استناد نهج‌البلاغة (ترجمه عطاردی): تفاوت میان نسخه‌ها

جز
جایگزینی متن - 'شریف‌الرضی، محمد بن حسین' به 'شریف‌ رضی، محمد بن حسین'
جز (جایگزینی متن - 'استناد نهج‌البلاغه (ابهام زدایی)' به 'استناد نهج‌البلاغه (ابهام‌زدایی)')
جز (جایگزینی متن - 'شریف‌الرضی، محمد بن حسین' به 'شریف‌ رضی، محمد بن حسین')
خط ۳۵: خط ۳۵:
یکى از شبهات درباره نهج‌البلاغه این است که سيدرضى اسناد خطب و رسائل را ذکر نکرده، از اين‌رو اعتبار آن با ترديد مواجه است؛ لذا برخى مى‌گویند، نهج‌البلاغه کتابى است، مرسل و قابل استناد فقهى نيست و سخنانى از این دست.
یکى از شبهات درباره نهج‌البلاغه این است که سيدرضى اسناد خطب و رسائل را ذکر نکرده، از اين‌رو اعتبار آن با ترديد مواجه است؛ لذا برخى مى‌گویند، نهج‌البلاغه کتابى است، مرسل و قابل استناد فقهى نيست و سخنانى از این دست.


پژوهشگران عرصه نهج‌البلاغه کوشش‌هاى عالمانه و ارجمندى را در پاسخ این پرسش به انجام رسانده‌اند، آنان مصادر نهج‌البلاغه را پيش از [[شریف‌الرضی، محمد بن حسین|سيد‌ ‎رضى]] و پس از آن استخراج کرده و نشان داده‌اند. از جمله این آثار، کتاب حاضر است. نویسنده در این اثر نخست در چگونگى جمع‌آورى نهج‌البلاغه و اثبات استناد کلمات نهج‌البلاغه به [[امام على(ع)|حضرت امیر]] مباحثى را مطرح مى‌کند و از پاره‌اى شبهات، که نهج‌البلاغه را به ديگران منسوب مى‌کند، پاسخ مى‌گوید. پس از آن مدارک نهج‌البلاغه را از منابع شيعى و سنى که پيش از سيدرضى نگارش شده، معرفى مى‌کند.
پژوهشگران عرصه نهج‌البلاغه کوشش‌هاى عالمانه و ارجمندى را در پاسخ این پرسش به انجام رسانده‌اند، آنان مصادر نهج‌البلاغه را پيش از [[شریف‌ رضی، محمد بن حسین|سيد‌ ‎رضى]] و پس از آن استخراج کرده و نشان داده‌اند. از جمله این آثار، کتاب حاضر است. نویسنده در این اثر نخست در چگونگى جمع‌آورى نهج‌البلاغه و اثبات استناد کلمات نهج‌البلاغه به [[امام على(ع)|حضرت امیر]] مباحثى را مطرح مى‌کند و از پاره‌اى شبهات، که نهج‌البلاغه را به ديگران منسوب مى‌کند، پاسخ مى‌گوید. پس از آن مدارک نهج‌البلاغه را از منابع شيعى و سنى که پيش از سيدرضى نگارش شده، معرفى مى‌کند.


نویسنده در ابتداى مطالبش به منابع مختلف استناد کرده و شبهه عدم صدور نهج‌البلاغه از [[امام على(ع)]] را سخنى گزاف مى‌داند؛ به عنوان مثال: ابن ابى‌الحديد در شرح خطبه «شقشقية» به روايت از استادش ابوالخير مصدق بن شبيب واسطى (605ق/ 1208م) چنين گوید: «اين خطبه [شقشقيه] را بر ابومحمد عبداللّه بن احمد معروف به ابن‌ الخشاب خواندم... و به او گفتم: آيا تو بر این گمان هستى که این خطبه ساختگى است و از آن على(ع) نيست، ابن‌ الخشاب گفت: به خدا نه، من بر این باورم که این کلام از على(ع) مى‌باشد، هم چنان که در صداقت و راستى تو يقين دارم. واسطى گفت: که به ابن‌ الخشاب گفتم: گروهى بر این زعم هستند که این خطبه از پرداخته‌هاى رضى رحمه‌اللّه تعالى باشد، ابن‌ الخشاب گفت: کلام رضى و غير رضى را کى توانايى چنين دم روحانى و اسلوب باشد ما بر رسائل رضى آگاهيم و سبک و روش نگارش او را در نظم و نثر سنجيده‌ايم و این کلام در مقايسه با آن کلام در هيچ مورد قابل خلط و تشابه نيست».
نویسنده در ابتداى مطالبش به منابع مختلف استناد کرده و شبهه عدم صدور نهج‌البلاغه از [[امام على(ع)]] را سخنى گزاف مى‌داند؛ به عنوان مثال: ابن ابى‌الحديد در شرح خطبه «شقشقية» به روايت از استادش ابوالخير مصدق بن شبيب واسطى (605ق/ 1208م) چنين گوید: «اين خطبه [شقشقيه] را بر ابومحمد عبداللّه بن احمد معروف به ابن‌ الخشاب خواندم... و به او گفتم: آيا تو بر این گمان هستى که این خطبه ساختگى است و از آن على(ع) نيست، ابن‌ الخشاب گفت: به خدا نه، من بر این باورم که این کلام از على(ع) مى‌باشد، هم چنان که در صداقت و راستى تو يقين دارم. واسطى گفت: که به ابن‌ الخشاب گفتم: گروهى بر این زعم هستند که این خطبه از پرداخته‌هاى رضى رحمه‌اللّه تعالى باشد، ابن‌ الخشاب گفت: کلام رضى و غير رضى را کى توانايى چنين دم روحانى و اسلوب باشد ما بر رسائل رضى آگاهيم و سبک و روش نگارش او را در نظم و نثر سنجيده‌ايم و این کلام در مقايسه با آن کلام در هيچ مورد قابل خلط و تشابه نيست».


ابن ابى‌الحديد در جاى ديگر گوید: «گروهى از پيروان هوى و هوس بر این گمانند که بخش عمده «نهج‌البلاغه» ساخته و پرداخته جمعى از سخن‌دانان شيعى مى‌باشد و کلامى نو است و چه بسا بخشى از آن را از ساخته‌ها و تراوشات خامه [[شریف‌الرضی، محمد بن حسین|سيد‌ ‎رضى]] و ديگران دانسته‌اند. اما این گروه، مردم متعصبى هستند که عصبيت چشم دل آنان را نابينا گردانيده و از راه استوار و طريق مستقيم منحرف گشته‌اند و از روى کجروى و قلت معرفت و عدم آشنايى به سخن سنجى به بيراهه رفته‌اند».
ابن ابى‌الحديد در جاى ديگر گوید: «گروهى از پيروان هوى و هوس بر این گمانند که بخش عمده «نهج‌البلاغه» ساخته و پرداخته جمعى از سخن‌دانان شيعى مى‌باشد و کلامى نو است و چه بسا بخشى از آن را از ساخته‌ها و تراوشات خامه [[شریف‌ رضی، محمد بن حسین|سيد‌ ‎رضى]] و ديگران دانسته‌اند. اما این گروه، مردم متعصبى هستند که عصبيت چشم دل آنان را نابينا گردانيده و از راه استوار و طريق مستقيم منحرف گشته‌اند و از روى کجروى و قلت معرفت و عدم آشنايى به سخن سنجى به بيراهه رفته‌اند».


برخ از ادله‌اى که نویسنده در صحت نهج‌البلاغه ذکر کرده است؛ به طور خلاصه عبارت است از:
برخ از ادله‌اى که نویسنده در صحت نهج‌البلاغه ذکر کرده است؛ به طور خلاصه عبارت است از:
خط ۵۰: خط ۵۰:
به هر روى نویسنده به بررسى سند یک یک خطبه‌ها، نامه‌ها و کلمات قصار نهج‌البلاغه پرداخته و در آن‌ها نشان هر یک روايت به صورت مستقل در چندين کتاب يا رساله ارائه شده است.
به هر روى نویسنده به بررسى سند یک یک خطبه‌ها، نامه‌ها و کلمات قصار نهج‌البلاغه پرداخته و در آن‌ها نشان هر یک روايت به صورت مستقل در چندين کتاب يا رساله ارائه شده است.


پاسخ به شبهات از ديگر بخش‌هاى خواندنى کتاب است که نویسنده با دقت و درايت آن‌ها را سامان داده است. از جمله شبهاتى که امتياز على‌خان درصدد پاسخ به آن برآمده «وجود کلمه وصىّ و وصايت در نهج‌البلاغه» است. وى در پاسخ بدين شبهه به همین بسنده مى‌کند که این دو واژه نه واژه‌هایى پديد آمده يا معنا يافته در عصر [[شریف‌الرضی، محمد بن حسین|سيد‌ ‎رضى]]، بلکه واژه‌هایى است که در عصر وحى کاربرد و معنا داشته است. مراجعه‌اى اندک به آيات قرآن، احاديث نبوى مشتمل بر این واژه‌ها، اشعار شاعران غيرشيعى و يا شيعى، خواننده را از هر توضيحى در این خصوص بى‌نياز خواهد ساخت.
پاسخ به شبهات از ديگر بخش‌هاى خواندنى کتاب است که نویسنده با دقت و درايت آن‌ها را سامان داده است. از جمله شبهاتى که امتياز على‌خان درصدد پاسخ به آن برآمده «وجود کلمه وصىّ و وصايت در نهج‌البلاغه» است. وى در پاسخ بدين شبهه به همین بسنده مى‌کند که این دو واژه نه واژه‌هایى پديد آمده يا معنا يافته در عصر [[شریف‌ رضی، محمد بن حسین|سيد‌ ‎رضى]]، بلکه واژه‌هایى است که در عصر وحى کاربرد و معنا داشته است. مراجعه‌اى اندک به آيات قرآن، احاديث نبوى مشتمل بر این واژه‌ها، اشعار شاعران غيرشيعى و يا شيعى، خواننده را از هر توضيحى در این خصوص بى‌نياز خواهد ساخت.


گروهى ديگر کوشيده‌اند که طولانى بودن خطبه‌ها را دليلى بر نادرستى انتساب به مولاى متّقيان جلوه دهند، اما واقعيت این است که کوتاهى يا بلندى یک گفتار نه مى‌تواند، دليلى بر درستى انتساب آن به یک سخنور باشد و نه دليلى بر نادرستى انتساب آن، به ویژه آن که خطبه از امیر سخنوران و میدان‌دار فصاحت و بلاغت رسيده باشد که مى‌داند کجا جاى کوتاه گفتن و کجا جاى طولانى گفتن است.
گروهى ديگر کوشيده‌اند که طولانى بودن خطبه‌ها را دليلى بر نادرستى انتساب به مولاى متّقيان جلوه دهند، اما واقعيت این است که کوتاهى يا بلندى یک گفتار نه مى‌تواند، دليلى بر درستى انتساب آن به یک سخنور باشد و نه دليلى بر نادرستى انتساب آن، به ویژه آن که خطبه از امیر سخنوران و میدان‌دار فصاحت و بلاغت رسيده باشد که مى‌داند کجا جاى کوتاه گفتن و کجا جاى طولانى گفتن است.
خط ۶۸: خط ۶۸:
ه: بررسى اقوال محققان که با شريف مرتضى و [[شریف الرضی، محمد بن حسین|شريف رضى]] معاصر بوده‌اند.
ه: بررسى اقوال محققان که با شريف مرتضى و [[شریف الرضی، محمد بن حسین|شريف رضى]] معاصر بوده‌اند.


و: بررسى اسناد و مدارک «نهج‌البلاغه» از منابع شيعى و سنى که پيش از [[شریف‌الرضی، محمد بن حسین|سيد‌ ‎رضى]] بوده است.
و: بررسى اسناد و مدارک «نهج‌البلاغه» از منابع شيعى و سنى که پيش از [[شریف‌ رضی، محمد بن حسین|سيد‌ ‎رضى]] بوده است.


ز: نام راویان و ناقلان سخنان امام(ع).
ز: نام راویان و ناقلان سخنان امام(ع).