گشایش و رهایش
گشايش و رهايش كتابى است كه در آن ناصر خسرو به سى سؤال درباره‌ى موضوعات مختلف دينى پاسخ مى‌دهد. سؤالات تا به موضوعات مربوط به تكوين‌شناسى باز مى‌گردند، از جمله اين‌كه آفريدگار قبل از خلقت چه مى‌كرد و چگونه خداوند جاويد خلقتى مقيد به زمان انجام داده است. در توصيف منحصر به فرد ناصر خسرو از زمان، فعل آفرينش به منزله‌ى عملى لحظه‌اى تلقى مى‌شود كه وراى حدوث و قدم مادى است. بدين ترتيب، تفاوت ميان آفريدگار سرمدى و آفريده تنها يك تشبيه تلقى مى‌شود و در نتيجه مسأله حل مى‌گردد. سؤالات تا موضوعات مربوط به هستى و وجود و بحث ذهن-روح را در بر مى‌گيرند. سؤالات تا به مقايسه‌ى ميان صورت و ماده، جهان‌هاى مادى و معنوى، و فیزیک برخى از پديده‌هاى مادى چون آب، مواد معدنى، نباتات و حيوانات بر مى‌گردد. سؤالات تا بر كلام فلسفى متمركز هستند و به موضوعاتى از قبيل كلامى الهى، حدوث و قدم قرآن، و يگانگى خداوند مى‌پردازند. بخش نهايى، يعنى سؤالات تا، موضوعات دين‌ورزى، رستگارى آدميان از طريق دانش، معناى داورى، صراط مستقيم، و ميزان را (همگى به معناى باطنى) وتفاوت ميان جبر و اختيار را بررسى مى‌كند.
| گشایش و رهایش | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | نفیسی، سعید (مصحح)
ناصر خسرو (نویسنده) جربزه دار، عبدالکریم (اهتمام) |
| ناشر | اساطير |
| مکان نشر | تهران - ایران |
| سال نشر | 1380 ش |
| چاپ | 1 |
| شابک | 964-331-048-5 |
| موضوع | نثر فارسی - قرن 5ق. کلام اسماعیلیه - متون قدیمی تا قرن 14 |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 215 /ن2گ5 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
ويژگى‌ها
اين كتاب صرفنظر از فوائد زبانى و لغوى و ادبى از وجوه ديگر نيز داراى ویژگی‌هاى بسيار است.اولا گشايش و رهايش به صورت يك دوره درس منطق جلوه مى‌كند كه از رهگذر آنها عمده ترين مسائل فلسفى مشغول دارنده ذهن فرد مسلمان طرح و وارسى می‌شوند.
ثانيا اين كتاب به نوعى تاريخ مختصر مسائل دينى و انديشه‌هاى فلسفى است كه تا آن هنگام در جهان اسلام مطرح بوده‌اند.
ثالثا كوششى منطقى و علمى است در جهت رد افكار و آراى مجسمه و باطنيه و ديگر فرقه‌ها و مذهب‌هاى مخالف مذهب اسماعيليه و در نهايت مخالف اسلام متشيع.
رابعا وسيله‌اى ملموس و عينى براى شناختن خود ناصر خسرو است.درحقيقت ناصر خسرو در اين كتاب به مناسبت‌هاى مختلف اطلاعات وسيعى را كه در زمينه‌هاى گوناگون زندگى دينى و اجتماعى داشته است بيان كرده و توضيح داده است.
نسخه‌شناسى
نخستين چاپ اين كتاب به صورت حروفچينى به وسيله استاد سعيد نفيسى در سال 1329ش در مجموعه (الف) انتشارات انجمن اسماعيليه بمبئى منتشر شد.آن چاپ بر اساس تنها نسخه خطى شناخته شده رساله كه به اديب دانشمند ايرانى، سيد نصرالله تقوى در تهران تعلق داشت تدوين گرديد. آن نسخه تاريخ كتابت ندارد اما استاد نفيسى با توجه به خط و شيوه نگارش آن مطمئن است كه در قرن هشتم هجرى تحرير شده است.
نسخه حاضر در برنامه با تصحيح و مقدمه استاد سعيد نفيسى و به اهمتمام عبدالكريم جربزه دار در قطع رقعى با جلد گالينگور در 139 صفحه براى بار نخست در سال 1380 شمسى توسط انتشارات اساطير، تهران منتشر شده است.
منابع مقاله
- سايت مؤسسه مطالعات اسماعيلى The Institute of Ismaili Studies
- سخن ناشر
- ايوانف ولاديمير، پيشگفتار انگليسى كتاب
- مقدمه سعيد نفيسى بر كتاب