گزیده مفتاح الفلاح-کلید رستگاری
«گزيده مفتاح الفلاح، كليد رستگارى»، در باره آداب، اعمال و دعاهاى شبانه‌روز، برگزيده‌اى است از كتاب «مفتاح الفلاح في عمل اليوم و الليلة» اثر شيخ بهايى كه به قلم على نظرى منفرد، گزينش و به فارسى روان و سليس، ترجمه شده است.
| نام کتاب | گزیده مفتاح الفلاح-کلید رستگاری |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | آداب، اعمال و دعاهای شبانه روز
مفتاح الفلاح. فارسی - عربی. برگزیده |
| پدیدآورندگان | نظری منفرد، علی (محقق)
شیخ بهایی، محمد بن حسین (نويسنده) |
| زبان | فارسی |
| کد کنگره | BP 266 /ش9 م70428 |
| موضوع | اعمال السنه
دعاها |
| ناشر | جلوه کمال |
| مکان نشر | تهران - ایران |
| سال نشر | 1387 هـ.ش |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE14519AUTOMATIONCODE |
اصل كتاب در شش باب تنظيم شده و گزيده آن نيز داراى شش باب است.
مصنف در لابه‌لاى ابواب كتاب، بحث‌هاى دقيق علمى و روايى متعددى را مطرح كرده و به نفى و اثبات نظريه‌هاى گوناگون پرداخته است. از جمله در مورد تسبيح حضرت زهرا (س)، بحث مفصلى دارد. بحث‌هايى مانند آداب لباس پوشيدن، خوردن و آشاميدن، راه رفتن، شناختن زوال آفتاب و آداب مسواك را نيز در فصول مختلف و در مناسبت‌هاى گوناگون، مطرح كرده است. شيخ بهايى در هر فصل كتاب، پس از ذكر چند روايت و مطالب مختلف، شروع به توضيح الفاظ روايات كرده و بعضى مطالب مبهم يا دشوار آن فصل را تبيين نموده است [۱].
ضرورت ترجمه‌اى جديدى از اين كتاب ارزشمند، با توجه به تحول ساختارى ادبيات كهن و عدم دسترسى آسان به ترجمه‌هاى پيشين و همچنين، دشوارى برخى مطالب علمى بر اذهان عموم خوانندگان كه مانعى جدى از استفاده ايشان از اين گنجينه غنى دعا و نيايش است، مترجم را بر آن داشته تا ترجمه‌اى نو و مناسب با ادبيات روز ارائه نمايد، تا در زمان معاصر، زمينه را براى استفاده عموم فراهم آورد؛ ترجمه‌اى كه در زمان ما بى‌سابقه بوده و جاى آن، خالى مى‌نمود [۲].
همان‌گونه كه از ديگر آثار ايشان مشهود است، شيوايى قلم، روان بودن نوشتار و درعين‌حال، رسايى آن و پيراستگى از پيچيدگى‌هاى ناخواسته، ويژگى‌هاى تحسين‌برانگيزى است كه در مجموع آن‌ها، به چشم مى‌خورد. ازاين‌رو، ترجمه حاضر نيز، همچون ديگر نگاشته‌هاى ايشان، مقبول نظر، مورد اقبال و قابل استفاده قرار گرفته است [۳].
مترجم، سعى وافرى بر آن داشته تا اين كتاب، جايگاه شايسته خويش را در بين توده افراد بيابد و اقبال بندگان خداجو را به نيايش، با جام گواراى خويش، سيراب كند. با عنايت به اين هدف والا، نكاتى در اين ترجمه و گزينش لحاظ شده است كه عبارتند از:
1. در اين گزينش، از بيان دقايق فنى و نكات ژرف علمى، كه در خلال تبيين برخى مسائل فقهى و عملى يا توضيح و تفسير واژگان آمده، احتراز شده است [۴].
نمونه آن را مى‌توان در همان ابتداى كتاب مشاهده كرد. شيخ پس از بيان روايتى كه دلالت دارد بر اينكه نماز فجر را هم فرشتگان روز و هم فرشتگان شب گواهى مى‌دهند، روايت معارضى را طرح كرده كه در آن، وقت بين طلوع فجر و طلوع خورشيد، از ساعات شب و روز قرار داده نشده است و سپس به حل اين اشكال، پرداخته و بحث را كاملا فقهى نموده است.
2. همه دعاهاى موجود در مفتاح، به شكل كامل آن، در گزيده آورده شده است و به‌طور وافى، ترجمه و اعراب‌گذارى شده تا كاركرد يك كتاب دعايى در آن مشهود و ملموس باشد [۵].
3. نظم و چينش موجود در مفتاح كه يك نظم كاملا منطقى، مناسب و بر اساس ساعات شبانه‌روز است، در گزيده به‌طور كامل مراعات و پيروى شده و مطالب با همان ترتيب آورده شده؛ جز اينكه خاتمه مفتاح كه در مورد تفسير سوره فاتحه است، در گزيده نيامده است [۶].
4. علاوه بر آنكه اغلب تعليقه‌هاى مصنف به شكل ترجمه‌شده در پاورقى آورده شده، در برخى مواضع، مترجم، خود، تعليقه‌هاى سودمندى بر برخى بيانات ايشان زده و نكات قابل توجهى را متذكر شده است؛ مثلا در توضيح «وضوى بيانى» در پاورقى اشاره شده: «مقصود از وضوى بيانى، وضوى رسول خدا (ص) مى‌باشد، كه در روايات ائمه(ع) كيفيت وضو گرفتن رسول خدا (ص) براى مردم بيان شده است» يا در باره كفش عربى آمده است: «كفش عربى، نوعى پوشش است كه مانع از گذاشتن انگشت پا روى زمين نيست» يا در تبيين حالت تورك ذكر شده: «تورك، آن است كه نمازگزار بر ران چپ بنشيند و روى پاى راست را بر كف پاى چپ بگذارد». همچنين در تبيين معناى حديثى كه بيان مى‌دارد: ابليس سپاه شب خود را هنگام غروب تا ناپديد شدن شفق و سپاه روزش را از طلوع فجر تا طلوع آفتاب مى‌پراكند، چنين يادآور مى‌شود: علت اينكه زمان پراكندن سپاه روز ابليس، طولانى‌تر از زمان پراكندن سپاه شب ابليس مى‌باشد، اين است كه گمراه كردن مردم و وادار كردن آن‌ها به گناه، در روز بيشتر از شب است؛ چون در شب، اكثر مردم مى‌خوابند، لذا شيطان در روز براى گمراه كردن مردم، نياز به سپاه بيشترى دارد [۷].
5. آنچه سبب اتقان يك كتاب، به‌ويژه كتاب روايى مى‌شود، تحقيق متن و مستند نمودن مطالب آن و اصطلاحا تخريج مصادر است. اين نكته نيز از ديد مترجم گرامى مخفى نبوده و به شكل روشمند، بدين مهم پرداخته و گاه حتى شأن صدور برخى احاديث موجود در متن را نيز، در تعليقه و به هنگام تخريج، متذكر شده است؛ به‌عنوان نمونه، در ذيل دعاهاى پس از فراغت از دو ركعت نخست نافله مغرب مى‌خوانيم: «سيد بن طاووس در مهج الدعوات با سند خود از امام باقر(ع) نقل كرده است كه فرمود: جبرئيل(ع) گفت: اى پيامبر خدا! من هيچ‌يك از پيامبران را همانند شما دوست نمى‌دارم؛ پس زياد بگو: اللهم إنك ترى و لا ترى...» [۸].
همچنين، در ذكر دعاهاى پس از نافله مغرب آمده است: كلينى در كافى، از جعفى، از امام صادق(ع) روايت كرده است كه جعفى مى‌گويد: من بيشتر اوقات از چشم خود شكوه مى‌كردم. از اين موضوع به امام صادق(ع) شكايت كردم. حضرت فرمود: تو را دعايى نياموزم كه براى دنيا و آخرت تو باشد و براى درد چشم تو نافع باشد؟ گفتم: چرا! فرمود: بعد از نماز صبح و نماز مغرب مى‌گويى: اللهم إني أسألك أن تصلي على محمد و آل محمد... [۹].
يادآورى اين نكته نيز خالى از لطف نيست كه بيشتر مصادر روايى اين كتاب شريف، كتب اربعه و مخصوصا «كافى» و «من‌لايحضره‌الفقيه» و در مواردى «تهذيب الأحكام» است.
فهرست مطالب در انتهاى كتاب آمده است.
پانويس
منابع مقاله
1. مقدمه و متن كتاب.
2. نظرى منفرد، مجتبى «گزيده‌نگارى (با بررسى گزيده مفتاح الفلاح)»، پايگاه مجلات تخصصى نور، نشريه: حديث انديشه، دوره جديد، پاييز و زمستان 1386، شماره 4 (23 صفحه، از 37 تا 59).