کوش‌نامه
کوش‌نامه، اثر حکیم ایران‌شان بن ابی‌الخیر، از تاریخ‌نامه‌های ملی افسانه‌ای منظوم فارسی است که بخشی از رویدادهای تاریخ داستانی ایران باستان را به روایتی متفاوت با شاهنامه فردوسی و شاهنامه‌های پیش از آن، بازگو نموده و به کوشش جلال متینی، منتشر شده است.
| کوش‌نامه | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ایرانشاه بن ابی‌الخیر (نويسنده) متینی، جلال (مصحح) |
| ناشر | علمی |
| مکان نشر | ایران - تهران |
| سال نشر | 1377ش |
| چاپ | 1 |
| موضوع | شعر فارسی - قرن 5ق. - شعر حماسی |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | PIR۴۵۹۷/ک۹ ۱۳۷۷ |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
کوش‌نامه که در نخستین سال‌های سده ششم هجری (آغاز قرن دوازدهم میلادی) و به سبک شاهنامه سروده شده، دارای نظمی زیبا و کم‌وبیش استوار است[۱].
این منظومه که دارای بیش از ده هزار بیت است، از حماسه‌های ملی ایران است که با برخورداری از ارزش‌های فرهنگی، آن‌گونه با شاهنامه در پیوند است که آن‌ها را از نظر محتوایی باید مکمل یکدیگر دانست[۲].
روایت این حماسه از کشته شدن جمشید و تبعید شدن جمشیدیان و آوارگی آن‌ها در چین آغاز می‌شود. بر پایه مکان رویدادها، می‌توان داستان کوش پیل‌دندان را به دو بخش تقسیم کرد. در روایت نخستین بخش، یعنی داستان‌هایی که در مناطق همسایه شرقی ایران و سرزمین‌های شرقی‌تر اتفاق می‌افتد، کوش برادر ضحاک و کوش پیل‌دندان پسر کوش، در پی لشکرکشی برای تعقیب جمشیدیان به فرمان ضحاک، چین و ماچین را تسخیر می‌کنند. پس از آن، کوش پیل‌دندان به بسیلا، جزیره بزرگی واقع در دریای شرق ماچین و پناهگاه جمشیدیان، حمله می‌برد[۳].
در روایت بخش دوم، یعنی داستان‌هایی که در مناطق جهان غربی اتفاق می‌افتد، فریدون برای سرکوب‌کردن شورش و تاراج نوبی‌ها علیه ایران، کوش پیل‌دندان را رها کرده و او را سپهدار خود می‌سازد. پس از شکست نوبی‌ها، کوش پیل‌دندان از انقیاد فرمان فریدون گردن می‌کشد و خود را شاه می‌خواند[۴].
در این منظومه، کوش پیل‌دندان شخصیتی است زشت‌روی، زشت‌کردار، زورمند، حیله‌گر، خودکامه، ستم‌کیش، تندخو، زودخشم، خون‌ریز و گریزان از کتاب و هرآنچه فرهنگ و مردمی است که به فرمان خشم، بی‌هیچ خردورزی و درنگی خون می‌ریزد و پیوسته دست تصرف در خواسته و ناموس و آیین مردمان دارد. به سخن دیگر، چهره تصویرشده از کوش پیل‌دندان تصویری است اهریمن‌روی، اهریمن‌خوی و اهریمن‌کردار[۵].
پانویس
منابع مقاله
- رجب‌زاده، هاشم، «ژاپن در کوش‌نامه»، پایگاه مجلات تخصصی نور، کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، خرداد و تیر 1381-شماره 56 و 57.
- یینگ جون، لیو، «کوش‌نامه و نقش قهرمان بیگانه «آماج‌گونه» در بازسازی هویت ملی ایرانیان»، پایگاه مجلات تخصصی نور، متن‌پژوهی ادبی، بهار 1402، شماره 95.