پاشینو، پیتر ایوانوویچ
پیتر ایوانوویچ پاشینو (1838- 1891م)، روزنامه‌نگار، جهانگرد، جاسوس دولت روس، اولین فرد اروپایی که مناطق دوردست هند و افغانستان نفوذ کرد،
| نام | پاشینو، پیتر ایوانوویچ |
|---|---|
| نام‌های دیگر | Pashino, Peter Ivanovich |
| نام پدر | |
| متولد | 1838م |
| محل تولد | |
| رحلت | 1891م |
| اساتید | |
| برخی آثار | سفرنامه ترکستان، ماوراء النهر |
| کد مؤلف | AUTHORCODE03935AUTHORCODE |
معرفی اجمالی
در سال 1866م برابر با 1283ق موقعى که روس‌ها در ترکستان مشغول پیشروى بودند، از طرف وزارت امور خارجه روسیه تزارى، مأمور تاشکند بود. این شخص مرموز، فوق‌العاده زیرک و باهوش، در فن جاسوسى ید طولائى داشت. پاشینو به اغلب زبان‌هاى شرقى آشنائى کامل داشت و در سال /1861 1277 مأمور وزارت خارجه روسیه در ایران بود. رجال دربار ناصرى را به خوبى مى‌شناخت و به روحیات آنان وقوف کامل داشت. شاه ایران را مى‌شناخت و به همین سبب نسخه‌اى از سفرنامه خود را بدو اهداء کرد.
دکتر پاشینو مأموریت‌هاى محرمانه زیادى براى دولت روسیه انجام داد. نخستین مأموریت او در سال 1866م برابر با 1283ق زمانى که روس‌ها در ترکستان مشغول پیشروى به تاشکند بودند، این مأموریت رسما از طرف وزارت امور خارجه امپراطورى روسیه بدو محول شده بود. کمى بعد، زمانى که امیر عبدالرحمان خان از امیر شیرعلى شکست خورده و به سمرقند گریخت، دولت روسیه دکتر پاشینو را مأمور کرد تا در پى عبدالرحمان خان به سمرقند برود و با سمت مترجمى امیر، مشغول انجام وظیفه شود.
دکتر پاشینو بعدها در خدمت فرمانفرماى کل ترکستان بود و جزو مشاورین سیاسى او به شمار مى‌رفت. در سال 1873م برابر با 1290ق زمانى که قشون روس به طرف خیوه در حرکت بود، دکتر پاشینو محرمانه عازم هندوستان شد و آن نواحى را خوب گردش کرد؛ ولى این‌که چه کسى عهده‌دار مخارج او بود و مقصود او از این سفر چه بوده، بر کسى آشکار نیست. وى در سال (1874م برابر با 1291ق) براى بار دوم عازم سفر به هندوستان شد؛ ولى این بار مخارج سفر او را الکساندر سوم، امپراطور روس که در آن زمان ولیعهد الکساندر دوم بود، تقبل کرد.
دکتر پاشینو سفر دوم را نیز با موفقیت بدون آن‌که مورد سوءظن کسى قرار گیرد، در هندوستان به انجام رسانده و از هند مستقیما به ایران آمد و پس از چندى توقف در ایران، به پطرزبورگ برگشت.
پاشینو بار دیگر در سال 1875م برابر با 1292ق سفر سوم خود به هندوستان را آغاز کرد و از هند به برمه رفت و با پادشاه برمه ملاقات کرد و شاه برمه در ضمن مذاکرات خود با پاشینو، از رفتار دولت انگلیس شکایت کرد و از انگلیسى‌ها بسیار بد گفت. در پایان سفر، زمانى که دکتر پاشینو به پطرزبورگ برگشت، مصادف بود با اعلان جنگ روس‌ها به دولت عثمانى و حمایت انگلیسیان از دولت عثمانى.
به همین منظور، به پیشنهاد ژنرال اسکوبلوف سردار روس در ترکستان، دکتر پاشینو محرمانه مأمور شد که به هندوستان رفته و یکى از فرمانروایان بومى هند را علیه انگلیس‌ها بشوراند.
دکتر پاشینو به اجبار از راه دیگرى مراجعت کرد و به استانبول رسید. در این ایام، روس‌ها خاک عثمانى را ترک گفته بودند و کنگره برلن به مناقشات دولت‌هاى روس و انگلیس خاتمه داده بود.
پس از این مأموریت سیاسى دکتر پاشینو که نافرجام ماند، جنگ انگلیس‌ها با افغان‌ها شروع شد، امیر شیرعلى از کابل حرکت کرده در مزار شریف درگذشت. انگلیس‌ها امیر یعقوب خان را به امارت افغانستان برقرار کرده و جنگ و نزاع ظاهرا با انعقاد عهدنامه گندمک پایان پذیرفت. اما دیرى نپائید که افغان‌ها نماینده سیاسى انگلستان را در کابل به قتل رساندند و نتیجه این قتل، لشکرکشى فرمانرواى هندوستان به افغانستان بود. نتیجه‌اى که عاید پاشینو از این درگیرى‌ها شد، احضار او توسط امپراطور روسیه بود تا گزارش جامع و مفصلى را از اوضاع افغانستان به سمع امپراطور برساند. شاید این ملاقات، آخرین مأموریت مهم وى بود، زیرا پس از آن بیشتر به عنوان مشاور عالى سیاسى فرماندار کل ترکستان مشغول انجام وظیفه بود.
دکتر پاشینو اضافه بر توجه به مسائل سیاسى و نظامى، از امور اقتصادى، کشاورزى و فرهنگ عامه منطقه نیز غافل نشده، به آن‌ها نیز اهمیت داده و نتیجه کنکاش و توقف خود در ترکستان و ماحصل برداشت خود را از منطقه، به رشته تحریر درآورده است.