الجامع لشعب الإيمان: تفاوت میان نسخه‌ها

'''الجامع لشعب الإيمان'''، اثر حافظ ابوبکر احمد بن حسین بیهقی (348- 458ق)، کتابی است در بیان شعب و فروع ایمان که با تحقیق و تخریج عبدالعلی عبدالحمید حامد منتشر شده است.

ذکر این کتاب در مؤلفات بیهقی آمده است. گاهی برخی از قدما، نام کتاب را خلاصه و تحت عنوان «شعب الإيمان» از آن یاد کرده‌اند. در «منتخب سياق نيسابور»، نام آن «الجامع لشعب الإيمان» آمده است، اما متأخرین، معمولا با نام کامل «الجامع المصنف في شعب الإيمان» آن را ذکر کرده‌اند. بیهقی نیز خود با اسم «الجامع» به آن اشاره نموده است<ref>ر.ک: همان</ref>.

آنچه باعث پی بردن به اهمیت کتاب می‌شود، توجه به این نکته است که بیهقی آن را پس از آثاری همچون «السنن الكبری»، «المدخل»، «الأسماء و الصفات»، «الإيمان»، «القدر»، «الرؤية» و... نوشته است. همچنین اینکه برخی از ابواب کتاب «الزهد»، بر مبنای برخی از ابواب این کتاب، به رشته تحریر درآمده است<ref>ر.ک: همان، ص56-57</ref>.

انگیزه تألیف کتاب این بود که بیهقی کتابی از فقیه شافعی ابوعبدالله حلیمی تحت عنوان «المنهاج» که پیرامون شعب و فروع ایمان نوشته شده بود را ملاحظه نمود و آن را تحسین کرد و با توجه به مباحث و مناظراتی که در عصر وی در جریان بود، به ضرورت نوشتن چنین کتابی در بیان اصول اولیه دین، از جمله معنای ایمان، چگونگی افزایش و کاهش ایمان، مخلوق یا غیر مخلوق بودن قرآن و... پی برد، ولذا اقدام به نگارش آن نمود<ref>ر.ک: همان، ص57</ref>.

حلیمی «المنهاج» را در دوازده باب، تنظیم نموده<ref>ر.ک: همان، ص59</ref> و بیهقی نیز در تألیف کتاب خویش، از روش حلیمی پیروی نموده و کتاب خود را بر همان ابواب و فروع، تنظیم کرده است؛ با این تفاوت که حلیمی در نگارش اثر خویش، از روش متکلمان در بهره‌گیری از دلایل عقلی و براهین منطقی استفاده کرده و احادیث را بدون سند ذکر کرده است، درحالی‌که بیهقی، پیرو طریقت محدثین بوده و برای اثبات اقوال، از احادیث مستند، یاری جسته است<ref>ر.ک: همان، ص64</ref>.