پایداری هویت ایرانی زیر سیطرۀ مغول
پایداری هویت ایرانی زیر سیطرۀ مغول تألیف مهشید گوهری کاخکی، در این کتاب کوشیده شده ابعاد گوناگون هویت ملی و ایرانی در آثار منظوم دورۀ ایلخانی بررسی شود تا مشخص گردد شاعران این منظومه‌ها چقدر در خدمت نهادهای قدرت بودند و تا چه اندازه در راستای تثبیت و استمرار مؤلفه‌های ایرانی حرکت کردند.
| پایداری هویت ایرانی زیر سیطرۀ مغول | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | گوهری کاخکی، مهشید (نویسنده) |
| ناشر | سخن |
| مکان نشر | تهران |
| سال نشر | 1401 |
| شابک | 9ـ067ـ260ـ622ـ978 |
| موضوع | ایران - تاریخ - مغولان و ایلخانان، ۶۱۶-۷۵۶ق.,مغولان - ایران - تاریخ,ایرانیا‌ن - هویت - تاریخ |
| کد کنگره | DSR ۹۵۲/گ۹پ۲ ۱۴۰۱ |
ساختار
کتاب در سه فصل به نگارش درآمده است.
گزارش کتاب
امروزه مقولۀ هویت ایرانی، پیشینه و اهمیت آن در طول ادوار تاریخ و تلاش برای بازنمایی هویت در دوران معاصر، به مسئله‌ای چالش‌برانگیز بدل شده است. در دوران حساس کنونی پرداختن به مسئلۀ ایران‌زمین و هویت ایرانی و تلاش برای کشف و یافتن شواهد متنی معتبر و متقن در آثار تاریخی و ادبی فارسی، در جهت تأیید قدمت و پیشینۀ کهن مفهوم ایران و هویت این سرزمین، یک ضرورت بایسته است.
دورۀ ایلخانی به دلیل احیاء و استمرار هویت ایرانی و اندیشۀ ایران‌شهری از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. می‌توان گفت پس از سقوط ساسانیان، برای نخستین بار در عصر ایلخانی بود که بستر و زمینۀ مناسب برای بازنمایی جنبه‌های گوناگون هویت ایرانی فراهم گردید. این موضوع در آثار تاریخی منثور و منظوم این دوره به‌ویژه شاهنامه‌های تاریخی انعکاس یافته است. عصر ایلخانی یکی از مهم‌ترین دوره‌های شاهنامه‌سرایی محسوب می‌شود؛ منظومه‌های تاریخی ارزشمندی در این دوره پدید آمده و موضوع هویت در این تاریخ‌های منظوم با تأکید و تصریح بیشتری نسبت به تاریخ‌های منثور بیان شده است.
در این کتاب کوشیده شده ابعاد گوناگون هویت ملی و ایرانی در آثار منظوم دورۀ ایلخانی بررسی شود تا مشخص گردد شاعران این منظومه‌ها چقدر در خدمت نهادهای قدرت بودند و تا چه اندازه در راستای تثبیت و استمرار مؤلفه‌های ایرانی حرکت کردند. هدف اصلی پژوهش، بررسی مسئلۀ هویت ایرانی و مشروعیت‌بخشی به نهاد قدرت در تاریخ‌های منظومی است که در دورۀ ایلخانی، یعنی از زمان ورد هولاکوخان به ایران و تأسیس سلسلۀ ایلخانی تا مرگ ابوسعید در دربار حاکمان این سلسله سروده شده است. همایون‌نامه، شهنامۀ چنگیزی، ظفرنامۀ حمدالله مستوفی و شهنشاه‌نامۀ تبریزی نخستین حماسه‌های تاریخی موجود بعد از شاهنامۀ فردوسی و تنها تاریخ‌های منظومی هستند که در دورۀ تاریخی موردنظر در دربار ایلخانان سروده شده است. بنابراین این چهار منظومه، پیکرۀ متنی اصلی این پژوهش را شکل می‌دهد.
در فصل اول به قمدمه و کلیات پژوهش پرداخته شده و مسئلۀ تحقیق، پیشینه، روش کار و پیکرۀ متنی پژوهش شرح داده شده است. در فصل دوم پس از ذکر مقدمه‌ای دربارۀ پیشینۀ هویت، سازه‌های هویت ایرانی در چهار بخش جغرافیایی (برجسته‌سازی نام ایران و ایران‌زمین در عصر ایلخانی و انطباق محدودۀ حکمرانی ایلخانان با قلمرو ایران باستان)، سیاسی (بازنمایی صفات شاه آرمانی ایران‌زمین در چهرۀ حاکمان مغول)، دینی (خلق چهره‌ای مقدس و دیندار از مغولان و ایلخانان از طریق ارتباط متافیزیکی و اسلام‌پناهی آنها) و فرهنگی (میزان توجه به آیین‌ها، سنت‌ها و فرهنگ ایرانی و زبان فارسی) در چهار منظومۀ حماسی ـ تاریخی مهم عصر ایلخانی بررسی و تحلیل شده است.
در فصل سوم چگونگی روایت حوادث تاریخی مهم دورۀ مغول و ایلخانی شامل حملۀ چنگیزخان مغول به ایران، فتح قلاع اسماعیلیه و نابودی خلافت عباسی به دست هولاکوخان، خصومت و درگیری‌ها با خاندان جوچی و جغتای و نبرد با ممالیک مصر و شام در چهار منظومه بررسی و با یکدیگر مقایسه شده است تا روند تبدیل مغولان مهاجم به ایلخانان پاسدار ایران‌زمین بهتر آشکار شود؛ با بررسی انگیزه و عوامل روی‌دادن این وقایع و چگونگی توصیف مغولان، ایلخانان و دشمنان آنها، نگرش هر یک از این شاعران نسبت به این حوادث و رویکرد ایران‌گرایانۀ آنها بهتر آشکار می‌شود.[۱]
پانويس
منابع مقاله
پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات