أربعة كتب في علوم القرآن
| نام کتاب | اربعه کتب |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | المجید فی اعراب القرآن المجید
بیان السبب الموجب لاختلاف القراءات و کثره الطرق و الروایات مسائل منثوره فی التفسیر و العربیه و المعانی |
| پدیدآورندگان | ضامن، حاتم صالح (محقق)
مهدوی، احمد بن عمار (نويسنده) ابن بری، بری بن عبدالجبار (نويسنده) صفاقسی، ابراهیم بن محمد (نويسنده) |
| زبان | عربی |
| کد کنگره | BP 69/5 /الف4 |
| موضوع | قرآن - علوم قرآنی |
| ناشر | عالم الکتب |
| مکان نشر | بیروت - لبنان |
| سال نشر | 1418 هـ.ق یا 1998 م |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE14449AUTOMATIONCODE |
معرفى کتاب
نام کتاب:اربعة كتب فى علوم القرآن
محقق:دكتر حاتم صالح الضامن
کتاب پيرامون معرفى چهار کتاب از کتابهاى تألیف شده در علوم قرآنى مى‌باشد.محقق در اين کتاب به معرفى کتابهاى: بيان السبب تألیف احمد بن عمار بن ابى العباس المهدوى و مسائل منثوره فى التفسير تألیف ابن برى و المجيد فى اعراب القرآن المجيد، تألیف سفاقسى و شرح ابيات الدانى كه مؤلف آن مجهول مى‌باشد،پرداخته است و در ادامه متن هر كدام از آنها را آورده و در مواردى كه لازم بود.در پاورقى آنها را شرح داده و آيات و روايات را نيز آدرس‌دهى كرده است.
با توجه به كثرت مصادر و مراجعى كه در پايان هر كدام از کتابها معرفى داشته، به دست مى‌آيد براى نسخه‌شناسى متن اصلى تحقيقات فراوانى را انجام داده است.
از جمله تلاشهاى محقق پى‌گيريهاى ايشان دربارۀ بدست آوردن نسخه‌هاى خطى هر كدام از کتابهاى فوق است كه با مراجعه به کتابخانه‌هاى مختلف توانسته است نسخه‌هاى اصلى را به دست آورده، سپس به چاپ آنها اقدام نمايد.
از طرف ديگر، با توجه به اينكه محقق در ابتداى هر کتاب به معرفى کتاب، آثار اساتيد و شاگردان پرداخته و برخى از مطالب مهم کتاب را تشريح كرده کتاب حاضر اهميت ويژه‌اى پيدا نموده كه مى‌تواند مورد استفاده قرآن‌پژوهان قرار گيرد.
ساختار کتاب
مطالب کتاب شامل 4 قسمت مى‌باشد كه عبارت است از: 1-معرفى کتاب:بيان السبب الموجب لاختلاف القراءات تألیف:ابوالعباس احمد بن عمار بن ابى العباس المهدوى شامل:مقدمۀ محقق، معرفى مؤلف،شاگردان، آثار، نمونه‌هايى از نسخه‌هاى خطى، متن کتاب و فهرست منابع و مصادر. 2-معرفى کتاب:مسائل منثورة فى التفسير تألیف:عبدالله ابى الوحش برّى بن عبدالجبار بن برّى معروف به ابن برّى شامل:مقدمۀ محقق، معرفى مؤلف، آثار،شاگردان، اساتيد،نمونه‌اى از نسخه‌هاى خطى، متن کتاب و فهرست منابع و مآخذ. 3-معرفى کتاب:المجيد فى اعراب القرآن المجيد تألیف:برهان الدين ابواسحاق ابراهيم بن محمد بن ابراهيم بن ابى القاسم القيسى السفاقسى المالكى شامل:مقدمۀ محقق، معرفى مؤلف، منابع و مصادرى كه مؤلف از آنها استفاده نموده، روش مؤلف،جايگاه و اهميت کتاب، نمونه‌هاى خطى از کتاب و متن کتاب شامل: اعراب بسم الله، اعراب فاتحة الکتاب و مصادر و مراجعى كه محقق از آنها استفاده نموده است. 4-شرح ابيات دانى دربارۀ الفاظ ظائيه (مؤلف کتاب مجهول است) شامل:مقدمۀ محقق، الفاظ ظائيه(كلماتى كه حرف ظ دارند)، متن کتاب و منابع و مصادر محقق.
ويژگى‌ها
از آنجا كه اين کتاب تحقيقى است پيرامون چهار کتاب از کتابهاى علوم قرآنى كه محقق متن کتابها را بررسى و تحقيق نموده است، ويژگي هاى آن بازگشت به روش تحقيق محقق مى‌كند كه عبارتند از:
1-در ابتداى معرفى هر کتاب.شرح مختصرى از زندگى مؤلف کتاب مذكور ارائه داده سپس آثار آن را معرفى مى‌نمايد.
2-چنانچه کتاب داراى شرح باشد آن را معرفى نموده است.
3-آيات موجود در متن کتاب،در پاورقى آدرس داده شده است.
4-افراد مذكور در متن،شرح مختصرى در پاورقى براى آنها بيان شده است.
5-در پايان معرفى هر کتاب، مصادر و منابع مورد استفاده محقق، معرفى شده است.
6-در معرفى مؤلف، اساتيد و شاگردان آنها نيز معرفى شده‌اند.
7-نمونه‌هايى از نسخه‌هاى خطى هر كدام از کتابها را ارائه داده است.
8-در معرفى کتاب شرح ابيات دانى، الفاظى كه داراى حرف(ظاد)مى‌باشند مانند:حظر-حفظ و... را معرفى نموده است.
9-در همين قسمت، اهميت و جايگاه حرف ظاد را در بين حروف بيان نموده است.
10-در کتاب:القول فى السبب الموجب لاختلاف القراءات.
سبب اختلاف قرائت‌ها كه بازگشت به حديث معروف سبعة احرف مى‌كند را مطرح، اقوال پيرامون اين حديث را ذكر، آنها را بررسى مى‌نمايد.
11-در کتاب مسائل منثورة فى التفسير، معنى تكرار در آيۀ شريفه:«فانكحوا ما طاب لكم من النساء مثنى و ثلاث و رباع»نساء آيۀ 3 را مطرح و پاسخ آن را ارائه نموده است.
12-در کتاب اعراب القرآن المجيد:معانى حرف باء در كلمۀ بسم الله را بيان نموده، آنگاه كلمۀ اسم را نيز معنا نموده است.
13-در همين کتاب سورۀ فاتحة الکتاب بطور مفصل تجزيه و تركيب شده است.
14-در کتاب:شرح ابيات دانى-اشعار مربوط به دانى ذكر سپس شرح آنها را همراه با آيات مربوطه ذكر نموده است.
نسخه‌شناسى
کتاب يك جلد، متن آن عربى و داراى 158 صفحه مى‌باشد
كه مشخصات آن به قرار زير است:
1-نوع كاغذ:اعلا
2-چاپ:كامپيوترى
3-جلد:شوميز
4-نوبت چاپ:اول
5-تاريخ انتشار:سال 1418 هجرى قمرى
6-ناشر:انتشارات عالم الكتب-بيروت،لبنان
7-داراى فهرست موضوعات کتاب
8-کتاب:اربعة كتب فى علوم القرآن
9-مؤلفان:مهدوى، ابن برى، سفاقسى و مجهول.
10-محقق:حاتم صالح الضامن