مخطوطات في الأمثال العربية: تفاوت میان نسخه‌ها

| پیش از =  

}}

==الجوهرة في الأمثال==

نویسنده، مطالب را با سخنانی از پیامبر اکرم(ص) آغاز نموده، سپس به مثل‌های علما پرداخته است. در ادامه از امثال اکثم بن صیفی و بزرگمهر سخن به میان آورده است. امثال عرب که توسط ابوعبیده روایت شده، به‌همراه موارد مشابه از مثل‌های عامیانه، همچنین مثل‌هایی که شاعران دوران جاهلیت و اسلام در اشعار خود استفاده کرده‌اند، دیگر مطالب را به خود اختصاص داده است<ref>ر.ک: متن کتاب، همان، ص18</ref>.

در این نوشتار که به امثال اختصاص یافته، الفاظ و عبارات کوتاه و مختصر به‌عنوان مثل گردآوری شده که بالغ بر یک‌هزار مورد است<ref>ر.ک: همان، ص200</ref>.

اشتمال این اثر بر سخنان حکیمانه، پندآمیز و مطالبی در سیاست‌ورزی موجب شده است تا سلاطین و امرا به آن توجه ویژه نموده و همواره در دسترس داشته باشند<ref>ر.ک: همان، ص200؛ مقدمه محقق، همان، ص8-9</ref>.

==كتاب أفعل==

این اثر، به مجموعه‌ای از امثال بر وزن کلمه «أفعل» اختصاص یافته که در حقیقت گونه‌ای از انواع مثل بشمار آمده است<ref>ر.ک: مقدمه محقق، همان، ص12</ref>.

==الكلم الروحانية في الحكم اليونانية==

این کتاب به سخنان حکمت‌آمیز فلاسفه یونان اختصاص یافته و نویسنده آن را به درخواست دوست خود ابومنصور ابراهیم بن علی دیورا به نگارش درآورده است.

==رسالة الأمثال البغدادية التي تجري بين العامة==

رساله یادشده که به امثال اختصاص یافته است، در حقیقت لهجه و گویش عامیانه عربی در قرن چهارم هجری قمری را در خود جای داده است.

==كتاب الأمثال==

این کتاب، مشتمل بر بیش از یک‌صد باب است. نویسنده در هر باب آنچه را از قرآن در معنای موضوع آن وارد شده، آورده است، سپس در پی آن خبر منقول، سخن عرب و خاصه و عامه و شعر را در آن مورد ذکر کرده است<ref>ر.ک: همان، ص21</ref>.

==نوابغ الكلم==

این اثر، مشتمل بر سخنان کوتاه، حکمیانه، پندآمیز و به‌صورت آهنگین (مسجع) است که بر اساس موضوع یا ایده‌ای تنظیم نشده است<ref>ر.ک: بهیجه باقر الحسنی، ص42</ref>. در برخی از منابع از این اثر با عنوان «الكلم النوابغ» یاد شده است<ref>ر.ک: سرکیس، یوسف الیان‏، ج1، ص975-976؛ صالحیه، محمد عیسى، ج‏3، ص114</ref>. گفته شده است که تاریخ نگارش این اثر پس از سال 512ق، است<ref>ر.ک: حسینی، بهیجه، ص837-838</ref>.

==كتاب الفريدة في الأمثال و الآداب==

لازم به ذکر است که نویسنده علاوه بر اختصار کتاب در مواردی در برخی از کلمات تصرف نموده و تغییر داده است. وی در باب نخست که به فضیلت علم و عقل اختصاص یافته، عبارت «و العمل به أکمل شرف» ذکر کرده است؛ درصورتی‌که این عبارت در کتاب اصلی، «و العمل به أجل شرف» آمده است.

==كتاب الرموز==

نوشتار حاضر از کهن‌ترین آثاری است که به موضوع عادات عرب‌های جاهلی و خرافات آنان پرداخته است<ref>ر.ک: سزگین، فؤاد، ج1، ص263</ref>؛ عادات و خرافاتی که در کتب ادب عرب به‌عنوان اوابد مطرح شده است.