الضوء اللامع لأهل القرن التاسع
| نام کتاب | الضوء اللامع لأهل القرن التاسع |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | |
| پدیدآورندگان | سخاوی، محمد بن عبد الرحمن (نويسنده) |
| زبان | عربی |
| کد کنگره | CT 203 /ع4س2 |
| موضوع | کشورهای اسلامی - سرگذشت نامه - قرن 9ق. |
| ناشر | دار مکتبة الحیاة |
| مکان نشر | بیروت - لبنان |
| سال نشر | |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE11691AUTOMATIONCODE |
معرفى اجمالى
«الضوء اللامع لأهل القرن التاسع»، اثر شمس‌الدين محمد بن عبدالرحمن سخاوى، كتابى است پيرامون تراجم بزرگان عالم اسلام در سده نهم (از 801ق به بعد) كه طى سال‌هاى 890-898ق، فراهم آمده است (ر.ك: وطن‌پرست، على‌اكبر، 1388، ص52).
ساختار
كتاب با دو مقدمه كوتاه از ناشر و نويسنده آغاز و مطالب در دوازده جلد، سامان يافته است.
اسامى افراد، بر اساس حروف الفبا تنظيم شده و شرح حال افراد، بر حسب ميزان اطلاعاتى كه نويسنده در مورد هر شخص داشته، از حجم و محتواى مختلفى برخوردار است.
گزارش محتوا
در مقدمه ناشر، زندگى‌نامه مختصرى از نويسنده ارائه گرديده (مقدمه نخست، ج1، ص1-3) و در مقدمه مؤلف، به موضوع كتاب، اشاره شده است (مقدمه دوم، همان، ص4-6).
در مقدمه نويسنده، به بيان موضوع كتاب پرداخته شده و به اين نكته اشاره گرديده است كه: «اين كتاب جامع شرح حال بزرگان و دانشمندان و قضات و عارفان و ادبا و شعرا و راويان حديث و پادشاهان و امرا و كارگزاران آنها و وزيرانى است كه در كشورهاى مصر و شام و حجاز سكونت داشته‌اند يا اهل سرزمين‌هاى يمن و روم يا هندوستان و [ايران] بوده‌اند و ديگر خصوصيت بارز اين كتاب، معرفى بسيارى از دانشمندان و فضلاى اهل ذمه است كه از پيروان اديان مختلف بوده‌اند». سخاوى با انجام چنين كارى وسعت مشرب خويش را آشكار كرده است (مالكى، هيبت‌الله، 1378، ص36).
نخستين شخصى كه نويسنده در اين كتاب بر اساس حروف تهجى، زندگى‌نامه‌اش را شرح كرده است، يكى از زهاد گيلانى‌الاصل به نام آدم بن سعد بن عيسى الگيلانى‌الاصل مى‌باشد كه در شهر مكه معظمه بيست سال جوار بوده است و در همان جا ازدواج كرده است و در اواخر عمر در رباط سكروكان به زهد و گوشه‌گيرى نشست و در ماه ذى‌قعده سال 867ق درگذشت (همان).
آخرين شخصيت نيز بانويى است از مردم كشور حبشه (اتيوپى) مشهور به (يهب‌الله) كه شرح حالش چنين است: «يهب‌الله... در سال 816ق، به مكه وارد شد و وقتى كه حدود 10 سال داشت از محضر مولايش على بن جرزى و ابن سلامه و گروهى ديگر از بزرگان، استماع حديث كرد و گروهى از علما و اصحاب حديث اجازه روايت حديث به ايشان دادند. اين بانوى محدثه در شب يك‌شنبه غره ماه رجب سال 881ق در شهر مكه درگذشت. وى بانويى والامقام و پاك‌سيرت و شب‌زنده‌دار و متعبد بود (ر.ك: همان).
از جمله ديگر افراد معرفى‌شده در كتاب، مى‌توان از اشخاص زير نام برد: ابراهيم بن محمد بن عبدالقادر (متن كتاب، ج1، ص7)؛ احمد بن خالد مقدسى (همان، ص292)؛ اسحاق بن ابراهيم بن احمد بن محمد بن كامل (همان، ج2، ص276)؛ اسدالله بن لطف‌الله كازرونى (همان، ص279)؛ اسكندر بن قرايوسف (همان، ص280)؛ اقبال كركى (همان، ص314) و...
در پايان مجلد 12، نويسنده، كتابى جداگانه در شرح حال زنان مشهور قرن نهم تأليف كرده است. اين كتاب، حاوى شرح حال زنانى است كه به كنيه اشتهار داشته‌اند و نام اين كتاب را «كتاب الكنى من النساء» نام‌گذارى كرده است (مالكى، هيبت‌الله، 1378، ص36).
وضعيت كتاب
در پاورقى‌ها، به تصحيح اغلاط متن (ر.ك: پاورقى، ج1، ص7) و توضيح برخى از كلمات و مطالب متن (ر.ك: همان، ص8) پرداخته شده است.
فهرست مطالب هر جلد، در انتهاى همان جلد آمده است.
منابع مقاله
1. مقدمه و متن كتاب.
2. مالكى، هيبت‌الله، «معرفى كتاب: سخاوى و كتاب «الضوء اللامع لأهل القرن التاسع»»، پايگاه مجلات تخصصى نور، مجله: كتاب ماه تاريخ و جغرافيا، شماره 26، آذر 1378 (1 صفحه، از 36 تا 36)، به آدرس:
http://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/267912 .
3. وطن‌پرست، على‌اكبر، «تاريخ و تاريخ‌نگارى در دوره اسلامى»، پايگاه مجلات تخصصى نور، مجله: كتاب ماه علوم و فنون، شماره 114، خرداد 1388 (10 صفحه، از 44 تا 53)، به آدرس:
http://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/538656 .
پیوندها
مطالعه کتاب الضوء اللامع لأهل القرن التاسع در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور