بلاغت حافظ: تفاوت میان نسخه‌ها

با وجود فصل مشترک بیشتر گفتگوها حول محور [[حافظ، شمس‌الدین محمد|حافظ]]، بر سر این نکته که [[حافظ، شمس‌الدین محمد|حافظ]] چه گفته و چگونه گفته، کمتر تمرکز شده است؛ البته گاهی صحبت‌هایی در خصوص فنون شعری حافظ مطرح شده که آنها هم بیشتر بر صنایع ادبی متکی بوده‌اند و فقط به این نکته پرداخته‌اند که برای مثال فلان ترکیبش تشبیه مضمر دارد یا تعداد ایهام‌ها در شعرش فلان اندازه است و ..... .

الف) ایهام حافظ فقط به تعریف کلاسیکی که از این صنعت در کتب بلاغی ذکر شده، محدود نمی‌شود. تشبیه و استعاره و ایهام و .... مختص به حافظ نیست و شاید حتی بتوان در برخی موارد شاعرانی دیگر چون خاقانی را از لحاظ برخورداری از صنایع ادبی غنی‌تر از شعر حافظ یافت. اساساً چندپهلویی و چندمعنایی یکی از عناصر تشکیل‌دهندۀ گفتمان ادبی به شمار می‌رود؛ ولی [[حافظ، شمس‌الدین محمد|حافظ]] حتی همان ایهام را با رندانه‌ترین طرز ممکن به کار گرفته است؛ یعنی آگاهانه تلاش کرده هر ایهام را تا حد ممکن با دیگر اجزای شعر پیوند دهد و افقی که در مقابل مخاطب خود می‌گشاید را تا بدان‌جایی گسترش داده که بعضاً تمرکز حواس خودمان را در راه رسیدن به یک جمع‌بندی ساده هم از دست می‌دهیم. ب) ایهام و استعاره از انواع تشبیه به شمار می‌روند. یکی از اساسی‌ترین ارکان صنعت تشبیه، وجه شبه است. پس باید دید چه وجه شبهی باعث می‌شود مثلاً چهرۀ معشوق به ماه تشبیه شود؟ به لحاظ منطقی باید ارتباطی بین وجه شبه و مشبه‌به وجود داشته باشد. بین اشعار فارسی کمتر شعری را می‌توان یافت که به اندازۀ غزل [[حافظ، شمس‌الدین محمد|حافظ]] تعبیرها و تفسیرهای متنوعی را به خودش جلب کرده باشد.