده است: «مدينه منوره را ويژگى‌هايى است كه آن را از ديگر شهرهاى عالم متمايز مى‌سازد. مكان آن در نوع خود يكتاست. از لحاظ جغرافيايى، به‌گونه‌اى است گويى مقرر شده است كه هجرتگاه رسول خدا(ص)، آنگاه كه آن حضرت را به هجرت فرمان دادند، آنجا باشد» ..[۲]
تاريخچه مدينه در مقاطع تاريخى مختلف و حضور پيامبر(ص) در اين شهر از مباحث مطرح‌شده در اين فصل است.
در فصل دوم، مسجد شريف نبوى در عهد رسول‌الله(ص) مورد بحث قرار گرفته است. در ابتداى فصل مى‌خوانيم: «رسول خدا(ص) فرمان داد تا مكان مسجد را آماده بنا كنند و زمين را پاكيزه سازند. در آنجا به هنگام خريد، نخل‌هايى بود و زمين، گياه فراوان داشت و شمارى گورها و چاله‌هاى آب راكد. حضرتش فرمان داد نخل‌ها را بريدند، گياهان را كندند و قبرها را شكافتند و استخوان‌هاى مردگان را در جاى ديگر دفن كردند و با كندن جوى‌ها، آب‌هاى راكد را از زمين دور كردند» ..[۳]
در ادامه مباحث، روشنايى، فرش‌ها، محراب‌ها، حجره، روضه شريفه، ستون‌ها، مناره و منبرهاى مسجد شريف نبوى مورد بررسى قرار گرفته است.
در فصل سوم، وضعيت مسجد شريف نبوى در خلال سال‌هاى 11 تا 656ق؛ يعنى در عهد خلفا و اميرالمؤمنين على(ع) و در عهد اموى و عباسى بررسى شده است؛ به‌عنوان مثال ابوبكر در مدت خلافتش از سال يازدهم تا سيزدهم هجرى، بر مسجد شريف هيچ نيفزود، مگر آنكه چند ستون را كه حاجت به تعمير داشتند، يا تجديد كرد، يا تعمير نمود. در زمان عمر بن خطاب پس از چهار سال كه از خلافت عمر گذشته بود، در مسجد نبوى تعميرات و تغييرات مهمى صورت گرفت و اين در سال 17ق637/م، بود. عمر مسجد را از جانب غربى 20 ذراع (10 متر) توسعه داد؛ پس عرض مسجد 120 ذراع (60 متر) گرديد، ولى از طرف شرقى بنا را دست نزد؛ زيرا حجره شريفه در آنجا بود و از جانب قبله هم 10 ذراع (5 متر) افزود و از جانب شمال 30 ذراع (15 متر) و طول مسجد به 140 ذراع (70 متر) رسيد ..[۴]
در فصل چهارم، اوضاع مسجد شريف نبوى در خلال سال‌هاى 656 تا 1344ق1258/ تا 1925م؛ يعنى در عصر مماليك بحرى، مماليك چركسى و عهد تركان عثمانى مورد مطالعه قرار گرفته است؛ مثلاً در سال 678ق1279/م، در عهد سلطان المنصور سيف‌الدين قلاوون الفى صالحى، به جاى سقف حجره شريفه، گنبدى بلند، براى اولين بار، به قصد حمايت حجره از نزول باران بر آن ساخته شد ..[۵] از آغاز عصر مماليك چركسى، اهتمام به عمارت مسجد شريف نبوى همچنان ادامه داشت. پيش از عمارت مسجد از سوى سلطان اشرف قايتباى، اين مماليك همه همشان اين بود كه آنچه را كه اسلافشان؛ يعنى سلاطين بحرى در مسجد انجام داده‌اند، همچنان نگهدارى شود و در حفظ و حراست و ترميم و تجديد آن‌ها، هرگاه نياز افتد، اقدام نمايند ..[۶]
در فصل پنجم، مسجد شريف نبوى در عهد دولت سعودى از 1344ق1925/م بررسى شده است. توسعه مسجد در اين عهد در سه مقطع صورت گرفت؛ به‌عنوان مثال درباره توسعه دوم مى‌خوانيم: «از آنجا كه شمار حاجيان و زائران حرم رسول خدا(ص) در فزونى بود، ضرورت ايجاب مى‌كرد كه بر مساحت مسجد شريف نبوى هم افزوده شود. پس ملك فيصل بن عبدالعزيز دستور توسعه تازه داد و 35000 متر مربع به زمين مسجد افزوده شد» ..[۷]
در فصل ششم، توسعه مسجد شريف نبوى در عهد ملك فهد بن عبدالعزيز مطرح شده است. در اين زمان مساحت اجمالى مسجد بعد از توسعه 98500 متر مربع شد كه براى 167000 نمازگزار جاى داشت. ريز موارد توسعه در پيش و پس از توسعه سعودى و در زمان ملك فهد در جداولى ذكر شده است.
وضعيت كتاب
فهرست كلّى مطالب در ابتدا و صورتى از اهم مراجع و منابع در انتهاى كتاب آمده است.
پانويس
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب.
پیوندها
مطالعه کتاب تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی در طول تاریخ در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور