کشف الصلصلة عن وصف الزلزلة
كشف الصلصلة عن وصف الزلزلة، اثر جلال‌الدین سیوطی (متوفی 911ق)، جامع‌ترین کتابی است که در فرهنگ اسلامی، درباره زلزله نگاشته شده است.
| کشف الصلصلة عن وصف الزلزلة | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌‌بکر (نويسنده) عزالدین، محمد کمال‌الدین (محقق) |
| ناشر | عالم الکتب |
| مکان نشر | لبنان - بیروت |
| سال نشر | 1407ق - 1987م |
| چاپ | 1 |
| شابک | - |
| موضوع | احادیث اهل سنت - قرن 9ق. - زلزله - احادیث |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | /ز8س9 141/5 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
مصحح و محقق کتاب، محمد کمال‌الدین عزالدین، در بخش اول کتاب، به‌تفصیل به زندگی، شخصیت و آثار سیوطی و رابطه او با دیگر عالمان پرداخته و در بخش دوم، متن اصلی کتاب را آورده است. برخی از عناوین این بخش، عبارتند از: آنچه درباره حقیقت زلزله آمده است؛ اولین زلزله‌ای که در جهان رخ داده است؛ آنچه درباره سبب زلزله آمده است[۱].
این کتاب، در واقع گزیده‌ای نسبتا جامع است از هر آنچه که مسلمانان از صدر اسلام تا روزگار مؤلف (آغاز قرن دهم هجری) درباره زلزله گفته و نوشته‌اند. با بررسی این اثر، می‌توان به میزان دانش و آگاهی‌های مسلمانان از پدیده زلزله پی برد و توصیف‌ها، تبیین‌ها و گزارش‌های آنها را واکاوی و ارزیابی کرد[۲].
تبیین سیوطی از زلزله در این کتاب، نه تبیینی علمی و طبیعی، بلکه تبیینی دینی و فراطبیعی است. وی با ارجاع به منابع روایی و تفسیری، حقیقت و منشأ زلزله را در انگاره کوه قاف می‌جوید؛ انگاره‌ای که ریشه‌های اساطیری پیشااسلامی داشت و نزد مسلمانان دوره میانه، جامعه‌ای دینی و اسلامی به خود گرفت[۳].
سیوطی تبیین حکمای مسلمان از زلزله را که مبتنی بر اندیشه‌های ارسطو است، نادرست می‌شمارد، اما هر آنچه در منابع روایی و تفسیری آمده را دربست می‌پذیرد. او سبب زلزله را هم با استناد به روایاتی از صدر اسلام، ناشی از اعمال و رفتارهای ناروا و ناشایست بندگان می‌داند[۴].
این تبیین یا شبه تبیین، چون‌که بر نقل‌ها و انگاره‌های پیشینیان مبتنی است و نه تجربه و مشاهده عینی، تبیینی طبیعی یا علمی نیست[۵].
فهرست سال‌شمار سیوطی از زلزله‌های دوره اسلامی هم اگرچه کامل نیست، اما با تکیه بر آن و تکمیل آن با مراجعه به دیگر گزارش‌ها و داده‌های منابع تاریخی، به‌ویژه تاریخ‌های عمومی و محلی، می‌توان تاریخ زلزله و پیامدهای اجتماعی و اقتصادی آن بر جوامع مسلمان دوره میانه را بررسی کرد[۶].
پانویس
منابع مقاله