|
|
| خط ۲۵: |
خط ۲۵: |
| }} | | }} |
|
| |
|
| '''شرح و ترجمه صحیفه سجادیه''' عنوان اثری است 3 جلدی از سید احمد فهری زنجانی. آیت‌الله فهری این اثر را در ترجمه فارسی و شرح صحیفه امام سجاد(ع) نوشته است. صحيفۀ سجادیه(ع) از جمله كتابهایى است كه انتسابش به امام على بن الحسين سجّاد(ع) به تواتر نزد شيعه ثابت است. و در اجازات اصحاب شیعه، مخصوص به ذكر است | | '''شرح و ترجمه صحیفه سجادیه'''، عنوان اثری است 3 جلدی از سید احمد فهری زنجانی. |
| | صحیفه سجادیه(ع) از جمله کتاب‌هایى است که انتسابش به امام على بن الحسین سجّاد(ع) به تواتر نزد شیعه ثابت است و در اجازات علمای شیعه، مخصوص به ذکر است و بزرگانى از علما بر آن شرح نوشته‌اند. سند صحیفه موجود و متداول در میان علما از عالى‌ترین اسناد است و به اتفاق آنان منتهى می‌شود به امام باقر(ع) و برادر شهیدش زید بن على(ع)<ref>ر.ک: مقدمه شارح، ج1، ص19</ref>. |
|
| |
|
| و بزرگانى از علما بر آن شرح نوشته‌اند. سند صحيفۀ موجود و متداول در ميان علما از عالى‌ترين اسناد است و به اتفاق آنان منتهى مي‌شود به امام باقر(ع) و برادر شهيدش زين بن على(ع).<ref>ر.ک: مقدمه کتاب، ج1، ص19</ref>
| | شرح حاضر از روی نسخه‌ای نگاشته شده با ویژگی‌های زیر: |
| | # قدیمى‌ترین نسخه در دسترس از صحیفه سجادیه است؛ چون - جدای از دو نسخه قدیمی‌تر که یکی به خط امام باقر(ع) ودیگری به خط زید بن على(ع) بوده و هردو دور از دسترس است - قدیمى‌ترین نُسَخ این کتاب، نسخه‌هایى است که تاریخ کتابت آنها به سالهاى 694 و 695 و 697 برمی‌گردد و نسخه‌اى که به خطّ شهید اول (734-784) است؛ درحالى‌که نسخه مورد استفاده در این شرح، در سال چهارصدوشانزده نوشته شده است. |
| | # دومین امتیاز نسخه قدیم، بلاغت چشمگیرى است که در اکثر موارد اختلاف با نسخه معروفه، به چشم می‌خورد. نویسنده برای اینکه هم فصاحت و بلاغت نسخه قدیم حفظ شود و هم نسخه معروفه از صحیفه سجادیه(ع) به انزوا کشیده نشود، هر دو نسخه را در یک جا چاپ و موارد اختلاف را با خط نسخ که ممتاز از خط ثلث است و اصل صحیفه معروفه با خطّ ثلث نوشته شده مشخص کرده است. درعین‌حال از دو نکته نباید غفلت کرد: |
| | ## اول آنکه ترتیب دعاها در نسخه قدیم مغایر با نسخه معروف است و آنچه در این چاپ مشاهده می‌شود به‌ترتیب نسخه قدیم است. |
| | ## بعضى از دعاهاى نسخه معروف در نسخه قدیم نبوده و نویسنده این شرح، نیز از چاپ آنها غفلت کرده است و هم‌اکنون همه آنها با همان خط ثلث نوشته شده و آماده طبع می‌باشد. |
| | # سومین اختلاف نسخه قدیمه با نسخه معروف، در ترتیب ذکر دعاها است که پاره‌اى از آنها پس‌وپیش ذکر شده است. |
| | # چهارمین اختلاف در شماره دعاها است که بعضى از دعاها در نسخه معروفه عنوانى مستقل دارد و در نسخه قدیمه متمّم دعاى پیش است؛ چنان‌که دعاى اول و دوم در صحیفه مشهوره، در صحیفه قدیم، یک دعا بیش نیست. |
| | # پنجمین اختلاف در عناوین دعاهاى دو نسخه است؛ چنان‌که از فهرست آن پیدا است که بعضى از عناوین نسخه معروفه اصلا در نسخه قدیم نیست؛ مانند دعاى پنجم که در صحیفه مشهور عنوانش «دعائه لنفسه و خاصته» ذکر شده و در نسخه قدیم بدون عنوان است. |
| | # ششمین اختلاف دو نسخه در ذکر صلوات‌ها است که در نسخه قدیم بسیار کم است؛ برخلاف نسخه معروف، که در بسیارى از دعاهایش در سر فصول دعاها غالبا صلوات بر محمّد و آل محمد مذکور است. فقط در یک مورد در دعاى نسخه معروف صلوات نیست که در نسخه قدیم صلوات ذکر شده و آن دعاى «يا من تحلّ به عقد المكاره» است که در آخر دعا صلوات ذکر شده است، درصورتی‌که در نسخه معروفه صلوات نیست؛ هم‌چنان‌که در آخر نسخه قدیم، صلوات مفصّلى بر حضرت محمد(ص) هست که در نسخه معروفه نیست و این دو مورد، نشانگر آن است که نبودن صلوات در موارد دیگر نه از روى تعصّب است و نه از جهت تقیه و احتمال می‌رود که اکثار در ذکر صلوات از باب تیمّن و تبرّک بوده که برحسب روایات موجب استجابت دعا است. |
| | # سند روایت صحیفه در این نسخه مذکور است و آن اینکه نویسنده این صحیفه به نام حسن بن ابراهیم بن محمد الزامى است که به سال 416 این نسخه را نوشته است. او از ابوالقاسم عبد اللّه بن محمد بن سلمه فرهاذ جردى نقل می‌کند که: وى به نویسنده صحیفه که حسن بن ابراهیم باشد اجازه داده است که صحیفه را از استادش ابى‌بکر کرمانى روایت کند و ابوبکر کرمانى نخستین راوى سند است در این صحیفه که سندى است جداگانه از سندى که در صحیفه مشهوره است و در آخر این صحیفه مذکور است؛ برخلاف صحیفه مشهوره که سند آن در اول صحیفه ذکر شده است<ref>ر.ک: همان، ص20-24</ref>. |
|
| |
|
| شرح حاضر از روی نسخه‌ای نگاشته شده که در کتابخانه حرم رضوی(ع) است. به گفته شارح این نسخه یکی از چند کتابی است که در تخریب و بازسازی یکی از دیوارهای حرم مطهر از داخل صندوق جاسازی شده در آن دیوار به دست آمده است.<ref>ر.ک: همان، ج1، ص20</ref> نویسنده ضمن جملاتی در چند صفحه به توصیف و تبیین این نسخه می‌پردازد. با توجه به اینکه شرح حاضر از روی این نسخه نوشته شده، به نظر می‌رسد با ذکر این موارد که نویسنده در مقدمه ذکرشان کرده، تفاوت این شرح با شرحهای دیگر صحیفه سجادیه به دست بیاید. لذا ما این موارد را ذکر می‌کنیم:
| | دعاهای اول تا یازدهم در جلد اول، دعاهای دوازدهم تا سی‌ویکم در جلد دوم و دعاهای سی‌ودوم تا پنجاه‌وچهارم در جلد سوم این اثر، ذکر، شرح و ترجمه شده است. شیوه نویسنده این است که ابتدا متن دعا را با خط زیبای قلم درشت و داخل کادر ذکر می‌کند، پس از پایان ذکر دعا به بیان شرح و ترجمه آن می‌پردازد. نویسنده در شرح ادعیه در این کتاب، بسیار از روایات استفاده کرده و شرحهای وی در هر دعایی دارای سرفصلهایی است و گاه مواردی را با عنوان «نکته» بیان داشته است. |
| # نسخه مورد استفاده در این شرح قديمى‌ترين نسخه در دسترس از صحيفه سجاديه است. البته دو نسخه قدیمی‌تر از این نسخه وجود دارد که یکی از آنها به خط امام باقر(ع) است كه نزد امام صادق(ع) محفوظ بوده و محتمل است از جملۀ مواريث امامت در نزد امام زمان(عج) باشد. دومی نسخه‌اى است به خط زيد بن على(ع). نسخه زيد بن على، در كتابخانه واتیکان است و و براى كسى امكان وصول به آن ميسّر نيست، مثل نسخه‌ايكه در نزد امام زمان(عج) مي‌باشد. اين دو نسخه با يكديگر كاملا مطابق بوده و يك حرف باهم اختلاف نداشته‌اند. فارغ از این دو نسخه، قديمى‌ترين نُسَخ این کتاب، نسخه‌هایى است كه تاريخ كتابت آنها به سالهاى 694 و 695 و 697 برمی‌گردد و نسخه‌اى كه بخطّ شهيد اول(734-784) است؛ درحالى‌كه نسخۀ به‌دست آمده از حرم مطهر امام رضا(ع) كه رونوشت صفحۀ اول و آخر آن در صفحات 17 و 18 جلد اول اين شرح ارائه شده، در سال چهارصد و شانزده نوشته شده است.
| |
| # دومين امتياز نسخه قديم، بلاغت چشم‌گيرى است كه در اكثر موارد اختلاف با نسخۀ معروفه، به چشم مي‌خورد. نویسنده برای جمع میان فصاحت و بلاغت نسخۀ قديم و خوف به انزوا كشيده شدن نسخۀ معروفه از صحیفه سجادیه(ع) هر دو نسخه را در يك جا چاپ و موارد اختلاف را با خط نسخ كه ممتاز از خط ثلث است و اصل صحيفه معروفه با خطّ ثلث نوشته شده مشخص کرده است. در عين‌حال از دو نکته نباید غفلت کرد:
| |
| ## اول آنكه ترتيب دعاها در نسخه قديم مغاير با نسخۀ معروف است و آنچه در این چاپ مشاهده می شود به ترتيب نسخۀ قديم است .
| |
| ## بعضى از دعاهاى نسخۀ معروف در نسخۀ قديم نبوده و نویسنده این شرح، نيز از چاپ آنها غفلت کرده است.
| |
| # سوّمين اختلاف نسخۀ قديمه با نسخۀ معروف، در ترتيب ذكر دعاها است كه پاره‌اى از آنها پس‌وپيش ذكر شده است.
| |
| # چهارمين اختلاف در شمارۀ دعاها است كه بعضى از دعاها در نسخۀ معروفه عنوانى مستقل دارد و در نسخۀ قديمه متمّم دعاى پيش است چنانچه دعاى اول و دوم در صحيفۀ مشهوره در صحيفۀ قديم، يك دعا بيش نيست.
| |
| # پنجمين اختلاف در عناوين دعاهاى دو نسخه است، چنانچه از فهرست آن پيدا است كه بعضى از عناوين نسخه معروفه اصلا در نسخه قديم نيست. مانند دعاى پنجم كه در صحيفۀ مشهور عنوانش (دعائه لنفسه و خاصته) ذکر شده و در نسخه قديم بدون عنوان است.
| |
| # ششمين اختلاف دو نسخه در ذكر صلوات‌ها است كه در نسخۀ قديم بسيار كم است، برخلاف نسخه معروف، كه در بسيارى از دعاهايش در سر فصول دعاها غالبا صلوات بر محمّد و آل محمد مذكور است. فقط در يك مورد در دعاى نسخۀ معروف صلوات نيست كه در نسخۀ قديم صلوات ذكر شده و آن دعاى(يا من تحلّ به عقد المكاره) است كه در آخر دعا صلوات ذكر شده است در صورتيكه در نسخۀ معروفه صلوات نيست هم چنانكه در آخر نسخۀ قديم صلوات مفصّلى بر حضرت محمد(ص) هست كه در نسخۀ معروفه نيست و اين دو مورد، نشانگر آن است كه نبودن صلوات در موارد ديگر نه از روى تعصّب است و نه از جهت تقيّه و احتمال ميرود كه اكثار در ذكر صلوات از باب تيمّن و تبرّك بوده كه بر حسب روايات موجب استجابت دعا است.
| |
| # چيزي كه به صحيفه مكشوفه در حرم حضرت رضا(ع) ارزش بى‌نظير مي‌دهد این است كه: سند روايت صحيفه در اين نسخه مذكور است و آن اينكه نويسندۀ اين صحيفه بنام حسن بن ابراهيم بن محمد الزامى است كه بسال 416 اين نسخه را نوشته است او از ابو القاسم عبد اللّه بن محمد بن سلمه فرهاذ جردى نقل ميكند كه: وى بنويسندۀ صحيفه كه حسن بن ابراهيم باشد اجازه داده است كه صحيفه را از استادش ابى بكر كرمانى روايت كند و ابوبكر كرمانى نخستين راوى سند است در اين صحيفه كه سندى است جداگانه از سندى كه در صحيفۀ مشهوره است و در آخر اين صحيفه مذكور است برخلاف صحيفه مشهوره كه سند آن در اول صحيفه ذكر شده است.<ref>ر.ک: همان، ج1، ص20-24</ref>
| |
| | |
| دعاهای اول تا یازدهم در جلد اول، دعاهای دوازدهم تا سی و یکم در جلد دوم و دعاهای سی و دوم تا پنجاه و چهارم در جلد سوم این اثر، ذکر، شرح و ترجمه شده است. شیوه نویسنده این است که ابتدا متن دعا را با خط زیبای قلم درشت و داخل کادر ذکر می‌کند، پس از پایان ذکر دعا به بیان شرح و ترجمه آن می‌پردازد. نویسنده در شرح ادعیه در این کتاب، بسیار از روایات استفاده کرده و شرحهای وی در هر دعایی دارای سرفصلهایی است و گاه مواردی را با عنوان «نکته» بیان داشته است. فهرست مطالب در جلد اول، بسیار مفصلتر از فهرست مطالب جلدهای دوم و سوم است، چون در جلد اول تمام سرفصلها را ذکر کرده ولی در جلدهای دوم و سوم فقط به بیان شماره دعا و شرح آن پرداخته است و سایر سرفصلهای زیرمجموعه دعای مورد نظر را نیاورده است. | |
| | |
| صفحات 582 تا 584 جلد سوم کتاب نیز حاوی توضیحاتی درباره کتاب است که خواننده گرامی را به دلیل مراعات اختصار و عدم گنجایش حجم مقاله به مراجعه به آنجا ارجاع می‌دهیم.
| |
|
| |
|
| ==پانویس== | | ==پانویس== |
| <references /> | | <references/> |
|
| |
|
| ==منبع مقاله== | | ==منابع مقاله== |
| مقدمه نویسنده بر کتاب در جلد اول، فهرستها و محتوای مطالب. | | مقدمه شارح. |
| ==وابسته‌ها== | | ==وابسته‌ها== |
| {{وابسته‌ها}} | | {{وابسته‌ها}} |
| [[رده:کتاب‌شناسی]] | | [[رده:کتاب‌شناسی]] |
| [[رده:مقالات بازبینی نشده1]] | | [[رده:مقالات بازبینی شده آذر 01]] |
| [[رده:مقالات بازبینی نشده2]] | | [[رده:مقالات بازبینی نشده2]] |
