دائرةالمعارف الحسينية؛ ديوان القرن السادس الهجري: تفاوت میان نسخه‌ها

بدون خلاصۀ ویرایش
جز (جایگزینی متن - ' ]]' به ']]')
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۲۴: خط ۲۴:
| پیش از =  
| پیش از =  
}}
}}
'''دائرةالمعارف الحسينية؛ ديوان القرن السادس الهجري'''، از آثار نویسنده و امامت‌پژوه معاصر عراقی، [[محمّدصادق کرباسی]] (متولد کربلا ۱۳۲۶ش)، به جمع‌آوری و توثیق و توضیح لغوی و ادبی مجموعه اشعاری می‌پردازد که در قرن ششم هجری قمری درباره [[امام حسین(ع)]] و قیام الهی او سروده شده است. اثر حاضر، بخشی از مجموعه بزرگ [[دائرةالمعارف الحسينية]] است و «مرکز مطالعات حسینی (لندن)» آن را برای اولین بار در سال 1421ق، منتشر کرده است.
'''دائرةالمعارف الحسينية؛ ديوان القرن السادس الهجري'''، از آثار نویسنده و امامت‌پژوه معاصر عراقی، [[کرباسی، محمد صادق|محمّدصادق کرباسی]] (متولد کربلا ۱۳۲۶ش)، به جمع‌آوری و توثیق و توضیح لغوی و ادبی مجموعه اشعاری می‌پردازد که در قرن ششم هجری قمری درباره [[امام حسین علیه‌السلام|امام حسین(ع)]] و قیام الهی او سروده شده است. اثر حاضر، بخشی از مجموعه بزرگ دائرةالمعارف الحسينية است و «مرکز مطالعات حسینی (لندن)» آن را برای اولین بار در سال 1421ق، منتشر کرده است.


==هدف و روش==
==هدف و روش==
* [[محمّدصادق کرباسی]]، تأکید کرده است:
* [[کرباسی، محمد صادق|محمّدصادق کرباسی]]، تأکید کرده است:
# همان ‌گونه که در مورد قرن‌های پیشین ذکر شد، هیچ تفاوت عمده‌ای بین ویژگی‌های ادبی و شعر در مصر، شمال آفریقا و اندلس با ویژگی‌های آن در شام، عراق و ایران وجود نداشت. وضعیت اجتماعی و سیاسی به‌طور کلی در این مناطق، مشابه بود؛ اگرچه تفاوت‌هایی نیز وجود داشت. تفاوت اصلی در این بود که ادبیات در برخی از محورهای خود، وفاداری خالصانه به اهل‌بیت(ع) را نشان می‌داد و در برخی دیگر، نمادی از فداکاری و سرکشی در برابر ستمگری بود....
# همان ‌گونه که در مورد قرن‌های پیشین ذکر شد، هیچ تفاوت عمده‌ای بین ویژگی‌های ادبی و شعر در مصر، شمال آفریقا و اندلس با ویژگی‌های آن در شام، عراق و ایران وجود نداشت. وضعیت اجتماعی و سیاسی به‌طور کلی در این مناطق، مشابه بود؛ اگرچه تفاوت‌هایی نیز وجود داشت. تفاوت اصلی در این بود که ادبیات در برخی از محورهای خود، وفاداری خالصانه به اهل‌بیت(ع) را نشان می‌داد و در برخی دیگر، نمادی از فداکاری و سرکشی در برابر ستمگری بود....
# خواننده در صفحات این دیوان با تعدادی از قطعات شعری مواجه می‌شود که از جمله اشعار مجهول‌القائل (شاعر ناشناس) قرن ششم بشمار می‌آیند و حدود بیست‌وپنج قطعه شعر را شامل می‌شوند. ما نتوانسته‌ایم گوینده یا شهرت دقیق آن‌ها را تعیین کنیم. بااین‌حال، توانسته‌ایم عصر آن‌ها را، ولو به‌طور اجمالی، مشخص کنیم؛ زیرا بیشتر آن‌ها توسط [[ابن شهرآشوب]] در کتاب [[مناقب]] وی نقل شده‌اند. ازآنجاکه وی در سال ۵۸۸ هجری وفات یافته، قطعاً سرایش این اشعار از قرن ششم هجری فراتر نمی‌رود و ما ترجیح می‌دهیم که آن‌ها سروده شاعران قرن ششم باشند...<ref>ر.ک: مقدمه نویسنده، ص21</ref>.
# خواننده در صفحات این دیوان با تعدادی از قطعات شعری مواجه می‌شود که از جمله اشعار مجهول‌القائل (شاعر ناشناس) قرن ششم بشمار می‌آیند و حدود بیست‌وپنج قطعه شعر را شامل می‌شوند. ما نتوانسته‌ایم گوینده یا شهرت دقیق آن‌ها را تعیین کنیم. بااین‌حال، توانسته‌ایم عصر آن‌ها را، ولو به‌طور اجمالی، مشخص کنیم؛ زیرا بیشتر آن‌ها توسط [[ابن شهرآشوب، محمد بن علی|ابن شهرآشوب]] در کتاب [[مناقب آل أبي‌طالب(ع)|مناقب]] وی نقل شده‌اند. ازآنجاکه وی در سال ۵۸۸ هجری وفات یافته، قطعاً سرایش این اشعار از قرن ششم هجری فراتر نمی‌رود و ما ترجیح می‌دهیم که آن‌ها سروده شاعران قرن ششم باشند...<ref>ر.ک: مقدمه نویسنده، ص21</ref>.


==ساختار و محتوا==
==ساختار و محتوا==
* [[محمّدصادق کرباسی]] در اثر حاضر، بعد از توضیحاتی درباره اوضاع قرن ششم هجری قمری از نظر سیاسی و اجتماعی و ادبی، تعداد 131 قطعه از اشعار شاعران این قرن را به‌ترتیب الفبایی قافیه‌ها، ثبت کرده است<ref>ر.ک: متن کتاب، ص29-307</ref>. همچنین نویسنده بعد از خاتمه، دو استدراک کوتاه بر اشعار شاعران قرن پنجم و قرن سوم هجری قمری مرقوم نموده است<ref>ر.ک: همان، ص326-327</ref>.
* [[کرباسی، محمد صادق|محمّدصادق کرباسی]] در اثر حاضر، بعد از توضیحاتی درباره اوضاع قرن ششم هجری قمری از نظر سیاسی و اجتماعی و ادبی، تعداد 131 قطعه از اشعار شاعران این قرن را به‌ترتیب الفبایی قافیه‌ها، ثبت کرده است<ref>ر.ک: متن کتاب، ص29-307</ref>. همچنین نویسنده بعد از خاتمه، دو استدراک کوتاه بر اشعار شاعران قرن پنجم و قرن سوم هجری قمری مرقوم نموده است<ref>ر.ک: همان، ص326-327</ref>.


==نمونه مباحث==
==نمونه مباحث==
خط ۴۰: خط ۴۰:
** توضیحات واژگان و اصطلاحات:
** توضیحات واژگان و اصطلاحات:
# این ابیات از عبدالملک (ابوالغمر) بعلبکی است که در حدود سال ۵۵۱ق، درگذشت. این شعر، بخشی از قطعه‌ای است که او در توسل به خداوند متعال از طریق محمد و اهل بیتش سروده است.
# این ابیات از عبدالملک (ابوالغمر) بعلبکی است که در حدود سال ۵۵۱ق، درگذشت. این شعر، بخشی از قطعه‌ای است که او در توسل به خداوند متعال از طریق محمد و اهل بیتش سروده است.
# منابعی که این ابیات از آنها نقل شده‌اند، عبارتند از: "مناقب آل أبي‌طالب: ۳۲۲/۱" و "أعيان الشيعة: ۷۳/۸".
# منابعی که این ابیات از آنها نقل شده‌اند، عبارتند از: "[[مناقب آل أبي‌طالب(ع)|مناقب آل أبي‌طالب]]: ۳۲۲/۱" و "أعيان الشيعة: ۷۳/۸".
# یوم عَبوس: به معنای سخت و دشوار است.
# یوم عَبوس: به معنای سخت و دشوار است.
# وصیّ محمد(ص)، منظور از آن، [[امام علی(ع)]] است.
# وصیّ محمد(ص)، منظور از آن، [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]] است.
# ابناهما: منظور از این دو، حسن و حسین(ع) هستند.
# ابناهما: منظور از این دو، [[امام حسن علیه‌السلام|حسن]] و [[امام حسین علیه‌السلام|حسین(ع)]] هستند.
# الأمر الْغَمُوسُ: به معنای کار دشوار و سخت است.
# الأمر الْغَمُوسُ: به معنای کار دشوار و سخت است.
# الْيمِينُ الغَمُوسُ: سوگندی است که فرد را به گناه و سپس به آتش می‌کشاند و گفته شده که این عبارت به معنای سوگندی است که هیچ استثنایی در آن نیست و شاید مناسب‌تر همین باشد که با سوگند دادن به حق محمد و خاندان او، در دعایش به درگاه الهی اصرار می‌ورزد<ref>ر.ک: همان، ص121</ref>.
# الْيمِينُ الغَمُوسُ: سوگندی است که فرد را به گناه و سپس به آتش می‌کشاند و گفته شده که این عبارت به معنای سوگندی است که هیچ استثنایی در آن نیست و شاید مناسب‌تر همین باشد که با سوگند دادن به حق محمد و خاندان او، در دعایش به درگاه الهی اصرار می‌ورزد<ref>ر.ک: همان، ص121</ref>.