۱۰۵٬۶۵۰
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
A-esmaeili (بحث | مشارکتها) (صفحه‌ای تازه حاوی «{{جعبه اطلاعات کتاب | تصویر =NUR15049J1.jpg | عنوان = اللباب | عنوان‌های دیگر = شارح ** شرح فارسی بر خلاصة الحساب [شیخ بهائی] | پدیدآورندگان | پدیدآوران = شیخ بهایی، محمد بن حسین (نويسنده) ذهنی تهرانی، محمد جواد (شارح) |زبان | زبان = عربی - فارسی | کد...» ایجاد کرد) |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۲۶: | خط ۲۶: | ||
}} | }} | ||
''' اللباب'''، نوشته سید محمدجواد ذهنى تهرانى(1326-1381ش)، فقیه، نویسنده، مترجم و مدرس دانش‌های حوزوی است. این اثر، شرح فارسی بر | ''' اللباب'''، نوشته [[ذهنی تهرانی، سید محمدجواد|سید محمدجواد ذهنى تهرانى]](1326-1381ش)، فقیه، نویسنده، مترجم و مدرس دانش‌های حوزوی است. این اثر، شرح فارسی بر «[[خلاصة الحساب]]» یا «[[الرسالة البهائیة فی الحساب]]» [[شیخ بهایی، محمد بن حسین|شیخ بهایی]] (1030-953ق) است که به شیوۀ آموزشی، بخش‌هایی از علم حساب را دربردارد. | ||
خلاصة الحساب مشهورترین کتاب در تاریخ ریاضیات دوره اسلامی است؛ به‌گونه‌ای که با تألیف آن، متنهای دیگر آموزشی از تدریس کنار نهاده شدند. شیخ بهایی در نوشتن خلاصه از | [[خلاصة الحساب]] مشهورترین کتاب در تاریخ ریاضیات دوره اسلامی است؛ به‌گونه‌ای که با تألیف آن، متنهای دیگر آموزشی از تدریس کنار نهاده شدند. [[شیخ بهایی، محمد بن حسین|شیخ بهایی]] در نوشتن خلاصه از «[[شمسیة الحساب]]» اثر [[نظام‌الاعرج، حسن بن محمد|حسن بن محمد نظام اعرج]] (متوفای بعد از 728ق) سرمشق گرفته است. | ||
این کتاب با یک مقدمه کوتاه درباره اعداد هندی آغاز می‌شود و با ده باب و یک خاتمه پایان می‌یابد؛ شناخت دانش حساب و موضوع آن، بررسی حساب عددهای صحیح و کسری، استخراج مجهول‌ها و محاسبۀ معادلات با ترتیبی از اربعۀ متناسبه (تناسب)، حساب خطائین و عکس (تحلیل یا تعکیس)، محاسبۀ مساحت انواع شکل‌های هندسی شامل مستقیم الأضلاع‌ها (مانند مربع، مثلث و مستطیل) و جز آن‌ها (همچون دایره، شلجمی و اهلیلیجی)، مساحت اجسام و نیز محاسبۀ تراز زمین برای حفر قنات‌ها، ارتفاع کوه‌ها، عرض رودخانه‌ها و عمق چاه‌ها، جبر و مقابله و حل معادله‌های تک‌مجهولی و چند‌مجهولی، طرح پاره‌ای قواعد (شامل دوازده قاعده) برای شتاب‌گرفتن در محاسبه، پاره‌ای مسائل نه‌گانۀ متفرقه برای روشن‌شدن ذهن مشتاقان و به‌منزلۀ تمرین در انجام محاسبه‌ها، مبحث‌های باب‌های دهگانه را شکل داده است. کتاب با طرح هفت مسئلۀ نمونه (با عنوان مستصعبات) -که بر اساس معادله‌های درجۀ اول و دوم حل نمی‌شوند و شیخ بهایی قادر به حل آن‌ها نبوده است- پایان می‌یابد. | این کتاب با یک مقدمه کوتاه درباره اعداد هندی آغاز می‌شود و با ده باب و یک خاتمه پایان می‌یابد؛ شناخت دانش حساب و موضوع آن، بررسی حساب عددهای صحیح و کسری، استخراج مجهول‌ها و محاسبۀ معادلات با ترتیبی از اربعۀ متناسبه (تناسب)، حساب خطائین و عکس (تحلیل یا تعکیس)، محاسبۀ مساحت انواع شکل‌های هندسی شامل مستقیم الأضلاع‌ها (مانند مربع، مثلث و مستطیل) و جز آن‌ها (همچون دایره، شلجمی و اهلیلیجی)، مساحت اجسام و نیز محاسبۀ تراز زمین برای حفر قنات‌ها، ارتفاع کوه‌ها، عرض رودخانه‌ها و عمق چاه‌ها، جبر و مقابله و حل معادله‌های تک‌مجهولی و چند‌مجهولی، طرح پاره‌ای قواعد (شامل دوازده قاعده) برای شتاب‌گرفتن در محاسبه، پاره‌ای مسائل نه‌گانۀ متفرقه برای روشن‌شدن ذهن مشتاقان و به‌منزلۀ تمرین در انجام محاسبه‌ها، مبحث‌های باب‌های دهگانه را شکل داده است. کتاب با طرح هفت مسئلۀ نمونه (با عنوان مستصعبات) -که بر اساس معادله‌های درجۀ اول و دوم حل نمی‌شوند و شیخ بهایی قادر به حل آن‌ها نبوده است- پایان می‌یابد. | ||
خلاصة الحساب را می‌توان خلاصه‌ای از سطح و درجۀ دانش حساب (حساب هندی، مساحت و جبر و مقابله) در ایران و بخش‌هایی وسیع از حوزۀ سرزمین‌های اسلامی در اواخر قرن دهم تا اواسط قرن یازدهم به شمار آورد. دوره‌ای که رسیدن به دستاوردهای تازه در این حوزه‌ها دور از دسترس دانشمندان بوده است.<ref>ر.ک: قاسملو، فرید، ص778-776</ref> | [[خلاصة الحساب]] را می‌توان خلاصه‌ای از سطح و درجۀ دانش حساب (حساب هندی، مساحت و جبر و مقابله) در ایران و بخش‌هایی وسیع از حوزۀ سرزمین‌های اسلامی در اواخر قرن دهم تا اواسط قرن یازدهم به شمار آورد. دوره‌ای که رسیدن به دستاوردهای تازه در این حوزه‌ها دور از دسترس دانشمندان بوده است.<ref>ر.ک: قاسملو، فرید، ص778-776</ref> | ||
شیوه‌ای که ذهنی تهرانی برای کارش برگزیده، بدین‌گونه است که متنی از کتاب را آورده، ترجمه کرده، سپس آن را شرح می‌دهد و چنانچه نکتۀ دشواری در متن باشد، با واژه «قولُه»، آن را معنا و تفسیر می‌کند.<ref>ر.ک: متن کتاب، ص17-15</ref> | شیوه‌ای که [[ذهنی تهرانی، سید محمدجواد|ذهنی تهرانی]] برای کارش برگزیده، بدین‌گونه است که متنی از کتاب را آورده، ترجمه کرده، سپس آن را شرح می‌دهد و چنانچه نکتۀ دشواری در متن باشد، با واژه «قولُه»، آن را معنا و تفسیر می‌کند.<ref>ر.ک: متن کتاب، ص17-15</ref> | ||
==پانویس == | ==پانویس == | ||