فرهنگ موضوعی تفاسیر

فرهنگ موضوعی تفاسیر

نام کتاب	فرهنگ موضوعی تفاسیر
نام های دیگر کتاب
پدیدآورندگان	پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، مرکز فرهنگ و معارف قرآن (نويسنده)
زبان	فارسی
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏91‎‏/‎‏7‎‏ ‎‏/‎‏ف‎‏4
موضوع	تفاسیر - فهرست مطالب قرآن - فهرستها
ناشر	بوستان کتاب قم (انتشارات دفتر تبليغات اسلامی حوزه علميه قم)
مکان نشر	قم - ایران
سال نشر	1388 هـ.ش
کد اتوماسیون	AUTOMATIONCODE5029AUTOMATIONCODE

فرهنگ موضوعى تفاسير، توسط پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامى تهيه شده است. سيد محسن سادات فخر، حسين آشورلو، محمد آشورلو، احمد احمدى و اسدالله ايزدى از جمله محققان فرهنگ موضوعى تفاسير بوده‌اند. اين مجموعه سه جلدى به‌منظور سهولت دستيابى قرآن‌پژوهان به موضوعات قرآنى و تفسيرى تدوين گرديده است.

ساختار

در اين فرهنگ، به‌صورت الفبايى موضوعات قرآن كريم ذكر شده است. پژوهنده، براى دريافت اطلاعات از طريق هر عنوانى كه در ذهن دارد، به رديف الفبايى آن مراجعه و به اطلاعات مورد نظر دسترسى پيدا مى‌كند و اگر موضوعى هم‌معنا با موضوعى ديگر باشد، به عنوان مترادف ارجاع داده شده است.

سرعنوان‌هاى موضوعى اين فرهنگ‌نامه موضوعى از واژه «آب» در جلد اول آغاز و به واژه «يهود» در پايان جلد سوم ختم شده است. ملاك ثبت موضوع در اين فرهنگ، وجود آن موضوع به دلالت مطابقى متن تفسير بوده و از تطبيق و برداشت پرهيز گرديده است. موضوعات اصلى و فرعى اين فرهنگ برگرفته از متن بيست دوره تفسير ترتيبى شيعه و اهل سنت است.

گزارش محتوا

فرهنگ موضوعى تفاسير، حاوى موضوعاتى است كه به‌تناسب مفاد آيات قرآن كريم و فراتر از منطوق آيه، بررسى گرديده است؛ بنابراين، آن بخش از مطالب كه در تبيين حروف و واژگان و كلمات و آثار معنايى تركيب و سياق آيه‌اى خاص از قرآن كريم طرح شده‌اند و پژوهندگان با پيگيرى نشانى آيه و مراجعه به تفسير، به آن مطالب دسترسى پيدا مى‌كنند، خارج از طرح فرهنگ موضوعى تفاسير است البته هر جا كه مفسران ارجمند، در پى بيان آيه‌اى از قرآن، معارف آن را طبقه‌بندى كرده و يا از آن برداشتى خاص داشته‌اند، اينها، اطلاعات تفسيرى، تلقى گرديده و موضوعات آن‌ها ثبت شده‌اند.

نسبت موضوعات در كتاب با عنوان‌ها و موضوعات موجود در تفاسير، عموم و خصوص مطلق است؛ چه‌بسا در كتاب‌هاى تفسيرى، موضوعاتى مورد توجّه قرار گرفته‌اند كه به جهت دارا نبودن مشخصه‌هاى بيان شده، در اين كتاب ثبت نشده‌اند

بنا بر رعايت اصول اطلاع‌رسانى، موضوعات، بدون داورى و حكم ثبت شده است. البته، هرگاه در متن، تبيين حكم موضوع يا استدلال بر آن يا فلسفه‌ى حكم يا بطلان آن باشد، همان موضوع ثبت گرديده است، مانند: «دلايل وجوب نماز»، «دلايل حرمت قمار»، «فلسفه‌ى وجوب روزه»، «دلايل بطلان قياس»

اطلاعات «فرهنگ موضوعى تفاسير»، از سه هزار سرعنوان موضوعى و شانزده هزار نمايه‌ى تركيبى و سى و چهار هزار موضوع فرعى تشكيل شده است

در موضوع‌نگارى فرهنگ، حجم اطلاعات براى ثبت موضوع در نظر گرفته شده است؛ يعنى، موضوعاتى ثبت شده‌اند كه حداقلّ، دو سطر استدلالى يا پنج سطر توصيفى و تحليلى، براى آن وجود داشته است

سرعنوان‌هاى موضوعى و موضوعات فرعى، به زبان فارسى و به‌صورت «الفبايى - موضوعى» تنظيم يافته است. عناوين و اصطلاحات عربى، به مترادف فارسى آن ارجاع داده شده است

در سرعنوان‌ها، از رايج‌ترين و متداول‌ترين عنوان‌ها استفاده شده است. البته، در آنجا كه اصطلاح و يا عنوانى خاص، موضوعيت داشته باشد، همان عنوان و اصطلاح، ثبت گرديده است و در صورت داشتن عنوان فارسى مترادف، به آن ارجاع داده شده است

با توجه به اصل كليت در سرعنوان‌هاى موضوعى و با هدف سرعت دستيابى جستجوگران به موضوعات، اطلاعاتِ سرعنوان‌هاى موضوعى خاص - كه با عنوان عام شناخته شده و مورد مراجعه قرار مى‌گيرند - در سرعنوان عام آمده است. اطلاعات سرعنوان‌هاى «احرام»، «سعى»، «طواف» و... در سرعنوان عام «حج» آمده است. البته سرعنوان‌هاى خاص - كه مستقل شناخته شده و مورد مراجعه قرار مى‌گيرند - مانند «تسبيح»، «تهليل»، «ذكر» و... در جايگاه الفبايى خود آورده شده است

در سرعنوان‌هاى موضوعى «خدا»، «قرآن»، «اسلام»، «انسان» و... كه گستره‌ى اطلاعات آن‌ها، بسيار وسيع است، اطلاعات خاص سرعنوان، ثبت شده و اطلاعات عناوين ديگر، با سرعنوان خود، در جايگاه الفبايى آمده است

اطلاعات اعلام اشخاص، زمان‌ها، مكان‌ها، قبيله‌ها كه در قرآن كريم به آنها تصريح و يا اشاره گرديده و مفسران نسبت به آن‌ها اطلاعات تحليلى - توصيفى داشته‌اند، در جايگاه الفبايى خود آمده است و اعلام غير قرآنى كه در كتاب‌هاى تفسيرى به‌تناسب موضوعى مورد توجه قرار گرفته‌اند، در عنوان موضوعى خود، ثبت شده است كه با استفاده از «فهرست اعلام» به جايگاه آن‌ها مى‌توان دسترسى پيدا كرد

در اعلام اشخاص، زمان‌ها، مكان‌ها، آنجا كه با پسوند زمان خاص، مكان خاص و... تركيب شده و با همان تركيب شناخته شده، مانند «روز جمعه»، «كوه طور»، «ماه رمضان»، در جايگاه الفبايى نيز همان‌گونه آمده است و هر جا بدون تركيب شناخته شده، با توضيح‌گر آمده‌اند، مانند انطاكيه (شهر)، بنى‌اسد (قبيله)

وضعيت كتاب

در انتهاى كتاب، فهرست اديان، مذاهب و فرقه‌ها، جاى‌ها و مكان‌ها، روزها و زمان‌ها، قبيله‌ها و قوم‌ها ذكر شده است.

منابع مقاله

مقدمه و متن كتاب.

پیوندها

مطالعه کتاب فرهنگ موضوعی تفاسیر در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور