اللمع في العربية
| نام کتاب | اللمع فی العربیه |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | |
| پدیدآورندگان | مومن، حامد (محقق)
ابن‌جنی، عثمان بن جنی (نويسنده) |
| زبان | عربی |
| کد کنگره | PJ 6151 /الف2ل8 |
| موضوع | زبان عربی - نحو |
| ناشر | عالم الکتب |
| مکان نشر | بیروت - لبنان |
| سال نشر | 1405 هـ.ق یا 1985 م |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE33154AUTOMATIONCODE |
معرفى اجمالى
«اللمع في العربية»، اثر ابوالفتح عثمان بن جنى با تحقيق حامد المؤمن، كتابى است مختصر در علم نحو كه به زبان عربى و در قرن چهارم هجرى نوشته شده است.
ساختار
كتاب با مقدمه مفصلى از محقق آغاز و مطالب در ضمن حدود چهل و هشت باب، ارائه گرديده است.
محقق در ارائه هرچه بيشتر كتاب، زحمات فراوانى را بر خويش هموار ساخته است كه از جمله آن‌ها، عبارتند از:
1. مقابله نسخ مختلف كتاب با هم و برگزيدن بهترين و صحيح‌ترين آن‌ها؛
2. تخريج آيات قرآن كريم؛
3. تخريج شواهد نحوى از دواوين شعرا، مجامع شعرى يا مصادر ادبى، كتب نحوى، فرهنگ‌هاى لغت معتبر؛
4. ارائه اطلاعاتى مختصر پيرامون اعلام مذكور در متن؛
5. ذكر بحر شعرى هر شاهد مذكور؛
6. تفسير كلمات غريب و دشوارى كه در متن وارد شده است؛
7. توضيح برخى از اصطلاحات نحوى واردشده در متن؛
8. التزام به قواعد املايى و دقت در صحيح نوشتن كلمات؛
و... (همان، ص 33).
گزارش محتوا
در مقدمه، در ابتدا، زندگى‌نامه مفصلى از ابن جنى و در ادامه، توضيحات جامع و مفيدى پيرامون كتاب و اقدامات تحقيقى انجام‌گرفته پيرامون آن، ارائه گرديده است (مقدمه محقق، ص 7).
از جمله مطالبى كه نويسنده به بحث پيرامون آن‌ها پرداخته است، عبارتند از: كلام و انواع آن؛ اعراب و بناء؛ مباحث مربوط به جمع؛ باب افعال؛ اسماء مرفوع؛ منصوبات و مجرورات؛ توابع؛ تعريف و تنكير؛ غير منصرف و...
اغلب مصادرى كه به شرح زندگى‌نامه ابن جنى پرداخته‌اند، كتابى با نام «اللمع» را جزء آثار وى برشمرده‌اند كه خود نويسنده در يكى از اجازات خويش آن را «اللمع في العربية» ناميده است، ولى برخى از مصادرى كه «اللمع» را جزء كتب ابن جنى دانسته‌اند، از آن با عنوان «اللمع في النحو» ياد كرده‌اند و شكى نيست كه اسم اصلى كتاب، به دليل تصريح خود نويسنده، «اللمع في العربية» مى‌باشد (مقدمه محقق، ص 21).
اثر حاضر، از جمله كتاب‌هاى تعليمى در علم نحو شمرده مى‌شود. پيش از ابن جنى، علما و نحات بزرگى نيز اقدام به نگارش چنين آثارى نموده‌اند كه از جمله آن‌ها عبارتند «القياس في النحو» اثر يونس بن حبيب (متوفى 152ق)، «الموجز» تأليف ابن سراج (316ق)، «الجمل» نوشته زجاجى (337ق)، «الإرشاد في النحو» اثر ابن درستويه (347ق)، «الإيضاح» تأليف ابوعلى فارسى (377ق) كه اثر ابن جنى، از نظر تعليمى بودن، با آن‌ها مشترك بوده، اما به دليل استفاده وى از تجارب گذشتگان، از جهاتى از آن‌ها متمايز مى‌باشد، از جمله: تهذيب قواعد، ترتيب ابواب، ايراد شواهد، استقرار مصطلح نحوى، وضوح عبارات و دقت در آن‌ها و... (همان، ص 22).
وضعيت كتاب
به دليل اهميت فراوانى كه اين كتاب در حلقات دروس نحوى داشته، عده زيادى از نحات، به‌صورت مبسوط و يا مختصر، اقدام به شرح و تعليق آن نموده‌اند كه عدد آن‌ها، بالغ بر بيست تن مى‌باشد كه از جمله آن‌ها عبارتند از:
1. ابوالبركات عمر بن ابراهيم بن محمد العلوى كوفى (539ق) در «البيان في شرح اللمع»؛
2. محمد بن حمزه كرمانى (500ق)؛
3. ابونصر القاسم بن محمد بن مناذر الواسطى (626ق)؛
4. ابومحمد سعيد بن مبارك الدهان النحوى (569ق) در «الغرّة في شرح اللمع»؛
5. ابن الخشاب عبدالله بن احمد النحوى (567ق)؛
6. ابوزكريا يحيى بن على الخطيب التبريزى (502ق)؛
7. ابوالقاسم ناصر بن احمد شيرازى (507ق)؛
8. ابواللقاء عبدالله بن الحسين العكبرى (616ق)؛
و... (مقدمه محقق، ص 28).
فهرست منابع مورد استفاده محقق، به همراه فهرست آيات كريمه، قوافى، اعلام، قبايل و مواضع، مذاهب نحويه و لغات و كتب مذكور در متن و همچنين فهرست مطالب، در انتهاى كتاب آمده است.
پاورقى‌ها توسط محقق نوشته شده و در آن‌ها ضمن ذكر منابع و تشريح برخى از كلمات دشوار متن، توضيحات جامع و مفصلى پيرامون برخى از لغات و عبارات متن، داده شده است.
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب.
پیوندها