معیار الأشعار (در علم عروض و قافیه): تفاوت میان نسخه‌ها

فصل اوّل: در حدّ شعر و تحقيق آن‏: شعر به نزديك منطقيان، كلام مُخَيّلِ موزون باشد، و در عرف جمهور، كلام موزوِنِ مقفّى‏. اما كلام، الفاظى باشد مُؤلَّف از حروف كه به حَسَب وضع، بر معانى مقصود، دالّ باشد. و شعر بى‏الفاظ تصوّر نتوان كرد و اگر كسى به تكلّف فعلى غيرملفوظ را مانند حركتى به دست يا به چشم مثلًا، جزوى از اجزاى شعر گرداند، حكم آن فعل حكم الفاظ باشد؛ از آن جهت كه مشتمل باشد بر حدوث صوتى يا خيال صوتى دالّ بر مرادى. و همچنين الفاظ مهمل بى‏معنى را و اگرچه مستجمِعِ وزن و قافيه باشد، از قبيل شعر نشمرند و ...<ref>ر.ک: متن کتاب، ص3 </ref>.

در شرح مزجی شارح محترم از جمله چنین آمده است: فصل اوّل: در حدّ شعر و تحقيق آن مراد از حدّ در اينجا تعريف جامع جميع افراد محدود و مانع از دخول غير آن است، خواه حدّ منطقى باشد يا رَسْم. و اين اطلاق در فنون ادبيّه كه اين فن نيز مِن‏جمله آنهاست، شيوع يافته كما قالَ العَلّامة الجرجانى، و مى‏تواند كه حدّ منطقى مراد باشد چه، شعر امر اصطلاحى است و هر چه در مفاهيم اصطلاحيّه معتبر دارند از حدود بود. شعر بالكسر در اصل به معنى دانستن است از نصَر و كرُم، كذا فى القاموس. و اما به اعتبار اصطلاح، پس نزديك منطقيان كلام مخَيَّل به صيغه «مفعول» از تفعيل، يعنى مشتمل بر قضاياى تخييليّه كه مورِث انبساط و انقباض نفس و امثال آن باشد و تفصيلش بيايد. ...<ref>ر.ک: همان، ص146- 147 </ref>.

همچنین شارح چنین نوشته است: در اسباب اختلاف اوزان و قوافى در لغات عرب و عجم‏: مثلًا لغت اى لفظى كه اهل لسان هنگام بيان اغراض به آن تكلّم سازند، در رَزانت بالفتح و آن در اصل به معنى وقار و حلم است، اما مراد از آن در اينجا ثقل است، و خِفّت مختلف است چه، تازى مثلًا با پارسى به رزانت و ثقل عطف تفسيرى رزانت است نزديك‏تر باشد لفظ «تر» در اينجا و امثال آن‏كه خواهد آمد، زائد است و زيادتش شايع است، مثل: اولى‏تر و بهتر. پارسى به خِفّت مايل‏تر و اسباب اختلاف در ثقل و خفّت يا ماهيّات و حقايق حروف باشد و آن‏چنان بود كه حروف مستعمل در بعضى لغات و زبان‏ها از مخارج دشوار باشد مانند «ضاد» و «ثا» و «ظا» در تازى و در بعضى به ضدّ آن مثل فارسى كه مخارج بيشتر حروفش سهل باشد. مخفى نماند كه ثقل مذكور از قسم ثقل جزويست كه از آن ثقل لسان تازى نسبت فارسى مطلقا لازم نمى‏آيد چه، مخارج بسيارى از حروف فارسى دشوارتر از مخارج تازى است مثل: «ژا» و «گاف» و «پا» و «جيم» و «فا» ى فارسى‏ و ...<ref>ر.ک: همان، ص168 </ref>.

برای کتاب حاضر، فهرست مطالب در آغاز و همچنین نمایه‌های متعدد (اشخاص، كتابها، جايها، اصطلاحات، بحرها، زحافات، اشعار، ابيات فارسى، مصرعهاى فارسى‏، ابيات عربى‏ و مصرعهاى عربى‏) و فهرست منابع در پایان کتاب فراهم شده است. این اثر، مستند است و مصحح ارجاعات و توضیحاتش را به صورت پاورقی آورده است.