نهاية الدراية في شرح الرسالة الموسومة بالوجيزة للبهايي
«نهاية الدراية في شرح الرسالة الموسومة بالوجيزة للبهائي» از آثار آيت‌الله سيد حسن صدر(كاظمين 1272- 1354ق)، شرحى مزجى بر كتاب «الوجيزة» نوشته شيخ بهائى (بعلبك 953- 1030ق اصفهان) در موضوع علم درايه و حديث‌شناسى است.
| نام کتاب | نهایة الدرایة فی شرح الرسالة الموسومة بالوجیزة للبهایی |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | شرح الرساله الموسومه بالوجیزه للبهائی |
| پدیدآورندگان | غرباوی، ماجد (محقق)
صدر، حسن (نويسنده) |
| زبان | عربی |
| کد کنگره | BP 108/6 /ش9 و3026 |
| موضوع | حدیث - علم الدرایه
شیخ بهایی، محمد بن حسین، 953 - 1031ق. الوجیزه - نقد و تفسیر |
| ناشر | مشعر |
| مکان نشر | - - - |
| سال نشر | |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE18130AUTOMATIONCODE |
اين كتاب را ماجد الغرباوي تصحيح و تحقيق كرده و تعليقاتى بر آن نوشته است. درباره شرح حاضر چند نكته گفتنى است:
1. مصحح در آغاز اين اثر، مقدمه‌اى عالمانه آورده و در آن، نخست مباحثى در مورد تاريخچه پيدايش و تطور علوم حديث از آغاز تا قرن پنجم هجرى، طبقات رجال حديث، علم جرح و تعديل، و مباحثى چون مختلف الحديث، علل الحديث، متشابه الحديث، غريب الحديث و كتابهايى كه از قديم و جديد، شيعه يا سنى در اين موضوع نوشته‌اند مطرح شده است. سپس گزارشى كوتاه از زندگى و انديشه نويسنده و شارح ارائه و در آخر روش شارح در اين كتاب و همچنين روش تحقيق آن را توضيح داده است [۱].
2. مصحح، با تأكيد بر اينكه متن اصلى شيخ بهائى ، گزيده و نيازمند شرح بوده، روش شارح را به اختصار چنين گزارش كرده است: 1- شارح، وجيزه شيخ بهايى را به صورت شرح مزجى توضيح داده يعنى متن و شرح را به هم آميخته است. 2- شارح خودش را مقيد كرده كه تقسيم فصول و انواع را به همان ترتيب بياورد كه نويسنده آورده و به همين جهت اين اثر از نظر طبقه‌بندى‌ها برخلاف روال مشهور و رايج در علم درايه است. 3- شارح موضوعات جديدى را افزوده است كه در متن اصلى كتاب شيخ بهائى نيست و داراى فوائد و تنبيهات ارزشمندى است. 4- شارح نظر خودش را در مسائل و موضوعات بيان كرده كه گاه هماهنگ با نويسنده و گاه مخالف آن است. 5- شارح بسيارى از اقوال را در هر مسأله‌اى ذكر كرده است. 6- چون علم درايه همانند علم منطق از علوم آلى است؛ به همين جهت بين مطالب و حتى عبارات اين كتاب و ساير كتابها در مواردى تشابه يا تطابق مشاهده مى‌شود كه شايسته است اين موضوع، اشكالى بر اثر حاضر شمرده نشود [۲].
3. مصحح روش خودش در تصحيح را چنين نوشته است: اين اثر تنها يك بار در لكهنو (هند) چاپ شده بود كه آن نسخه هم پر از غلطهاى نحوى و املائى و چاپى و تصحيف‌هايى بود كه در موارد زيادى كتاب غيرقابل استفاده شده بود همان‌طور كه علامه سيد عبدالحسين شرف‌الدين اين مطلب را در حاشيه بر كتاب حاضر نوشته است: اين اثر آنقدر غلط مغير معنا دارد كه من وقتى آن را ديدم گفتم «اى كاش سيد اصلاً اين كتاب را نمى‌نوشت تا مبتلا به چنين بلايى نشود!» و اين سخن من به گوش سيد رسيد و او خودش سخن مرا با شگفتى نقل مى‌كرد. و كتاب حاضر هيچ نسخه ديگرى ندارد و به ناچار تصحيح را فقط بر اساس همان نسخه چاپى انجام دادم و كوشيدم همه مشكلاتش را برطرف سازم [۳].
4. شارح در مقدمه‌اش تأكيد كرده است كه چون متن اصلى تلويحات و اشارات و داراى اصطلاحاتى بود كه نه براى مبتدى مفيد بود و نه منتهى (و متخصص) را بى‌نياز مى‌كرد، دوست داشتم كه نقاب از چهره‌اش بگشايم و فوائد و تنبيهات مورد نياز و برخى از اصطلاحات را به آن بيفزايم [۴].
5. تعيين شماره و آدرس آيات و روايات و فهرست‌هاى فنى در پايان كتاب و نيز مطالب توضيحى پاورقى‌ها و كلماتى كه در بين دو كروشه قرار گرفته، از افزوده‌هاى مصحح است [۵].
6. شارح كتاب، سيد حسن صدر، اين اثر را در تاريخ سيزدهم شوال 1314ق در شهر كاظمين به پايان رسانده است. وى تصريح كرده است كه آغاز نگارش اين اثر در اولين شب ماه رمضان همان سال بوده و بنابراين نگارش اين كتاب 54 روز طول كشيده است [۶].
پانويس
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب.