کشف المعاني في متشابه المثاني
كشف المعاني في متشابه المثاني، از آثار محدث، فقیه شافعى و قاضى‌القضات حموى مصرى، بدرالدین ابوعبدالله محمد بن ابراهیم بن سعدالله بن جماعة بن على بن جماعه (639-733ق)، به بیان شباهت‌های لفظی در آیات قرآن کریم و حکمت‌ها و فواید آن، به‌ترتیب سوره‌ها از فاتحه تا ناس می‌پردازد.
| کشف المعاني في متشابه المثاني | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ابن جماعه، محمد بن ابراهیم (نويسنده) داود، محمد محمد (محقق) |
| ناشر | دار المنار |
| مکان نشر | [بی جا] - [بی جا] |
| سال نشر | 1418ق - 1998م |
| چاپ | 1 |
| شابک | 977-295-032-4 |
| موضوع | قرآن - متشابهات و محکمات |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | 1418 /الف2ک5 85/1 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
هدف و روش
نویسنده هدفش را از نگارش این اثر، پاسخگویی به پرسش‌های حاضران در دروس تفسیری خودش در مدارس دانسته است تا فایده اختلاف الفاظ مکرر و چگونگی تقدیم و تأخیر و بسط و اختصار و... آشکار شود[۱]. موضوع کتاب، کلامی تفسیری و بررسی متشابهات در برابر محکمات و بحث از صفات خبری (مانند وجه الله، ید الله و الرَّحْمنُ عَلَى الْعَرْشِ اسْتَوى) نیست، بلکه نویسنده درصدد کاوش ادبی بلاغی در مشابهت‌های ظاهری واژگان و عبارات در آیات است و می‌کوشد پرده از راز تکرارها، تقدیم و تأخیرها، التفات‌ها، مفرد یا جمع آوردن‌ها، نکره یا معرفه گفتن‌ها و... بردارد[۲]؛ به‌عنوان مثال، ابن جماعه به پرسش از چرایی تکرار «الرَّحْمنِ الرَّحيم» در سوره حمد پاسخ می‌دهد.
ساختار و محتوا
در اثر حاضر، مطالب به‌ترتیب سوره‌ها و در هر سوره به‌ترتیب آیات، مطرح شده است. هرچند دامنه مباحث از آغاز تا انجام قرآن کریم را در بر دارد؛ ولیکن هیچ سخنی درباره برخی از سوره‌ها و آیات ذکر نشده است. از 114 سوره قرآن فقط 82 سوره بررسی شده است[۳].
نمونه مباحث
(سوره حمد) پرسش: فایده تقدیم رحمان بر رحیم چیست؟ پاسخ: چون رحمت خدا در دنیا گسترده است و شامل مؤمنان و کافران هر دو می‌شود، رحمان مقدم شد و ازآنجاکه رحمت او در آخرت برای اهل بهشت دائمی است و پایان ندارد، بعد از رحمان، رحیم آورده شد و به همین جهت است که گفته می‌شود: خدا، رحمان در دنیا و رحیم در آخرت است[۴].
مآخذ محقق
محقق کتاب، محمد محمد داود، برای تحقیق اثر حاضر و نگارش مقدمه و تعلیقات بر آن، از 69 کتاب به زبان عربی (تفسیری، علوم قرآن، تاریخی، روایی، ادبی، لغوی و کتاب‌شناسی و...) استفاده کرده است[۵].
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.