اندیشه‌ی ابن خلدون؛ عصبیت و دولت: تفاوت میان نسخه‌ها

مقدمه‌ی کتاب ابن خلدون از حیث بحث و مطالعه اشباع شده است اگرچه بخش عمده‌ی ابهامی که ابن خلدون پژوهان با آن روبه رو هستند از خود مقدمه‌ی ابن خلدون سرچشمه می گیرد. چون جملات سربسته و واژگان بدون شرح و ترکیب های پیچیده‌ای که هر پژوهشگری را گیج و منگ می‌کند در آن فراوان است. ابن خلدون پژوهان اکثرا برای تأکید بر اصالت اندیشه‌ها و نوآوری نظریه‌های او و برای ستایش از وی به عنوان اندیشمندی مبتکر که هیچ یک از پیشینیان، چه یونانی و چه مسلمان، بر او پیشی نگرفته اند به بسیاری از آرای وی روی آورده اند که در حوزه‌ی سیاست و اجتماع و اقتصاد گفته است. بسیاری از کسانی که این راه را برگزیده اند به یقین معتقدند که اندیشه‌ی بشری تنها زمانی متوجه حقایق اجتماعی و سیاسی کشف شده توسط ابن خلدون شد که مقدمه‌ی او پس از پنج سده از زمان مرگش به چاپ رسیده بود. و بدین ترتیب آنان وقتی به یادآوری آرای ابن خلدون می‌پردازند ذهنشان به سوی سایر اندیشمندان سمت و سو می گیرد و به دیگر پیشاهنگان بزرگ مطالعات اجتماعی نوین ورهبران مذاهب اجتماعی و اقتصادی دوران حاضر می گراید. خطای روش شناختی از همین جا آب می خورد، خطایی که بسیاری از دوستداران ابن خلدون با اینکه آن را تذکر می دهند در گردابش افتاده اند. و منظور از آن خطا نگرشی است که با دیده‌ی اکنون می نگرد و از مبدأ اندیشه‌ی معاصر می آغازد تا آرا و نظریه‌های اجتماعی و سیاسی و اقتصادی وارده در مقدمه را بفهمد. در حالی که اندیشه‌ی اجتماعی هماره به دوره‌ای که در آن جلوه گر شده و به گرفتاری های مردمان آن دوره وابسته است؛ از این رو، هویت حقیقی خویش و دلالت صحیح خود را از دست خواهد داد، اگر برای فهم آن در پرتو داده‌های دوره‌ای دیگر بکوشیم که تفاوت گسترده‌ای با آن دوره دارد؛ همچون تفاوت آشکار و ملموسی که میان همه‌ی حوزه‌های دوره‌ی میانه با دوره‌ی معاصر وجود دارد. این درست همان نکته‌ای است که ابن خلدون در باب آن هشدارمان می دهد، آن گاه که با قدرت پای می فشارد که «از اغلاط پوشیده‌ی تاریخ، از یاد بردن این اصل است که احوال امت ها و نسل‌ها در نتیجه‌ی تبدل و تغییر اعصار و گذشت روزگار تغییر می‌پذیرد».<ref> [https://www.historylib.com/books/2395 ر.ک: کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران] </ref>