بررسی تاریخی امیران شیعی حرمین شریفین از آغاز تا حکومت آل‌سعود: تفاوت میان نسخه‌ها

'''بررسی تاریخی امیران شیعی حرمین شریفین از آغاز تا حکومت آل سعود''' تألیف سید محمود سامانی، تحقیق پیش رو به سیر اجمالی امارت امیران شیعی در حرمین، از آغاز تا تسلط آل سعود بر حجاز، اختصاص دارد. همچنین با آشنایی و درک بهتر از وضعیت حضور شیعیان در حرمین شریفین و نقش آنان در تاریخ پرآوازه ی اسلام، به برخی از ابهامات پاسخ داده و زمینه ی پژوهش های جدیدی را در این حوزه فراهم می نماید.

حرمین شریفین، خاستگاه اسلام و تشیع بود و بی تردید نخستین شیعیان، در مدینه منوره می زیستند. با رحلت رسول خدا و شکل گیری جریان سقیفه، اهل بیت(ع) تا سال 35 هجرت، از خلافت بازماندند. در این بازه زمانی، فتوحات گسترش یافت و برخی شیعیان، ضمن شرکت و نقش آفرینی در آن ها، در مناطق فتح شده مانند شهرهای عراق، ساکن شدند؛ همچنین عده ای دیگر از شیعیان، مناطق دیگر نظیر شامات و مصر را برای سکونت انتخاب کردند. هرچند با خلافت امیر مؤمنان علی(ع)، در سال 35 قمری، انتظار می رفت تشیع در حرمین گسترش یابد و به عنوان کانون اصلی تشیع مطرح شود، اما در همین زمان، موج دوم مهاجرت شیعیان به عراق صورت گرفت؛ زیرا آن حضرت به دلایلی ناچار شد مدینه را ترک کند و همراه شیعیان به عراق عزیمت نماید. با استقرار امام در کوفه، کوفه به عنوان کانون شیعه، مطرح شد و این مرکزیت را در دوره‌های بعدی نیز حفظ کرد. از این پس هرچند مدینه همچنان محل سکونت امامان و برخی شاگردان و اصحاب آنان، در دوره خلفای اموی و عباسی، بود، اما با سیاست دشمنی خلفا با اهل بیت(ع) و شیعیان و نیز به کارگیری خویشاوندان و وفاداران به خود در حرمین، این مذهب اصیل و ریشه دار، چندان در این مکان‌های معنوی رشد نکرد؛ البته حضور سادات علوی در آن کانون‌های مقدس، موجب شد تا آنان که به دیده ی غاصب به خلفا می نگریستند، با فراهم شدن حتی کمترین شرایط، از ضعف عباسیان استفاده کنند و با قیام خود، هرچند کوتاه مدت، امارات حرمین را برعهده بگیرند.

با سپری شدن دوره ی اقتدار دستگاه خلافت عباسی، که از حدود پایان ربع اول قرن سوم هجری شروع شد، تدریج کانون‌های قدرت در جهان اسلام متعدد شدند. سادات علوی نیز با تحرکات خود توانستند، از نیمه ی دوم سده ی چهارم هجری تا دوران معاصر، امارت حرمین شریفین را برعهده بگیرند. سادات علوی، دست کم در قرون نخستین اسلامی و تا پیش از تشکیل امارت اشراف، گرایش های شیعی داشتند. با شروع امارت اشراف، در مکه مکرمه و مدینه منوره، آنان تا چند سده به ترتیب مذهب زیدی و امامی داشتند؛ گویا آنان به تدریج تحت فشار دولت‌های نیرومند اهل سنت با نفوذ در حرمین، به مذاهبی چون شافعی، در عصر ممالیک، و بعد حنفی، در عصر عثمانی، روی آوردند.

تحقیق پیش رو به سیر اجمالی امارت امیران شیعی در حرمین، از آغاز تا تسلط آل سعود بر حجاز، اختصاص دارد. همچنین با آشنایی و درک بهتر از وضعیت حضور شیعیان در حرمین شریفین و نقش آنان در تاریخ پرآوازه ی اسلام، به برخی از ابهامات پاسخ داده و زمینه ی پژوهش های جدیدی را در این حوزه فراهم می نماید.<ref> [https://www.historylib.com/books/2388 ر.ک: کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران] </ref>