۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
جز
جایگزینی متن - 'احمد بن حنبل' به 'احمد بن حنبل'
جز (جایگزینی متن - ' ]]' به ']]') |
جز (جایگزینی متن - 'احمد بن حنبل' به 'احمد بن حنبل') |
||
| خط ۷۴: | خط ۷۴: | ||
احمد بن | [[ابن حنبل، احمد بن محمد|احمد بن حنبل]]، روايات مسند را از هشتصد تن از صحابه نقل كرده است. شمار روايات مسند بر اساس چاپ‌هاى ديگر، 27519 حديث ذكر شده <ref>ر.ك: نصيرى، على، ص220</ref>؛ اما بر اساس اين چاپ، 27647 حديث مى‌باشد. | ||
كتاب احمد بن | كتاب [[ابن حنبل، احمد بن محمد|احمد بن حنبل]]، چنان‌كه از عنوان آن پيداست، بر اساس رواياتى كه به صحابه اسناد داده شده، تنظيم گرديده است؛ گرچه در برخى از مسانيد نام صحابه بر اساس حروف الفبا تنظيم شده، اما ترتيب مسند [[ابن حنبل، احمد بن محمد|احمد بن حنبل]] به‌گونه‌اى ديگر و مبتنى بر ارزش و اعتبار صحابه و در يازده محور به شرح ذيل تنظيم شده كه هر محور چند جلد را پوشش داده است: | ||
1. مسند چهارده تن از صحابه كه عبارتند از: ابوبكر، عمر، عثمان، على، طلحه، زبير و...؛ | 1. مسند چهارده تن از صحابه كه عبارتند از: ابوبكر، عمر، عثمان، على، طلحه، زبير و...؛ | ||
| خط ۱۰۳: | خط ۱۰۳: | ||
مسند احمد بن حنبل گنجينه بزرگى از احاديث نبوى است كه در آغاز سده سوم (بين سال‌هاى 200 هجرى به بعد) به حسب نام صحابه مرتب شده و اين روش گرچه براى فقيه (كه درصدد به دست آوردن احاديث مربوط به ابواب فقهى است) دشوارى دارد، از اين لحاظ كه روايات هريك از اصحاب پيغمبر(ص) را كه نمودارى از اهتمام آنان به حديث است معلوم مى‌كند، اهميت دارد <ref>ر.ك: مدير شانه‌چى، كاظم، ص56-55</ref>. | مسند [[ابن حنبل، احمد بن محمد|احمد بن حنبل]] گنجينه بزرگى از احاديث نبوى است كه در آغاز سده سوم (بين سال‌هاى 200 هجرى به بعد) به حسب نام صحابه مرتب شده و اين روش گرچه براى فقيه (كه درصدد به دست آوردن احاديث مربوط به ابواب فقهى است) دشوارى دارد، از اين لحاظ كه روايات هريك از اصحاب پيغمبر(ص) را كه نمودارى از اهتمام آنان به حديث است معلوم مى‌كند، اهميت دارد <ref>ر.ك: مدير شانه‌چى، كاظم، ص56-55</ref>. | ||
به‌رغم انتقادهايى كه به مسند احمد بن حنبل به‌خاطر راهيافت روايات ضعيف يا مجعول شده، شمارى از بزرگان اهل سنت از اين كتاب ستايش كرده‌اند كه به عنوان‌هايى اشاره مى‌كنيم: | به‌رغم انتقادهايى كه به مسند [[ابن حنبل، احمد بن محمد|احمد بن حنبل]] به‌خاطر راهيافت روايات ضعيف يا مجعول شده، شمارى از بزرگان اهل سنت از اين كتاب ستايش كرده‌اند كه به عنوان‌هايى اشاره مى‌كنيم: | ||
حافظ ابوموسى مدينى (م 581ق) مى‌گويد: اين كتاب براى حديث‌پژوهان، مأخذى بزرگ و مرجعى استوار است؛ مؤلفش آن را از ميان انبوه احاديث و روايات فراوان برگزيده و آن را راهبر و تكيه‌گاه مردم قرار داده تا به هنگام تنازع بدان پناه جويند و آن را مستند خويش قرار دهند. | حافظ ابوموسى مدينى (م 581ق) مى‌گويد: اين كتاب براى حديث‌پژوهان، مأخذى بزرگ و مرجعى استوار است؛ مؤلفش آن را از ميان انبوه احاديث و روايات فراوان برگزيده و آن را راهبر و تكيه‌گاه مردم قرار داده تا به هنگام تنازع بدان پناه جويند و آن را مستند خويش قرار دهند. | ||
| خط ۱۱۱: | خط ۱۱۱: | ||
[[ذهبى]] (متوفى 748ق) مى‌گويد: اين كتاب، بيشتر احاديث نبوى را در بر دارد و كمتر حديثى است كه صحتش اثبات شده و در اين كتاب منعكس نشده باشد. | [[ذهبى]] (متوفى 748ق) مى‌گويد: اين كتاب، بيشتر احاديث نبوى را در بر دارد و كمتر حديثى است كه صحتش اثبات شده و در اين كتاب منعكس نشده باشد. | ||
[[ابن کثیر، اسماعیل بن عمر|ابن كثير]] (م 774ق) معتقد است: هيچ كتاب مسندى در كثرت احاديث و حسن سياق به پايه مسند احمد بن حنبل نمى‌رسد. | [[ابن کثیر، اسماعیل بن عمر|ابن كثير]] (م 774ق) معتقد است: هيچ كتاب مسندى در كثرت احاديث و حسن سياق به پايه مسند [[ابن حنبل، احمد بن محمد|احمد بن حنبل]] نمى‌رسد. | ||
ابن جزرى (م 833ق) گفته است: در روى زمين، كتاب حديثى برتر از مسند احمد بن حنبل روايت نشده است <ref>نصيرى، على، ص221</ref>. | ابن جزرى (م 833ق) گفته است: در روى زمين، كتاب حديثى برتر از مسند [[ابن حنبل، احمد بن محمد|احمد بن حنبل]] روايت نشده است <ref>نصيرى، على، ص221</ref>. | ||
البته بسيارى از احاديث قوى و صحيح كه در ساير صحاح آمده، در مسند احمد بن حنبل منعكس نشده و اين نشانگر آن است كه مبناى كتاب بر نگارش روايات صحيح نبوده، يا حداقل همه روايات قوى نيست. گفته‌اند: روايت قريب به دويست صحابى در مسند نيامده است. افزون بر محتوا مسند احمد بن حنبل از نظر ساختار نيز مورد نقد قرار گرفته است. تكرار يك روايت در چند جا، آميختگى مسند يك صحابى با صحابى ديگر، پراكندگى روايات يك صحابى در چند جا و آميختگى اسناد روايات از جمله ضعف‌هاى ساختارى اين كتاب برشمرده شده است. بر اين اساس بسيارى از عالمان اهل سنت در اعتبار روايات مسند تشكيك كرده‌اند؛ از جمله ابن تيميه، ابوالفرج ابن جوزى، [[ابن کثیر، اسماعیل بن عمر|ابن كثير]]، عراقى. ابن تيميه مى‌نويسد: احمد بن حنبل بسيارى از رواياتى كه به اتفاق علما ضعيف، بلكه مجعول است، آورده است و او هرچند حافظ، ثقه و كثير الحديث است، اما طبق عادت محدثان، روايات را براى آگاهى از آنها آورده است <ref>ر.ك: نصيرى، على، ص223</ref>. | البته بسيارى از احاديث قوى و صحيح كه در ساير صحاح آمده، در مسند [[ابن حنبل، احمد بن محمد|احمد بن حنبل]] منعكس نشده و اين نشانگر آن است كه مبناى كتاب بر نگارش روايات صحيح نبوده، يا حداقل همه روايات قوى نيست. گفته‌اند: روايت قريب به دويست صحابى در مسند نيامده است. افزون بر محتوا مسند [[ابن حنبل، احمد بن محمد|احمد بن حنبل]] از نظر ساختار نيز مورد نقد قرار گرفته است. تكرار يك روايت در چند جا، آميختگى مسند يك صحابى با صحابى ديگر، پراكندگى روايات يك صحابى در چند جا و آميختگى اسناد روايات از جمله ضعف‌هاى ساختارى اين كتاب برشمرده شده است. بر اين اساس بسيارى از عالمان اهل سنت در اعتبار روايات مسند تشكيك كرده‌اند؛ از جمله ابن تيميه، ابوالفرج ابن جوزى، [[ابن کثیر، اسماعیل بن عمر|ابن كثير]]، عراقى. ابن تيميه مى‌نويسد: [[ابن حنبل، احمد بن محمد|احمد بن حنبل]] بسيارى از رواياتى كه به اتفاق علما ضعيف، بلكه مجعول است، آورده است و او هرچند حافظ، ثقه و كثير الحديث است، اما طبق عادت محدثان، روايات را براى آگاهى از آنها آورده است <ref>ر.ك: نصيرى، على، ص223</ref>. | ||
در برابر نقدها برخى از محدثان معتقدند كه شمار احاديث جعلى در مسند ابن حنبل از سه يا چهار مورد يا كمتر از شمارگان انگشتان دست است. [[ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی|ابن حجر]] عسقلانى گفته است: در مسند احمد حديث بى‌اساس وجود ندارد، مگر سه يا چهار مورد؛ نظير اين حديث كه عبدالرحمن بن عوف خزنده وارد بهشت مى‌شود. جلال‌الدين [[سيوطى]] نيز تمام احاديث مسند را پذيرفتنى دانسته و گفته است احاديث ضعيف آن نزديك به حسن است <ref>همان</ref>. | در برابر نقدها برخى از محدثان معتقدند كه شمار احاديث جعلى در مسند ابن حنبل از سه يا چهار مورد يا كمتر از شمارگان انگشتان دست است. [[ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی|ابن حجر]] عسقلانى گفته است: در مسند احمد حديث بى‌اساس وجود ندارد، مگر سه يا چهار مورد؛ نظير اين حديث كه عبدالرحمن بن عوف خزنده وارد بهشت مى‌شود. جلال‌الدين [[سيوطى]] نيز تمام احاديث مسند را پذيرفتنى دانسته و گفته است احاديث ضعيف آن نزديك به حسن است <ref>همان</ref>. | ||
| خط ۱۲۶: | خط ۱۲۶: | ||
در جلد 46 فهرست اطراف حديث (أ إن)، در جلد 47 فهرست اطراف (أنا س)، در جلد 48 فهرست اطراف حديث (ش ل)، در جلد 49 فهارس اطراف (م ى) و اشعار ذكر شده است. در جلد پنجاهم كتاب، فهارس زير ذكر شده است: صحابه، شيوخ احمد، شيوخ عبدالله، روات، اعلام، اماكن و بلاد، قبائل و جماعات، غزوات و ايام. | در جلد 46 فهرست اطراف حديث (أ إن)، در جلد 47 فهرست اطراف (أنا س)، در جلد 48 فهرست اطراف حديث (ش ل)، در جلد 49 فهارس اطراف (م ى) و اشعار ذكر شده است. در جلد پنجاهم كتاب، فهارس زير ذكر شده است: صحابه، شيوخ احمد، شيوخ عبدالله، روات، اعلام، اماكن و بلاد، قبائل و جماعات، غزوات و ايام. | ||
«المسند الأحمد في ما يتعلق بمسند أحمد» از ابن جزرى و «عقود الزبرجد على مسند الإمام أحمد» از جمله كارهاى انجام‌شده بر مسند احمد بن حنبل است <ref>همان، ص220</ref>. | «المسند الأحمد في ما يتعلق بمسند أحمد» از ابن جزرى و «عقود الزبرجد على مسند الإمام أحمد» از جمله كارهاى انجام‌شده بر مسند [[ابن حنبل، احمد بن محمد|احمد بن حنبل]] است <ref>همان، ص220</ref>. | ||
تحقيق و تصحيح كتاب با استفاده از نسخه‌هاى متعدد خطى، ضبط صحيح نص و اسامى راويان، ارزش‌گذارى و استخراج اسانيد و فهارس فنى مسند براى دستيابى آسان، از جمله كارهاى محققين بر روى كتاب بوده است <ref>ر.ك: مقدمه محققين، ص22</ref>. | تحقيق و تصحيح كتاب با استفاده از نسخه‌هاى متعدد خطى، ضبط صحيح نص و اسامى راويان، ارزش‌گذارى و استخراج اسانيد و فهارس فنى مسند براى دستيابى آسان، از جمله كارهاى محققين بر روى كتاب بوده است <ref>ر.ك: مقدمه محققين، ص22</ref>. | ||