۱۵٬۴۹۱
ویرایش
ابن شحنه، ابوالوليد محب‌الدين محمد بن محمد (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۸ اوت ۲۰۲۳، ساعت ۱۴:۰۱
، ۸ اوت ۲۰۲۳بدون خلاصۀ ویرایش
(صفحه‌ای تازه حاوی «{{جعبه اطلاعات زندگی‌نامه | عنوان = ابن شحنه، ابوالوليد محب‌الدين محمد بن محمد | تصویر = NUR00000.jpg | اندازه تصویر = | توضیح تصویر = | نام کامل = ابوالوليد محب‌الدين محمد بن محمد بن محمد بن محمود | نامهای دیگر = | لقب = ابوالوليد | تخلص = | نسب...» ایجاد کرد) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات زندگی‌نامه | {{جعبه اطلاعات زندگی‌نامه | ||
| عنوان = ابن شحنه، | | عنوان = ابن شحنه، ابوالولید محب‌الدین محمد بن محمد | ||
| تصویر = NUR00000.jpg | | تصویر = NUR00000.jpg | ||
| اندازه تصویر = | | اندازه تصویر = | ||
| توضیح تصویر = | | توضیح تصویر = | ||
| نام کامل = | | نام کامل = ابوالولید محب‌الدین محمد بن محمد بن محمد بن محمود | ||
| نامهای دیگر = | | نامهای دیگر = | ||
| لقب = | | لقب = ابوالولید | ||
| تخلص = | | تخلص = | ||
| نسب = بنو شحنه | | نسب = بنو شحنه | ||
| خط ۳۰: | خط ۳۰: | ||
| مشایخ = | | مشایخ = | ||
| معاصرین = | | معاصرین = | ||
| شاگردان = | | شاگردان = عزالدین حاضری و بدرالدین بن سلامه در حلب، ابن قاضى شهبه در شام و ابن همام و ابن عبیدالله در مصر | ||
| اجازه اجتهاد از = ابن منصور وانفى | | اجازه اجتهاد از = ابن منصور وانفى | ||
| درجه علمی = اجتهاد، ادیب | | درجه علمی = اجتهاد، ادیب | ||
| خط ۳۷: | خط ۳۷: | ||
| علایق پژوهشی = | | علایق پژوهشی = | ||
| سبک نوشتاری = | | سبک نوشتاری = | ||
| آثار = 1- روض المناظر ( الناظر | | آثار = 1- روض المناظر ( الناظر یا النواظر ) فى اخبار الاوائل و الاواخر؛ | ||
2- منظومة ابن الشحنة فى المعانى و | 2- منظومة ابن الشحنة فى المعانى و البیان و البدیع یا ارجوزة فى البیان یا الارجوزة البیانیة یا منظومة فى البلاغة؛ | ||
| وبگاه = | | وبگاه = | ||
| خط ۴۵: | خط ۴۵: | ||
}} | }} | ||
''' ابن شحنه، | '''ابن شحنه، ابوالولید محب‌الدین محمد بن محمد بن محمد بن محمود''' (749- 815ق/1348-1412م)، ادیب، فقیه، مورخ و قاضى حنفى مذهب. | ||
== اِبْن‌ِ شِحْنه== | == اِبْن‌ِ شِحْنه== | ||
اِبْن‌ِ شِحْنه، عنوان چند تن از | اِبْن‌ِ شِحْنه، عنوان چند تن از قاضیان و مورخان ترک نژاد حلب در سدة 9ق/15م. نیای آنان، حسام‌الدین محمود بن خُتلو (د 616ق/ 1219م)، از امیران دولت الصالح اسماعیل زنگى در حلب، شحنگى آن دیار را برعهده داشت و این خاندان به وی منسوب شده‌اند. حسام الدین در 615ق در حلب مدرسه و مسجدی ساخت و آن مدرسه هنوز به نام مدرسه بنى شحنه معروف است. گذشته از آن، اوقافى که افراد این خاندان از خود برجای نهادند و نیز آثار و تألیفات علمى برجای مانده از آنان، بر توجه این خاندان به علم گواهى دارد. ابوالولید یکی از آنان می‌باشد که در زمینه فقه، تاریخ و ادبیات آثاری از خود برجای گذاشته است. | ||
در | |||
==تولد و تحصیل== | ==تولد و تحصیل== | ||
ابوالولید او در حلب زاده شد و به سرپرستى پدرش کمال‌الدین محمد (د 776ق/1374م) فقیه حنفى پرورش یافت و به آموختن و حفظ قرآن پرداخت. عبدالغفور یکى از 3 برادر وی در جوانى به قتل رسید، اما 2 برادر دیگرش عبدالرحمان و على و نیز خود وی مدتى منصب قضا داشتند. | |||
==استادان== | ==استادان== | ||
از استادان | از استادان ابوالولید، جز سید عبدالله کس دیگری شناخته نیست. اما مسلم است که نزد استادان حلب و دانشمندانى که از جاهای دیگر بدانجا مى‌آمدند، دانش آموخت. همچنین در حیات پدر، به شوق دانش اندوزی رهسپار دمشق و قاهره شد و هنوز به سن بلوغ نرسیده بود که از جانب ابن منصور وانفى اجازة افتاء و تدریس یافت. | ||
==مناصب و فعالیت‌ها== | ==مناصب و فعالیت‌ها== | ||
در 777ق پس از مرگ پدر بار دیگر به قاهره سفر کرد و در مدرسه صرغتمشیه رحل اقامت افکند. اندکى بعد چندان پرآوازه شد که با تأیید شیخ اکمل‌الدین و شیخ سراج‌الدین از جانب ملک الاشرف شعبان، سلطان مملوک مصر به جای جمال‌الدین ابراهیم بن محمد بن عدیم (د 787ق) به منصب قضای مذهب حنفى در حلب گمارده شد، اما اندکى بعد از آن مقام عزل گردید. با اینهمه تا 793ق/1391م که سلطان الظاهر برقوق به حلب وارد شد، بارها به این مقام منصوب و سپس معزول گردید، اما سالهای 766 و 767ق که سیوطى برای تعیین وی به منصب قضا ذکر نموده است، بعید به نظر مى‌رسد. | |||
احراز مقام قضا از جانب سلاطین مملوک بیانگر منزلت وی نزد آنان بوده است و اگر گاهى معزول مى‌شده یا با قهر سلطان جدید رو به رو مى‌گشته، به سبب سخت‌گیری سلطان جدید بر مصاحبان و گماشتگان سلطان پیشین بوده است. او از جمله معدود عالمانى است که پس از فتح حلب (804 - 805ق) به دست تیمور، جان سالم به دربرد. وی خود داستان ملاقاتش را با تیمور نقل کرده که چگونه با پاسخ زیرکانه‌اش به پرسش تیمور، در باب کشته شدگان 2لشکر، مورد لطف و تحسین تیمور قرار گرفت. همچنین پس از ورود سلطان برقوق به حلب (793ق) بلافاصله از منصب قضا عزل و محبوس شد و اموالش مصادره گردید، اما با پایمردی محمود، استادالدار سلطان از مرگ نجات یافت و به ناچار همراه برقوق رهسپار قاهره شد. او پس از 3 سال اقامت در قاهره، به حلب بازگشت و ظاهراً در آنجا به دور از هیاهوی سیاسى به تدریس پرداخت. با آغاز حکومت الناصر فرج بن برقوق، محب الدین در ابتدا به وی پیوست، اما هنگامى که جکم (د 854ق) نیابت حلب را به دست آورد، از الناصر روی برتافت و به وی که از مخالفان الناصر بود، پیوست و از الطاف او بهره‌مند گردید. به همین سبب مورد غضب الناصر قرار گرفت و گریخت، لیکن پس از مدتى رضایت الناصر را به دست آورد و در 809ق از جانب الناصر به منصب قضای حلب انتخاب شد و در 813ق پس از ورود سلطان به حلب بار دیگر به قاهره برده شد. وی در آنجا با مساعدت فتح‌الله، کاتب مخصوص سلطان، به تدریس در مدرسه جمالیه پرداخت. از 814ق به جرگة مصاحبان و ملازمان الناصر در آمد و در سفر به دمشق وی را همراهى کرد. | |||
در | در این زمان که الناصر مواجه با قیام ملک مؤید و نوروز شده بود، وی را به جای ناصرالدین بن عدیم که متمایل به ملک مؤید بود، به قضای مصر گمارد، اما به زودی از کلیة منصب خویش عزل شد. پس از زوال حکومت الناصر و آغاز فرمانروایى مؤید، وی به سبب توجه نوروز بار دیگر به قضای حلب منصوب شد و مدتى نیز در دمشق به تدریس پرداخت و از جملة مصاحبان نایب دمشق شد. | ||
==شاگردان== | ==شاگردان== | ||
در | در این مدت جمع کثیری در شهرهای مختلف به فراگیری علم از وی پرداختند که از این میان، سخاوی از عزالدین حاضری و بدرالدین بن سلامه در حلب، ابن قاضى شهبه در شام و ابن همام و ابن عبیدالله در مصر نام برده است. آنچه در مورد فقاهت او جالب توجه است، گفتة فرزند اوست که مى‌گوید محب‌الدین در مذهب حنفى اجتهاد مى‌کرده و به آنچه در مى‌یافته، عمل مى‌کرده است. او ادیبى چیره‌دست بود و از حسن خط نیز بهره داشت. سخاوی بسیاری از اشعار و نمونه‌ای از نثر وی را ضبط کرده است. | ||
==آثار== | ==آثار== | ||
ابن شحنه | ابن شحنه دارای تألیفات بسیاری در زمینه‌های گوناگون چون فقه و تاریخ و ادبیات است: | ||
الف - چاپى: | الف - چاپى: | ||
1. روض المناظر ( الناظر | 1. روض المناظر ( الناظر یا النواظر ) فى اخبار الاوائل و الاواخر که اختصار کتاب المختصر فى تاریخ البشر الوالفدا و ذیلى است بر آن تا 806ق. گویند او خود این کتاب را تلخیص کرد و المبتعى نامید. در میان آثار وی دو عنوان مختصر تاریخ ابى الفدا و مختصر تاریخ المؤید صاحب حماة به چشم مى‌خورد، که مى‌تواند همان روض المناظر باشد، بر این کتاب پسرش ابوالفضل دو ذیل با نامهای اقتطاف الازاهر و نزهة الناظر فى روض المناظر نوشته است. روض المناظر در حاشیة جلدهای 11 و 12 الکامل ابن اثیر بین سالهای 1851-1876م در لیدن/لایپزیگ، همچنین در حاشیة جلدهای 7، 8 و 9 همان کتاب در 1290ق در مصر و در حاشیة مروج الذهب مسعودی در 1303ق در مصر به چاپ رسیده است؛ | ||
2. منظومة ابن الشحنة فى المعانى و | 2. منظومة ابن الشحنة فى المعانى و البیان و البدیع یا ارجوزة فى البیان یا الارجوزة البیانیة یا منظومة فى البلاغة، منظومه‌ای است در بحر رجز در 100 بیت که در بیان قواعد و اصول معانى و بیان و بدیع پرداخته است. این منظومه در قاهره (1368ق/1494م) همراه مجموع المتون الکبیر به چاپ رسیده و دارای شروح بسیاری است که از جمله مى‌توان به شروح محب‌الدین ابن العلوانى و محمد عبدالحق طرابلسى اشاره نمود؛ 3% رساله‌ای از وی که در جواب بدرالدین بن سلامه به پرسش‌های او در باب اعراب آیاتى از قرآن کریم نگاشته شده، توسط سخاوی در الذیل (ص 419- 428) نقل شده است. بروکلمان کتابى با نام لسان الحکام تألیف ابوالولید احمد را به وی نسبت داده که احتمالاً تشابه کنیه سبب این اشتباه بروکلمان شده است. | ||
ب - خطى: | ب - خطى: | ||
1. | 1. الفیة فى الفرائض، قصیده‌ای است در بحر رجز در تقسیم ارث، نسخة خطى این قصیده در کتابخانة ملى پاریس موجود مى‌باشد (وایدا، )؛ 2 | ||
2. الامالى، | 2. الامالى، که در حدیث نگاشته شده است و 70 مجلس را در بردارد. به گفتة زرکلى نسخه‌ای خطى از این کتاب در کتابخانة فیض الله استانبول موجود است؛ | ||
3. منظومة فى | 3. منظومة فى سیرة الرسول یا السیرة النبویة یا سیر النبى، ارجوزه‌ای در 99 بیت. همچنین بروکلمان به معرفى برخى منظومه‌های دیگر از وی و نسخ خطى موجود آنها پرداخته است<ref>صادقی، مریم، ج4، ص70-69</ref>. | ||