محاسن أصفهان

محاسن اصفهان

نام کتاب	محاسن اصفهان
نام های دیگر کتاب
پدیدآورندگان	مافروخي اصفهاني، مفضل بن سعد (نويسنده) عبدالغني، عارف احمد (محقق)
زبان	عربي
کد کنگره	‏DSR‎‏ ‎‏2073‎‏ ‎‏/‎‏ص‎‏76‎‏ ‎‏م‎‏2
موضوع	اصفهان - آثار تاريخي اصفهان - تاريخ شعر عربي -شعر مذهبي عربي- قرن4ق.
ناشر	دار کنان
مکان نشر	سوريه - دمشق
سال نشر	2010م , 1431ق
کد اتوماسیون	AUTOMATIONCODE19201AUTOMATIONCODE

معرفی اجمالی

محاسن أصفهان، اثر مفضل بن سعد بن حسین مافروخی اصفهانی، با تحقیق عارف احمد عبدالغنی، کتابی است در بیان و شرح نعت و محاسن اصفهان که به زبان عربی و در سده 5ق/11م نوشته شده است.

انگیزه اصلی نویسنده از تألیف کتاب، علاقه او به زادگاهش اصفهان یا به قول معروف «حب الوطن» بوده است.

ساختار

کتاب با مقدمه محقق آغاز و مطالب در هشت فصل تنظیم شده است.

گزارش محتوا

در مقدمه، ابتدا اطلاعات مختصری پیرامون نویسنده و نحوه چاپ کتاب ارائه گردیده و سپس، به اهمیت و نحوه تحقیق آن، اشاره شده است.

مافروخی، این رساله را در نعت شهر اصفهان و ذکر محاسن آن جمع آورده و در ضمن، مختصری از فواید تاریخی و جغرافیایی و ادبی متعلق به موطن خود را نیز در آن گنجانده و تحفه مجلس فخرالملک بن خواجه نظام الملک، والی اصفهان، نموده است.

نقل است تألیف کتاب در ایام سلطنت سلطان معزالدین ابوالفتح ملک شاه سلجوقی و صدارت خواجه نظام الملک طوسی صورت گرفته است. در آن ایام، حکومت اصفهان در دست نصرةالدین ابوالفتح مظفر ملقب به فخرالملک بوده است. در این رساله، اطلاعات مفصلی در مورد تاریخ و جغرافیا یا خصوصیات اصفهان بیان نمی شود، بلکه رساله ای است که مؤلف نعت این شهر و ذکر محاسن این شهر را به خوبی بیان داشته است.

این کتاب ارزش‌ها و زمینه‌های اجتماعی و روانی مردم اصفهان را در آن روزگاران به خوبی بازتاب داده و اطلاعات ارزشمندی درباره مسائل فرهنگی و هنری در این شهر ارائه کرده است.

در مجموع این کتاب در هشت بخش به تفصیل محاسن اصفهان را شرح می‌دهد: الف)- وصف اصفهان؛ ب)- فضائل اصفهان نسبت به سایر بلاد؛ ج)- گاوخوانی و نوادر آن؛ د)- محاسن داخلی و خارجی از تعداد مقامات، اماکن، عمارات و تعیین حقوق؛ ه)- وضعیت فرمانبرداری اصفهانیان؛ و)- در باب سلاطین، ملوکان و اکابر در آن شهر؛ ز)- شخصیت‌های برجسته و نوابغ، زنان و حتی به نام تعدادی از دیوانگان از جمله ابوالفوارس و عبدالله نامی اشاره شده است؛ ح)- به اسامی بستان‌ها، کوچه‌ها، اسامی از فقها، رجال بزرگ و فلاسفه اشاره دارد.

از جمله این باغات، عبارتند از: باغات چهارگانه، باغ فلاسان )که سرشار از میوه‌های شیرین است)، باغ احمد سیاه، باغ بکر و باغ کاران. علاوه بر باغات، نام برخی از روستاها ذکر شده است، از جمله: محله ورزنه، هراسکان، )امروزه در نیم فرسخی کاشان واقع شده) و از محلات مشهور، از: سنبلان، خرچان، فرسان، باغ عبدالعزیز، لنبان، بیدآباد، اشکهان، کروان و از مسجد جامع صغیر معروف به جورجیر نام برده شده است.

نویسنده همچنین به وجود معادن نقره در این شهر اشاره دارد و در باب تجارت و واردات این شهر، اطلاعات مفیدی ارائه می‌کند. از جمله وجود شراب مصر، جواهر بحرین، عاج هندوستان، تحفه‌هایی از چین، پوستین‌هایی از خراسان، چوبینه‌های طبرستان، پشمینه‌ها و گلیم‌های آذربایجان و گیلان که در بازار اصفهان به فروش می‌رسد.

مافرخی برخی از مشاهیر متقدم و متأخر اصفهان، از جمله: ابونعیم احمد عبدالله اسحاق حافظ، احمد صفار، ابوعیسی مافرخی و از شعرای پارسی، تیمارتی، ابوالمظفر جنابادی و ابونصر کذه را نام می‌برد.

وضعیت کتاب

متأسفانه کتاب فاقد فهرست مطالب می‌باشد، اما فهرست اعلام، اماکن، الفاظ فرهنگی، اصطلاحات و اسماء کتب، به همراه فهرست قوافی، در انتهای آن آمده است.

در پاورقی‌ها، علاوه بر ذکر منابع، به توضیح برخی از کلمات و عبارات متن پرداخته شده است.

این کتاب گران مایه را حسین بن محمد آوی در سال 729ق ترجمه کرده و به غیاث الدین محمد بن خواجه رشیدالدین فضل الله اتحاف نموده است.

عبدالغنی در این چاپ، تصحیفات و تحریفات موجود در متن «محاسن أصفهان» را برطرف کرده و افزون بر این، با استناد و ارجاع به منابع متعدد، مشکلات لغوی و محتوایی آن را نیز توضیح داده است.

منابع مقاله

1. مقدمه و متن کتاب.
2. گودرزی، معصومه، «معرفی کتاب »محاسن أصفهان«»، برگرفته از پایگاه اطلاع رسانی تاریخ محلی، 22 خرداد 1395، به آدرس:

http://www.localhistory.ir/goudarzi/1392/09/07/mahasen_isfahan/

1. ایمانی، بهروز، «چاپ جدید »محاسن أصفهان« مافروخی»، برگرفته از پایگاه اطلاع رسانی کتابخانه موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، شنبه 22 خرداد 1395، به آدرس:

http://ical.ir/index.php?option \com_k2&view \item&id \10162:%DA%86%D8%A7%D9%BE-%D8%AC%D8%AF%DB%8C%D8%AF-%D9%85%D8%AD%D8%A7%D8%B3%D9%86-%D8%A7%D8%B5%D9%81%D9%87%D8%A7%D9%86-%D9%85%D8%A7%D9%81%D8%B1%D9%91%D9%88%D8%AE%DB%8C&Itemid \8&tmpl \component&print \1