غایت ابداع؛ منشآت عربی: تفاوت میان نسخه‌ها

'''غایت ابداع؛ منشآت عربی''' اثر افضل‌الدین بدیل بن علی خاقانی شروانی، مصحح محمدرضا ترکی؛ مجموعه منشآت عربی خاقانی که برای نخستین بار در اینجا معرفی می‌شود، علاوه بر نشان دادن چیرگی این سخنور بزرگ بر زبان و نثر فنی عربی و ارائه یکی از نمونه‌های نثرنویسی عالی ایرانیان به این زبان، بیانگر نکات و حقایق تاریخی و اجتماعی ناگفته متعددی درباره زندگی، شخصیت و آثار خاقانی و محیط اجتماعی آذربایجان در قرن ششم هجری است.

مجموعه منشآت عربی خاقانی که برای نخستین بار در اینجا معرفی می‌شود، علاوه بر نشان دادن چیرگی این سخنور بزرگ بر زبان و نثر فنی عربی و ارائه یکی از نمونه‌های نثرنویسی عالی ایرانیان به این زبان، بیانگر نکات و حقایق تاریخی و اجتماعی ناگفته متعددی درباره زندگی، شخصیت و آثار خاقانی و محیط اجتماعی آذربایجان در قرن ششم هجری است.

خاقانی شَروانی سخنور بزرگ قرن ششم از کسانی است که افزون بر هنر نظم در دو زبان شاعری آن روزگار، یعنی عربی و فارسی، در نثر فارسی و عربی نیز صاحب شیوه و سبکی متمایز بوده است. تمامی ویژگی‌های نثر مصنوع و فنّی را در حدَ کمال در نوشته‌های منثور او می‌توان دید.

پیش از این به همت بزرگانی از محققان معاصر بخشی از منشآت فارسی او تصحیح و چاپ شده است، اما از نمونه‌های نثر عربی او، جز آنچه در فقراتی از منشآت فارسی او یا در مقدمه برخی از قصاید عربی او آمده، چیزی منتشر نشده است. انتشار نمونه‌هایی از منشآت عربی خاقانی که اکنون برای نخستین بار صورت می‌گیرد، علاوه بر نشان دادن چیرگی خاقانی بر زبان و نثر فنی عربی و ارائه یکی از نمونه‌های نثرنویسی عالی ایرانیان به این زبان، بیانگر نکات و حقایق تاریخی و اجتماعی متعددی از جمله در مورد زندگی و شخصیت دو مخاطب کمابیش گمنام، اما مهم این نامه‌هاست.

اطلاعاتی درباره محیط اجتماعی آذربایجان در قرن ششم و صنعت کاغذسازی در ایران آن روزگار و نکات ارزشمندی درباره خود شاعر؛ به‌ویژه مذهب فقهی و سال وفات او و ..... از دریافت‌های ارزشمندی است که به برکت این دو مکتوب برای نخستین بار در اینجا مورد بررسی قرار گرفته است. رفع ابهام از هویت مؤیدالدین، فرزند بزرگ خاقانی، آشنایی با چهارده بیت عربی و سه بیت فارسی از سخن‌دان شروان که در جای دیگری نیامده و تنها در این متن دیده می‌شود. اشاره به چند ضرب‌المثل کهن فارسی و عربی و تصحیح عباراتی از منشآت فارسی خاقانی به کمک این متن و اطلاعاتی درباره اقوام و زبان‌های رایج آن روزگار که اینک چه‌بسا از یادها رفته‌اند، از جمله غوریان و زبان و نسب آنها و زابلی‌ها و خلج‌ها و زبان و نسب‌شان و دقایق ادبی و لغوی بسیار .... از جمله نکات مقدمه و تعلیقات کتاب است.